In het spannende drama De veroordeling zie je hoe de rechtszaak rondom de moord op weduwe Wittenberg veranderde in een misselijkmakend mediacircus. Fedja van Huêt speelt tv-journalist Bas Haan die de waarheid boven tafel probeert te krijgen. Zondag 5 juni op NPO 2 en NPO Start.

Voor iedereen die ruim na 1999 geboren is of weinig nieuws kijkt: de Deventer moordzaak is een van de langst lopende rechtszaken uit de geschiedenis van het Nederlands strafrecht. Het is ook een van de meest sicke moord-, of beter gezegd, mediamoordzaken die we in Nederland op de beeldbuis, in kranten en bladen meemaakten. De rijke weduwe Wittenberg kwam in 1999 door wurging en messteken om het leven en haar testamentair executeur Ernest Louwes draaide ervoor in de bak (na eerder te zijn vrijgesproken). Het moment waarop hij zich in de rechtbank uit de armen van de politie probeert te worstelen, staat veel mensen nog bij: dit kon toch niet gespeeld zijn? Was deze man dan toch onschuldig?!

'Het is de klusjesman'

Absoluut, dacht opiniepeiler Maurice de Hond, die een campagne voerde voor Louwes’ vrijlating en daar alle ruimte voor kreeg in talkshows als Pauw & Witteman, DWDD en Thank God It’s Friday van Claudia de Breij (die De Hond daarin vol bewondering toezong, heel pijnlijk). En de opiniepeiler ging daarbij een kwalijke stap verder door Wittenbergs ‘klusjesman’ Michaël de Jong publiekelijk aan te wijzen als de dader. Zo werd de al spraakmakende moordzaak een steeds groter mediacircus, lastercampagne zelfs, en veranderde het leven van deze Michaël en zijn vriendin Meike in een hel. Tv-journalist Bas Haan (die het boek schreef waarop de film is gebaseerd) wijdde meerdere Netwerk-reportages aan de zaak en geloofde net als De Hond aanvankelijk in Louwes’ onschuld. Hij werkte zelfs mee aan zijn vrijlating. Nieuw DNA-bewijs deed hem echter van mening veranderen en dat motiveerde Haan om voor eens en altijd de waarheid boven tafel te krijgen en De Jongs naam te zuiveren.

Alles voor de kijkcijfers

De veroordeling van regisseur Sander Burger zet het journalistieke onderzoek van Haan indrukwekkend gedetailleerd uiteen met Fedja van Huet als overtuigende volhardende onderzoeksjournalist. De ruim twee uur durende film doet minder intens aan als journalistieke films à la Zodiac, Spotlight, All the President’s Men en The Post: daarvoor verslapt de spanning op sommige momenten naar mijn smaak net iets te veel. Maar boeien blijft hij wel. De vele inventief gemonteerde archiefbeelden van Maurice de Hond en de talkshows geven de film een hoog reality-gehalte. De veroordeling maakt bovendien goed invoelbaar hoe moeilijk het is om feiten van publieke opinie te scheiden in een mediaspektakel als de Deventer Moordzaak. En hoe, ook wij als publiek, daarin meegaan. Hoe eigenlijk iedereen in die kijkcijferrace een aandeel heeft in de verwoesting van het leven van een man en zijn vriendin (sterk gespeeld door Yorick van Wageningen en Lies Visschendijk).

Houdt ons allemaal een spiegel voor

De Deventer Moordzaak maakt nog altijd veel los. Louwes heeft z’n straf er inmiddels op zitten maar hoopt nog steeds op vrijspraak via een nieuwe herziening. Het rechercheteam uit 1999 erkent inmiddels fouten te hebben gemaakt. Een coldcaseteam werd gevraagd zich opnieuw te buigen over het dna-bewijs. Er verschenen verschillende boeken en de succesvolle podcast De Deventer Mediazaak. En ook de film leidt nu al tot een publiek excuus van Claudia de Breij en een tegengeluid-podcast van Maurice de Hond die ‘zomaar eens tot een nieuwe film zou kunnen leiden’. De opiniepeiler neemt bovendien juridische stappen tegen de maker van De Deventer Mediazaak die in zijn ogen onrechtmatig is en z’n eer en goede naam schaadt.

Leren van fouten

Dat doet al met al wel een beetje afvragen of een film die de gevaren van een trial by media kritisch uiteenzet, er nu onbedoeld zelf een schepje bovenop doet door opnieuw de publieke opinie over deze zaak te beïnvloeden. De veroordeling draait meer om het kwalijke mediacircus en journalistieke verantwoordelijkheid dan de rechtszaak zelf, maar de film brengt misschien wel weer gevoelens of meningen teweeg over 'de echte dader'. Het gevoel dat je nu precies denkt te weten hoe alles zit. 100 procent. Het is wat dat betreft te hopen dat iedereen lering trekt uit De veroordeling en alle gemaakte fouten niet herhaalt.

De veroordeling zie je zondag 5 juni om 20.00 uur op NPO 2. De film is vanaf dan ook zeven dagen gratis beschikbaar op NPO Start en daarna te zien op NPO Plus.

• De veroordeling (2020)
• Cijfer: 8
• Drama, thriller-ish
• Duur: 2u, 10min
• Regie: Sander Burger
• Cast: Fedja van Huet, Yorick van Wageningen, Lies Visschendijk, Mark Kraan

• Deel