Grensoverschrijdend gedrag op de werkvloer: “Iets wat je er gratis bij krijgt”

Helaas worden de grenzen van vrouwen niet altijd gerespecteerd. Uit onderzoek van het CBS blijkt dat één op de vijf vrouwen ongewenst seksuele aandacht krijgt. Ongepaste opmerkingen, aanrakingen en onophoudend geflirt: grensoverschrijdend gedrag kan in een klein hoekje zitten. Vooral de horeca en zorg zijn sectoren waarin dit veel voorkomt. Wij spraken met twee vrouwen uit deze sectoren over hun ervaringen.

Ilse (23), barhoofd

Wat voor grensoverschrijdend gedrag heb je meegemaakt op de werkvloer?
“Als barhoofd van een club in Amsterdam krijg ik geregeld opmerkingen of aanrakingen die over mijn grens gaan. Het zijn allemaal kleine gebeurtenissen waarvan ik telkens denk dat het niet ernstig genoeg is om te melden. Maar tegelijkertijd is dat het probleem. Er wordt ons aangeleerd om bijna alles door de vingers te zien. Ik schrik soms echt van de opmerkingen die ik van klanten krijg. Laatst zei iemand: “Zal ik jou eens lekker in de boeien slaan?”. Dat voelde heel ongemakkelijk. Ook maken klanten opmerkingen over mijn outfit of pakken ze mijn hand vast, geven ze er een kus op en kijken ze mij intiem aan. Dat voelt echt niet fijn en werkt benauwend. Je wil namelijk als barhoofd altijd netjes blijven.

Ik werkte laatst in een nieuw topje en heb die avond zoveel opmerkingen gekregen. Dat topje ga ik de volgende keer niet meer aandoen. Ik kan best het verschil maken tussen een compliment en een opmerking, maar het houdt een keer op.”

Hoe reageer je op dat soort gedrag?
“Meestal loop ik gewoon weg en ga ik verder met de volgende klant. Ik probeer geen oogcontact meer te maken en verder contact te vermijden. Maar het gebeurt niet alleen bij klanten. Wij werken met uitzendkrachten en afgelopen week liet een uitzendkracht merken dat hij me aantrekkelijk vond. Op zich geen probleem. Maar iedere keer als hij langsliep, legde hij z’n hand op mijn zij, pakte me even vast en liep weer verder. Dat was zijn manier om mij te laten zien dat hij me aantrekkelijk vond. Maar ik vind dat je dat ook kunt doen zonder iemand fysiek aan te raken. Ik heb er niets van gezegd omdat dit soort gedrag bijna voelt als de standaard.”

Hoe voel je je nadat zoiets gebeurt?
"Ik kan het goed parkeren en voel me niet aangerand. Ik ben het alweer vergeten als ik thuiskom. Maar ik vind het niet fijn want er wordt toch over mijn grens gegaan. Sinds ik in de horeca ben gaan werken, heb ik mezelf leren omgaan met grensoverschrijdend gedrag. Het is iets wat je er gratis bij krijgt. Iemand zei laatst tegen me dat werken als bartender “lekker flirten met iedereen” is. Maar dat is niet per se mijn intentie.”

Is er een plek binnen het bedrijf waar je heen kan wanneer er zoiets gebeurt?
“Zeker! Maar als iemand verbaal grensoverschrijdend gedrag vertoont, zeg ik er eerst zelf wat van. Je kan in zo’n situatie ook bij de clubmanagers een melding maken. Zij spreken die persoon dan aan op het gedrag. Maar wanneer iemand al meerdere keren is aangesproken en niet ophoudt, wordt diegene de club uitgezet en kom je op een lijst waardoor je een tijdje de club niet in mag. Mocht het helemaal uit de hand lopen dan hebben we bij de bar een knop om de beveiliging op te roepen.”

Franka (26), verpleegkundige 

Wat voor grensoverschrijdend gedrag ervaar jij op de werkvloer?
"Ik ben verpleegkundige in de geestelijke gezondheidszorg en sta nu bij de acute opname. We vangen veel mensen op die verward zijn aangetroffen of zijn aangemeld. Hierom moet je een onderscheid maken tussen mensen die onbewust en bewust een grens overgaan. Als er iets psychisch aan de hand is kan ik het beter ‘vergeven’ omdat die persoon niet bewust mijn grens over gaat. Maar wanneer iemand dat doet, wordt diegene hier later op aangesproken. Vaak schrikken ze daar ook van omdat ze het niet expres doen. Mensen die bewust mijn grens overgaan komen vaak bij ons binnen als ze drugs gebruikt hebben. Omdat zij zelf de keuze hebben gemaakt om drugs te gebruiken vind ik hun gedrag wel vervelend."

