Als er een film is die je moet zien, dan is het wel Sing Sing: een waargebeurd verhaal over een theatergroep van gevangenen, de kracht van kunst en met een krachtig statement over gedetineerden. Onder leiding van een rete-sterke Coman Domingo (Euphoria) kan je niet anders dan janken.

Door: Loeke de Waal

Colman Domingo speelt John ‘Divine G’ Whitfield. Hij zit vast in de New Yorkse Sing Sing gevangenis voor een misdaad die hij niet heeft gepleegd, maar vindt ondertussen voldoening in het schrijven en acteren in het Rehabilitation Through the Arts-programma (RTA) dat hij achter de tralies oprichtte. De theatergroep van gevangenen verzint elke keer een nieuw stuk om op te voeren, repeteert het, entertaint de hele gevangenispopulatie en komt nader tot zichzelf. En dan blijkt het verhaal ook nog eens waargebeurd én spelen enkele acteurs uit het originele Sing Sing-programma zichzelf in de film.

Colman Domingo FTW

Als je vanaf de eerste monoloog door Colman Domingo nog niet aan het scherm gekluisterd zit (hoe dan?), geen zorgen; het is slechts één van de eerste pogingen om je rustig, maar vastberaden het verhaal in te zuigen, waarna je je als een blaadje in de wind voelt. Het begint met die extreme close-up van Domingo die met zijn heerlijke, diepe stem en doordringende ogen een scène uit Shakespeare’s ‘A Midsummer Night's Dream’ opvoert. Binnen no-time trekken ze je de gevangenis in, waar hun vrijheid weer wordt afgenomen en er even later overleg plaatsvindt over welke nieuwe leden ze willen toelaten. Één van die potentiële nieuwe acteurs is Clarence ‘Divine Eye’ Maclin, een hustler binnen en buiten de gevangenis die zijn artistieke talenten daarbij op creatieve manieren inzet voor succes. Maar hij wil, stiekem, toch meer.

Clarence Maclin is ook de echte naam van de acteur die net als meer dan 85% van de gehele cast een versie van zichzelf speelt. Het RTA-programma werd in 1996 opgericht in Sing Sing, de zwaar beveiligde gevangenis voor mannen, een uur ten noorden van Manhattan, New York. Als je niet van tevoren wist wie de acteurs echt waren, had je het misschien niet eens opgemerkt. Maar het leidt onder andere tot een credit roll die enorme voldoening geeft. (Let ook goed op, in één van de eerste scènes van de film, in de kantine, zie je de echte Divine G voorbijkomen. Hij is de man die Colman Domingo om een handtekening vraagt, in het boek dat hij zelf over zijn ervaringen schreef.)

De emotie-sluis is geopend

Je leert de mannen stuk voor stuk kennen wanneer ze auditie doen voor het toneelstuk dat ze op gaan voeren. Een Hamlet-verhaal met Egyptenaren, Peter Pan en een Nightmare on Elm street-verwijzing in een tijdreisjasje. Een chaotische drama-komedie waarin iedereen krijgt wat hij wil. Alles op zo’n manier gefilmd dat je je dichtbij voelt, maar ook alsof je komt spieken. Door doorkijkjes of van de zijkant meekijkend; alsof je zelf nog niet mee durft te doen. Maar dat verandert gauw.

Zodra de eerste tranen over je wangen gerold zijn is de emotie-sluis geopend. De eerste barst wordt voelbaar als één van de veroordeelde criminelen nonchalant zegt dat hij eigenlijk al zijn hele leven een rol speelt. In die ene zin, waarin hij zegt dat hij “een masker van stoerheid” opzet, een masker van mannelijkheid of kracht voor overleving, zit de essentie van waar je in Sing Sing naar kijkt. En terwijl de film vordert, zakt dat masker langzaam maar zeker af. De kunst dwingt hen ertoe, en de film dwingt jou met ze mee te groeien.

Als je je ver genoeg laat meesleuren, realiseer je je hoeveel kracht en energie het moet kosten om net te doen of wat er in de gevangenis gebeurt - waar het buiten de theaterzaal gevaarlijk kan zijn tegen de verkeerde persoon op te botsen - normaal is. Dat is het echte acteerwerk. Hier, in de repetitieruimte, komen ze juist om zich weer mens te voelen. Om dat ‘keyblock monster’, vol woede en verdriet, achter zich te laten.

‘Trust the process’

En dat doen ze door hun lichaam losjes te bewegen, zich in de rol van een zombie te hullen, net te doen of ze op hete kolen lopen of zojuist de loterij hebben gewonnen. In de groep steunt iedereen elkaar, moet je het proces vertrouwen en blijven gaan, ook als het even tegenzit. Hoe verder je door de oppervlakte breekt, hoe meer de emoties exploderen. En de muziek vibreert die er ook bij jou als kijker uit. Of je nu wil of niet; huilen, zul je!

Sing Sing is hier om het beestje bij de naam te noemen. Die woede en agressie zijn eigenlijk pijn en niemand heeft deze mannen geleerd hoe je die gevoelens werkelijk moet verwerken. Gevaarlijk, in de ‘yard’, maar prachtig op het podium. Want daar zie je de waarheid: ook deze mannen zijn mensen, met hoop, geliefden en gevoelens. Dat kun je, als je niet uitkijkt, nog weleens vergeten. Maar als de mannen met de grootste glimlach en al giechelend met plastic staan te zwaaien alsof het watergolven zijn, voel je hoeveel plezier en geluk hen ontzegd is. Laat je je meeslepen, dan geeft Sing Sing dat hen én jou weer terug. Alle Oscars die deze film binnen weet te slepen, hebben ze met bloed, zweet en tranen verdiend.

• Sing Sing (2023)
• Cijfer: 9
• Drama
• Duur: 1u, 47min
• Regie: Greg Kwedar
• Cast: Colman Domingo, Clarence Maclin, Sean San José, Paul Raci

• Deel