Vier Afro-Amerikaanse veteranen keren terug naar Vietnam voor het stoffelijk overschot van hun teamleider én een goudschat. Dat mondt uit in een eigenzinnig ‘oorlogsdrama’ vol actie, geweld en oud zeer met een saus maatschappijkritiek zoals alleen Spike Lee die kan opdienen.

‘Ja, ik wil’, was het antwoord van Spike Lee toen hem een script werd aangeboden over een stel Vietnamveteranen dat eigenlijk voor Oliver Stone bedoeld was. Maar dan wel met wat aanpassingen van de BlacKkKlansman-regisseur en zijn schrijversteam: vier Afro-Amerikanen in de hoofdrol, plus een bredere historische context. Fenomenale oorlogsfilms zijn er namelijk zat, maar de lijst met grote rollen voor Afro-Amerikaanse soldaten is summier. Terwijl de Amerikaanse troepenmacht in het Vietnam van 1967 voor zo'n 23 procent uit zwarte militairen bestond. En nog pijnlijker: ze lieten daar massaal het leven voor Uncle Sam terwijl Amerika ondertussen het toneel was van een intense gelijkheidsstrijd, met Martin Luther King in de frontlinie van de burgerrechtenbeweging. Dankbaar voer voor Vietcong-radiopropaganda om de zwarte soldaten aan het wankelen te krijgen, dat ook.

Fluwelen handschoentjes? Hell no!

Ben je bekend met het werk van Spike Lee, dan weet je twee dingen. Deze regisseur heeft wat te vertellen. Hij is niet bang om er met gestrekt been in te gaan en is zeker niet wars is van uitgesproken stijlkeuzes. En Da 5 Bloods levert al vanaf de grijpende opening op beide fronten. Archiefbeelden vol Vietnam-nachtmerries wordt afgewisseld door protestspeeches van onder andere Muhammad Ali, Malcolm X en Angela Davis op de klanken van Marvin Gaye’s Inner City Blues. Je huivert en kan niet om de actualiteit heen.

Goud maakt crazy

Je ziet nare beelden die er stevig in hakken, I kid you not. Ze geven je wel direct een idee van de complexe trauma’s die de vier veteranen meedragen wanneer ze decennia later terugkeren naar ‘Nam’. De oorlog woedt nog altijd: in hun nachtmerries, in het Amerika van nu en in Vietnam, waar lang niet iedereen op de komst van deze imperialistische kut-Amerikanen zit te wachten. Het viertal is daar om het stoffelijk overschot van hun oude teamleider (Chadwick Boseman) plus een voorraadje Amerikaanse goudstaven (destijds bedoeld voor Vietnamese dorpshoofden) op te graven dat ze bij hem achterlieten. Dat ze niet alleen zijn wanneer ze juichend ‘hun goud’ terugvinden zal geen spoiler zijn.

Shit is aan

Het is vanaf dat moment dat Da 5 Bloods je flink bij de lurven grijpt en kippenvel bezorgt. Het opgefokte mini-legertje Vietnamezen dat achter de goudzoekende veteranen aanzit, is niet van gisteren. En de spanning wordt verder opgevoerd door alle niet-ontmantelde landmijnen in de Vietnamese jungle. Letterlijk ieder moment kan er iemand de lucht in schieten om in stukjes in het gras te belanden. Let-ter-LIJK.

'Make America Great Again'

Het helpt bovendien ook niet dat de ‘brothers’ helemaal niet zo gebroederlijk zijn. De persoonlijke trauma’s, politieke verschillen (een van de veteranen is inmiddels Trump-supporter) en onenigheid over de bestemming van het goud zorgen voor flink wat fitties en onsympathieke trekjes. Lee slaagt er wat dat betreft in om z’n sterk acterende viertal geloofwaardig complex en zwaar getormenteerd neer te zetten. En damn, daar steekt acteur Delroy Lindo met kop, schouders, PTSS én z’n rode Make America Great Again-petje indrukwekkend bovenuit.

Alweer een stockfoto?

Iets minder geslaagd is het slappe acteerwerk van sommige bijrolspelers; de ‘wonderbaarlijk’ toevallige manier waarop het viertal hun goudvoorraad vindt (iets met poepen en een schepje); en een onwaarschijnlijk maar allesbeslissend kogelschot van een personage dat net ervoor nog zegt nóóóit een wapen te hebben gebruikt. En sorry Lee, ik vind je stijl weergaloos, gaaf hoe je speelt met beeld en cutaway-shots, maar de 'trucjes' neigen soms naar rommelige en overbodig. Moeten we echt nóg een foto van Aretha Franklin zien wanneer een personage haar muziek aanhaalt? En nu we het toch over de muziek hebben: de typerende militaire blazers-met-strijkers-en-tromgeroffel-melodieën werken op soms erg vervreemdend. Schotelt Lee ons hier een flinke dosis satire op oorlogsfilmclichés voor? Of een serieuze poging tot poëtische fragmenten? De regisseur speelt met genres en tradities, en dat pakt op sommige momenten hoogst vermakelijk uit, maar ik begrijp het spel niet overal.

Dansen in de Apocalypse Now-bar

Lee's vurige energie en andere stijlkeuzes overtuigen daarentegen wel. Het switchen van beeldformaat bijvoorbeeld, wanneer we naar de korrelige flashbacks schakelen. Of de wijze waarop Lee (as always) breekt met de vierde wand. Hoe hij refereert aan Apocalypse Now. En nooit eerder hoorden we alleen het geluidsspoor van Marvin Gaye’s legendarische What’s Going On onder een scène (wauw). Het zal je trouwens opvallen dat de veteranen in de flashbacks door dezelfde oudere acteurs worden gespeeld in plaats van jonkies. Het budget liet ook digitale facelifts à la The Irishman schijnbaar niet toe. Gelukkig! Het gegeven dat de mannen hun verleden zijn, en dat hun oorlog nooit is opgehouden, zet de regisseur op deze manier alleen maar kracht bij. Een gebrek aan moneyz kan soms een creatieve zegen zijn.

Kortom

Het is verfrissend en prijzenswaardig dat Lee een film aan het arsenaal aan Vietnamrolprenten toevoegt waarin ook andere belangrijker spelers uit deze vieze politieke historie een centrale plek krijgen. Dat doet hij natuurlijk op geheel eigenzinnige wijze. En dat lust je of dat lust je niet. Maar juist dat lijkt me reden genoeg om Da 5 Bloods met eigen ogen en een goed gevulde maag te zien (en dan misschien nog een keertje om deze explosieve en rijkgevulde cocktail compleet te kunnen vatten). Want één ding verzeker ik je: zo’n Vietnamfilm zag je nog nooit!

Da 5 Bloods is vanaf vrijdag 11 juni te zien op Netflix.

• Da 5 Bloods (2020)
• Cijfer: 7,5
• Drama, oorlog, actie, road movie...
• Duur: 2u, 34min
• Regie: Spike Lee
• Cast: Chadwick Boseman, Jean Reno, Delroy Lindo, Clarke Peters, Isiah Whitlock Jr., Norm Lewis

• Deel