Een Britse satire over de giftige politieke machtsstrijd na de dood van de Rusissche dictator Stalin: tricky! Regisseur Armando Iannucci houdt zich aardig staande op het gladde ijs, maar zakt er met één misstap wel even doorheen.

Wie tijdens de geschiedenislessen een beetje heeft opgelet, weet dat Jozef Stalin en zijn kameraden er een aantal nare hobby’s op nahielden. Corruptie, onderdrukking, marteling, verkrachting, politieke moorden en de deportatie van miljoenen mannen, vrouwen en kinderen naar de Goelag; om er een paar te noemen. In The Death of Stalin zoomt Armando Iannucci in op het machtsvacuüm dat ontstond na de dood van de Russische dictator. Een genadeloze strijd om de macht die door de Schotse regisseur tragisch-hilarisch in beeld wordt gebracht.

Klap of sterf
De dubbelzinnige toon is in de openingsscène al meteen gezet. Stalin belt tijdens de laatste uren van z’n leven met het plaatselijke orkest: of ze even een opname van het avondconcert willen sturen. En wat doe je dan als blijkt dat niemand op de record-button heeft gedrukt en het publiek inmiddels foetsie is? Dan haal je razendsnel zoveel mogelijk figuranten van straat (‘liefst dikke, beter voor de akoestiek’) om het concert over te doen en de opname naar de dictator te sturen. Je voelt de spanning van het personeel dat vreest voor hun leven, terwijl je nerveus lacht om de kluchtige wijze waarop het tafereel in beeld is gebracht. 



A-list cast
Deze sfeer zet zich de rest van de film in een lekker tempo voort terwijl de belangrijkste leden van de communistische partij druk zijn met hun morbide machtsstrijd. Flauwe poep- en piesgrappen worden afgewisseld met scherpe dialogen door een cast die een heerlijk potje acteerwerk laat zien. De neurotische en sluwe Steve Buscemi (als Stalins uiteindelijke opvolger Nikita Chroesjtsjov) en de smerige Simon Russell Baele (als Lavrenti Beria, het hoofd van de geheime dienst NKVD) steken erbovenuit, maar het is de hilarische en gevaarlijke Jason Isaacs (als Rode Leger-generaal Georgi Zjoekov) die absoluut de show steelt. Wat dat betreft is er weinig op The Death of Stalin aan te merken. Script, acteurs, decors, kostuums, spanningsopbouw: allemaal dik in orde.

Satire: waar ligt de grens?
Waar Armando Iannucci de plank misslaat, is de keuze om ook de verkrachtingen van jonge meisje door Beria in het satirische geheel mee te nemen. Tussen het grappen en grollen door laat het hoofd van de geheime dienst meisjes in een cel gooien (na een schoonmaakbeurt) zodat hij zich zodra het uitkomt aan ze kan vergrijpen, om ze vervolgens met een bos bloemen naar hun ouders terug te sturen. Hier stond Beria om bekend, dus je kunt je ergens voorstellen dat Iannucci er misschien niet helemaal omheen kon. Maar tegelijkertijd zorgt dit walgelijke subplot ervoor dat het lachen je steeds meer vergaat, terwijl de humor vrolijk doordendert. Ai…

Njet in Rusland
Je kunt vanaf vandaag zelf in de filmtheaters beoordelen of Iannucci hiermee een stap te ver is gegaan of niet. Een beetje voorkennis van de Stalin-historie is hierbij geen overbodige luxe: satire is vooral vermakelijk als je begrijpt waarmee de spot wordt gedreven. In Rusland krijgen filmliefhebbers deze kans overigens niet: cultuurminister Vladimir Medinski verbood The Death of Stalin begin dit jaar, omdat de film het pijnlijke verleden te veel zou schofferen. Dat er op hetzelfde moment ook presidentsverkiezingen plaatsvonden zal puur toeval zijn geweest.

• The Death of Stalin (2017)
• Comedy, satire
• Duur: 1u, 47min
• Regie:  Armando Iannucci
• Cast:  Steve Buscemi, Simon Russell Beale, Rupert Friend, Jason Isaacs, Jeffrey Tambor, Andrea Riseborough, Olga Kurylenko, Paddy Considine, Michael Palin

• Deel