Door Ira en Ayra Kip eet je tijdens Keti Koti door heel Nederland gratis heri heri (en dit is waarom)

Op 1 juli wordt er door het hele land gratis heri heri uitgedeeld. De maaltijd met cassave, zoete aardappel, banaan, zoute vis en ei werd vroeger op de plantages gegeten door de tot slaaf gemaakten. Ira Kip: “Met ‘Free Heri Heri’ willen we zorgen voor verbinding. Dat begint met meer kennis over dit stukje Nederlandse geschiedenis.”

We vieren op 1 juli de afschaffing van de slavernij met Keti Koti, wat letterlijk ‘gebroken ketenen’ betekent. Het initiatief Free Heri Heri for all is onderdeel van deze dag. Zussen Ira en Ayra Kip van het bedrijf Kip Republic zijn het brein achter dit concept. Zij verzorgen samen met hun team, en 150 aangesloten organisaties en bedrijven, duizenden gratis maaltijden. Aan Spot On vertelt Ira waarom dit zo belangrijk is en hoe het idee tot stand kwam.

Hoe het allemaal begon

Ira: “Het idee voor Free Heri Heri ontstond vier jaar geleden. Er zijn een paar gebeurtenissen die ons hebben aangezet om dit te doen. De Black Lives Matter movement, de protesten door de moord op George Floyd en Covid. Door dat laatste werd alles afgelast, ook Keti Koti Festival. Daarom wilden Ayra en ik iets doen.”

“Mijn vriend, chef-kok Joris Bijdendijk, maakte tijdens corona de Vrijheidsmaaltijdsoep op 4 en 5 mei. Toen heb ik hem opgebeld en gezegd: ‘Tof maar wat doe je eigenlijk op 1 juli?’ Het was als grapje bedoeld, maar hij nam het serieus. Toen ging het heel snel. We zijn gaan rondbellen: vrienden, ooms en tantes. Samen hebben we in zo’n twee weken Free Heri Heri opgezet.”

Dit is wat de tot slaaf gemaakten vroeger aten

“We hebben voor het gerecht heri heri gekozen omdat het letterlijk een tastbare verbinding is met onze voorouders. Het gerecht is namelijk ontstaan op de plantages. Daar aten de tot slaaf gemaakten dit eenpansgerecht met veel aardvruchten. Die koolhydraten hadden onze voorouders nodig voor het harde werk op het veld. De vis werd gezouten door de kolonisten, zodat deze houdbaar meegenomen kon worden. Vandaag de dag is heri heri een delicatesse in de Surinaamse keuken. We eten het vaak op verjaardagen of feestjes. Het is symbolisch gezien het perfecte gerecht voor onze dag.”

“Dat eerste jaar kookten we samen met onder andere vrienden en familie in totaal vierduizend maaltijden, die op tien verschillende locaties in Amsterdam zijn uitgedeeld. Het tweede jaar groeide dat naar zeventienduizend maaltijden verspreid over Amsterdam én Rotterdam. Dit jaar, het vierde jaar, doen er tien provincies mee.”

Gratis maaltijden op elke dag die meer aandacht verdient

“Dit jaar is sowieso heel bijzonder. We delen niet alleen op 1 juli maar het hele jaar gratis maaltijden uit, omdat we in het Herdenkingsjaar zitten. Honderdvijftigduizend om precies te zijn. Die delen we uit op speciale dagen die extra aandacht verdienen vanuit historische context en de actualiteit. Denk aan Tula-dag in augustus, de Black Achievement Month in oktober en de Onafhankelijkheidsdag in Suriname in november.”

“Dat doen we niet alleen, maar samen met honderdvijftig organisaties en bedrijven door heel Nederland. Zo zijn er veel musea en theaters bij ons aangesloten. Maar er doen ook Zuidasbedrijven mee die het belangrijk vinden om dit bespreekbaar te maken bij hun medewerkers en klanten.”

Zo zag Free Heri Heri er in 2022 uit in Amsterdam.

Het doel van Free Heri Heri is bewustwording. “Het liefst willen we verbinden, maar voordat je kunt verbinden moet iedereen op de hoogte zijn van wat er eigenlijk gebeurd is. Een stukje historische context. De maaltijden zijn een manier om hierover met elkaar in gesprek te gaan.” Er wordt namelijk niet alleen gegeten, op veel plekken wordt er rondom het uitdelen van de heri heri veel georganiseerd. Bijvoorbeeld dialoogtafels, voorstellingen of spoken word. “Eigenlijk is het gek dat zoveel mensen niks weten van dit stuk Nederlandse geschiedenis. Helaas is dat wel zo.”

Keti Koti is Surinaams

Bij het geven van die historische context vinden Ira en Ayra inclusie heel belangrijk. Ira legt uit: “Ik ben zelf een mix van Aruba, Curaçao en Suriname. Keti Koti is echt Surinaams. In Curaçao wordt het bijvoorbeeld anders genoemd. Het is natuurlijk mooi dat Suriname Keti Koti zo op de kaart gezet heeft. Maar wij hebben er bewust voor gekozen om ons initiatief geen Keti Koti te noemen, omdat we willen dat alle gemeenschappen zich betrokken voelen. En dat is belangrijk. Zo stonden op Aruba vijfhonderd tot slaaf gemaakten gedocumenteerd en op Curaçao nog meer. Dat willen we meenemen in ons verhaal.”

Mijn oma was drie toen de slavernij werd afgeschaft

Onder de vijfhonderd tot slaaf gemaakten op Aruba bevonden zich ook familieleden van Ira. “Daar kwam ik achter toen ik voor een documentaire naar Aruba ging en daar het archief bezocht. Vijf tot slaaf gemaakten droegen dezelfde achternaam als mijn oma. Zij was drie toen de slavernij werd afgeschaft. Dat is crazy. Daarom vind ik het extra bijzonder dat we een project hebben opgezet waarmee we echt een verschil kunnen maken. Dat heel Nederland door Free Heri Heri meer leert over dit stukje geschiedenis. Dat is dus wel echt iets wat we met een hele groep mensen gedaan hebben.”

Koken in de keuken van de koning

Die grote groep mensen gaat aankomende week keihard aan de bak. “Dit jaar koken we op een heel bijzondere locatie: in de keuken van het Koninklijk Paleis Amsterdam. Daar worden maandag alle producten geleverd. Wintipriesteres Marian Markelo komt naar het Paleis op de Dam om ons te zegenen. Daarna gaan we aan de slag. Alles moet geprepareerd, gesneden, gekookt en verspreid worden.”

Dat doen Ira, Ayra en hun collega’s van Kip Republic niet alleen. “We hebben zestien zwarte chefs, nazaten van tot slaaf gemaakten, gevraagd om met ons mee te koken. Daarnaast is er ieder jaar een grote groep vrijwilligers die meehelpt. En vanaf het eerste jaar worden we geholpen door familieleden: ooms, tantes en onze ouders koken ook dit jaar weer mee. We doen het met z’n allen. Daarom voelt het echt als een community happening.”

• Deel