Stel je eens voor dat je de achtjarige versie van je moeder kon ontmoeten. Céline Sciamma (Portrait de la jeune fille en feu) brengt dat idee op een super bijzondere manier tot leven in haar nieuwe must see Petite Maman. Wij spraken de regisseur over dit unieke tijdreis-sprookje.

Céline Sciamma is een van Frankrijks tofste filmmakers van het moment. Ze maakte internationaal geprezen films als Tomboy en Girlhood en won met Portrait de la jeune fille en feu de Queer Palm en Beste Scenario op het filmfestival van Cannes. In haar nieuwe film Petite Maman volgt ze de achtjarige Nelly die na het overlijden van haar oma de bosrijke omgeving verkent waar haar moeder opgroeide. Daar ontmoet ze een meisje dat de jonge versie van haar eigen moeder blijkt te zijn. De tijd die ze samen doorbrengen zorgt ervoor dat Nelly haar moeder (die al lange tijd somber door het leven gaat) eindelijk begrijpt. De manier waarop Sciamma in deze tedere en poëtische film de grens tussen heden en verleden vervaagt is heel bijzonder en doet je wensen om ook terug te reizen in de tijd en je eigen ouders als kind mee te maken. Weten dat je ouders ook jong zijn geweest is één ding, ze zien in hun jeugdjaren laat de eventueel ontbrekende puzzelstukjes eens en voor altijd op hun plek vallen. Petite Maman is zo’n ontbrekend, helend puzzelstukje.

M’n eerste gedachte na de film was: ik wil hem nóg een keer zien met allebei m’n ouders! Zonder te hoeven praten, weet ik zeker dat we elkaar erna iets beter begrijpen.

Mooi! Dat is precies wat ik hoop dat mensen ervaren. Het gegeven van Petite Maman, dat je je ouder op dezelfde leeftijd als jezelf ontmoet, laat de stamboom-hiërarchie tussen generaties verdwijnen en het biedt zowel kinderen als ouders de mogelijkheid om elkaar als gelijken te zien. De film behandelt elke generatie ook gelijkwaardig zodat iedere kijker zich serieus genomen voelt.

Een beetje zoals Pixar-films dat ook doen, die aantrekkelijk zijn voor zowel kinderen als volwassenen. Al zou ik Petite Maman geen ‘familiefilm’ noemen.

Ik ben helemaal weg van Pixar’s Inside Out, wat een fantastisch script. Maar je merkt vaak bij dit soort films dat sommige gedeeltes en grappen specifiek op kinderen zijn gericht en andere weer op volwassenen. In mijn film is dat niet ‘opgesplitst’, het niveau is overal gelijk. Ik zou Petite Maman eerder vergelijken met animefilms, en specifiek die van Hayao Miyazaki (Spirited Away, My Neighbor Totoro, red.): het tempo, het ritme en ook de mate waarin hij kinderen serieus neemt, vind ik heel inspirerend.

Je schreef het script terwijl je nog werkte aan Portrait de la jeune fille en feu. Hoe kwam je op het idee?

Dat kwam ineens in me op. Er schoot een scène door m’n hoofd waarin een klein meisje een boomhut bouwde met een ander meisje. Het waren moeder en dochter. En naarmate ik er langer over nadacht kwam er een derde generatie bij, een grootmoeder. Ik kon er alleen niets mee omdat ik volop met Portrait bezig was.

Maar het idee bleef hangen.

Een jaar of drie. Het breidde zich uit tot een persoonlijk verhaal over de relatie tussen ouder en kind en hoe we onbedoeld trauma aan elkaar doorgeven. We leven met emoties waarvan we ons niet altijd bewust zijn, niet begrijpen of niet in woorden kunnen vatten, maar die we wel -onbewust- op een nieuwe generatie doorgeven en daardoor relaties verstoren. Ik wilde in mijn verhaal alleen wel wegblijven van het cliché van zo’n strijdige moeder-dochter-relatie zoals je die vaak in films en literatuur ziet. Vandaar dat ik een derde generatie toevoegde en me richtte op heling in plaats van conflict.

Ergens in het schrijfproces ontstond ook een tijdreis-element. Maar dan zonder Back to the Future- tijdreismachines, Harry Potter 3-achtige situaties of ingewikkelde Christopher Nolan-concepten.

Het gekke is dat ik tijdens het schrijven niet doorhad dat ik een tijdreisfilm maakte. Of beter gezegd een ‘time sharing’ film waarin je samen het cadeau van tijd krijgt. Ik was gewoon bezig met een verhaal over een klein meisje dat haar moeder op dezelfde leeftijd ontmoet. Maar plots dacht ik: hoe werkt dat dan? Oh wacht, ik schrijf een tijdreisfilm.

En dan moet je ineens bepaalde keuzes gaan maken.

Inderdaad. Maar ik wilde geen aandacht besteden aan allerlei technische details als ‘hoe gaan ze dan weer terug naar hun eigen tijd en leven?’ Ik wilde ook geen tijdreismachine. De setting moest tijdloos zijn met één continuerende stijl qua decor, meubels, kleding en zelfs belichting zodat meerdere generaties zich erin konden herkennen.

Je gaf aan dat het verhaal persoonlijk is. Kan je hier meer over vertellen?

Dit is de eerste film waarin ik een personage baseer op iemand uit mijn eigen leven, namelijk mijn oma. En net als de oma in de film had ook mijn oma, met wie ik een heel sterke band had, een handicap door een erfelijke botaandoening. We hebben haar huis nagebouwd en het bos waarin Nelly speelt, daar speelde ik vroeger zelf. Ik bouwde daar zelfs de boomhut zoals je die ziet in de film. Maar ondanks dat het deze persoonlijke details bevat, kan iedere kijker z’n eigen betekenis eraan ontlenen. Of je nou een goede relatie hebt met je ouders of een slechte. Een vriendin van me zag de film en zei: “Als ik nu ruzie met m’n vader heb, dan denk ik aan hem als een kind met wie ik samen een boomhut bouw en dan zakt de boosheid vanzelf."

Je kan met je film hele families een hoop therapiesessies besparen!

Haha, ik hoop het. Poëzie, film, kunst… het heeft allemaal tot doel om onze woorden en ideeën te herformuleren. Ons nieuwe woorden te bieden om gevoelens uit te drukken waarvan je nog niet wist hoe.

Stelt Petite Maman de vragen die je aan je eigen ouders wilde stellen?

Vragen niet zo specifiek, want ik wil juist dat iedereen zich kan herkennen in de film, in welke situatie je ook zit met je ouders. Maar wél het antwoord dat ik zelf nooit kreeg. Een antwoord dat het leven je vaak niet biedt, maar die ik graag aan mezelf en alle kijkers meegeef.

En welk antwoord is dat?

Dat je als kind niet verantwoordelijk bent voor het verdriet van je ouders, waar hun somberheid ook vandaan komt. ‘You are not responsible for my sadness’ is de belangrijkste zin uit de film. Het kan zo’n opluchting zijn om dat te horen en een eventueel misplaatst schuldgevoel van je af te schudden. Ik hoop dat iedereen die de film ziet die opluchting ook zo ervaart.

Petite Maman draait vanaf 16 september in de bioscoop. Mis hem niet!

• Petite Maman (2021)
• Cijfer: 9
• Drama, fantasie
• Duur: 1u, 12min
• Regie: Céline Sciamma
• Cast: Joséphine Sanz, Gabrielle Sanz, Nina Meurisse, Stéphane Varupenne

• Deel