Wie had er ooit gedacht dat een serie over schaken wereldwijd de tongen los zou krijgen? Ik niet, maar het is meer dan terecht.

Het komt – denk ik – niet geheel als een verrassing, als ik zeg dat 2020 – wat nieuwe series betreft – niet helemaal het jaar van Netflix was. Kwantiteit leek deze jaargang boven kwaliteit te gaan. Ik weet niet hoe het met jullie zit, maar alleen Unorthodox, The Last Dance en het werk van Ryan Murphy hebben bij mij een blijvende indruk achtergelaten. Tuurlijk waren series als Tiger King en Locke & Key ook vermakelijk, maar enorm hoogstaand was het allemaal niet. Vind ik dan.

Het jaar kon voor Netflix dus nog wel een uitroepteken gebruiken en met de verfilming van Walter Tevis zijn roman The Queen’s Gambit is dat aardig gelukt. Kranten, social media en talkshows steken unaniem de loftrompet en dat is volledig terecht. Wijze mannen zeiden ooit dat je de hype niet moet geloven, maar in dit specifieke geval kun je gewoon met een gerust hart voor je tv gaan zitten, wetende dat je niet teleurgesteld gaat worden. Ook wel eens lekker.

Mozart van het schaken

Nadat ze – na een noodlottig auto-ongeluk – in een weeshuis terecht is gekomen, ontpopt de negenjarige Elisabeth Harmon zich onverwachts tot de Wolfgang Mozart van het schaken. Binnen de kortste keren laat ze de conciërge van de instelling – tevens haar leermeester – alle hoeken van het schaakbord zien. Één-op-één, blind of simultaan, Elisabeth is niet te stoppen. Haar liefde voor schaken groeit uit tot een ware obsessie en ‘Beth’ – inmiddels in de twintig – krijgt langzaam de wereldtitel in het vizier. Alles moet daarvoor wijken. Nou ja, bijna alles. Tijdens haar jaren in het weeshuis heeft Beth namelijk niet alleen leren schaken, ze is er ook achter gekomen dat verdovende middelen de scherpe randjes er zo lekker af halen. Wat begon als een ‘onschuldig’ pilletje om de meiden op de slaapzaal rustig te houden, groeit uit tot zuipfestijnen waar zelfs de Gall & Gall niet tegenop kan leveren. Bob Marley, Robert Downey Jr. en Ernest Hemingway hebben in andere beroepsgroepen bewezen dat een flinke roes je carrière niet per se in de weg hoeft te staan, dus misschien is Beth nog niet helemaal verloren.

Elisabeth Harmon ontpopt zich tot de Wolfgang Mozart van het schaken.

Anders dan anders

Daar waar Raymond van Barneveld en Annemiek van Vleuten ervoor zorgden dat mensen massaal gingen darten en fietsen, heeft Beth Harmon eigenhandig het schaken weer populair gemaakt. Schaakvereniging De Gulden Loper in Boekel moest extra servers bijplaatsen vanwege alle inschrijvingen die binnenkwamen naar aanleiding van The Queen’s Gambit. Leuk om te zien dat een serie over een sport die misschien niet bij iedereen direct tot de verbeelding spreekt zo enorm aanslaat. Naast het originele onderwerp is ook de cinematografische benadering anders dan we doorgaans van Netflix gewend zijn. Op een positieve manier. Ondanks dat het naar het einde toe steeds meer op een zoetsappig sprookje begint te lijken, bedient The Queen’s Gambit zich – zeker in de eerste afleveringen – van een heerlijke, stemmige soberheid die je veel eerder bij ‘alternatievere’ zenders als HBO, Canal+ en Sky Atlantic zou verwachten. Het is een arthouse-achtige sfeer die ik – wat Netflix betreft – eigenlijk alleen bij Unorthodox – en misschien The OA – heb gezien en ze zouden daar best wat meer mee mogen experimenteren. Makkelijk verteerbare snackseries zijn er immers al genoeg.

G1 naar A7

Het bovenstaande doet wellicht vermoeden dat het kijken van The Queen’s Gambit hard werken is, maar dat valt allemaal reuze mee. De jaren ’50 en ’60 styling van Uli Hanisch – eerder al verantwoordelijk voor de aankleding van het schitterende Babylon Berlin – sleurt je meteen een andere wereld in. Een wereld waarin ze eindelijk een kind hebben gevonden wat daadwerkelijk kan acteren. Trok ik onlangs nog uit pure frustratie de haren uit mijn kop bij de tenenkrommende acteerprestaties van Campion in Raised By Wolves, de jonge Beth Harmon overtuigt vanaf minuut één en zorgt ervoor dat haar oudere ‘ik’ – gespeeld door Anya Taylor-Joy – in een gespreid bedje terechtkomt. Taylor-Joy maakt van Beth vervolgens een even vastberaden, als instabiele vrouw, die met G1 naar A7 een zeer bevredigende aanval doet op het patriarchaat wat de schaakwereld al sinds mensenheugenis in zijn greep heeft.

• Netflix (2020)
• Stemmige soberheid die je niet van Netflix zou verwachten
• 50 minuten per aflevering
  

• Deel