Welk incident is jou bijgebleven?
"Mijn eerste incident was al een tijd geleden, maar is me altijd bijgebleven. Die patiënt had middelen gebruikt waarvan hij vrij agressief werd naar jonge vrouwen. Hij kwam naar mij toegelopen, greep me vast en probeerde me te zoenen. Dit is gelukkig allemaal niet gebeurd. Ik werd wel in een hoek gedreven en vastgepakt. Gelukkig waren mijn collega’s er op tijd bij. Naast dit incident vinden er geregeld kleine incidentjes plaats waar patiënten me vastpakken of op mijn billen slaan. Nu durf ik daar gelijk wat van te zeggen, maar dit was in het begin van mijn carrière wel anders.”

Hoe reageerde je op het moment dat het gebeurde?
“Op het moment dat het gebeurde, was ik alleen met de patiënt. Mijn collega’s waren wel op de hoogte dat het niet zo goed met hem ging, maar waren niet direct bij mij. Daarom was ik tijd aan het rekken en niet de confrontatie aan het aangaan. Uiteindelijk ben ik met mijn gezicht naar hem toe langzaam achteruit gelopen. Ik stond uiteindelijk met mijn rug tegen de muur. Ik ben tegen hem blijven praten en heb ook aangeven dat ik het vervelend vond wat hij deed. Het was duidelijk dat het niet echt binnenkwam.”

Hoe voelde je nadat dit was gebeurd?
“Ik heb van dit incident wel even last gehad, maar ik ben goed opgevangen door het team en we hebben er veel gesprekken over gehad. Het voelt erg dubbel want iemand is ziek, in hoeverre mag ik iets van de situatie vinden? Ik heb daar lang over nagedacht en uiteindelijk besloten toch aangiften te doen. Ongeacht of iemand ziek is, voelde ik me niet oké. Ik ben blij dat ik aangifte heb gedaan. Hoewel hier verder niets mee gebeurd is, heb ik hier wel mijn grens mee aangegeven."

Is er binnen het bedrijf een plek waar je heen kunt met dit soort incidenten?
“In de zorg is dit goed geregeld. Op alle locaties waar ik heb gewerkt heb je sociale opvangteams. Voor overleg met de politie heb je de beveiliging van de instelling die je daarbij assisteert. Ik heb daar toen geen gebruik van gemaakt, maar wel aangifte gedaan. Ik werd daarnaast goed opgevangen door mijn collega’s. Ik bespreek de incidenten die plaatsvinden vaak met collega’s. Zij staan er net wat dichter bij en kennen de cliënt of patiënt ook. ”

Hoor je van andere vrouwen om je heen dat ze ook te maken hebben gehad met grensoverschrijdend gedrag?
“Ja, zeker binnen de psychische zorg. Maar ook bij de spoedeisende hulp, of intensive care heb je meer te maken grensoverschrijdend gedrag. Dat komt vaak vanuit heftige emotie: omdat er iets hectisch gebeurd op dat moment. Daardoor kom je in een drift terecht en is je rem weg. De zorg is er goed op ingesteld en we krijgen er trainingen voor. Hier draait het voornamelijk over agressie, daar valt seksueel grensoverschrijdend gedrag ook onder."

Heb je er nu nog last van?
“Nee ik heb hier nu geen last meer van. De patiënt is destijds overgeplaatst naar een andere locatie om mijn veiligheid te respecteren. Verder hebben de maatschappelijke ontwikkelingen mij geholpen. Er is meer ruimte om een melding te maken waardoor ik dat makkelijker doe. Ook de drempel om een patiënt aan te spreken op het gedrag, is lager. Het hangt er ook vanaf wie het is, hoe lang je diegene kent en wat de situatie is. Daarin ben ik mezelf meer gaan vertrouwen en ken ik mijn eigen grenzen.” 

• Deel