Wat betekent het verbod op designerdrugs?

Designerdrugs als 3-MMC zijn nu nog legaal te verkrijgen op het internet. Maar als het aan de overheid ligt wordt dit verboden. Wij spraken met drie experts op het gebied van designerdrugs over dit mogelijke verbod.

Wat zijn designerdrugs precies?

Anne Zwartsen: “Het zijn drugs die gemaakt zijn om bekende illegale drugs als MDMA en cocaïne te vervangen. Designerdrugs worden gemaakt door kleine aanpassingen te maken in de chemische structuur (de basis) van de drug waar ze op moeten lijken. Als je een MDMA-achtige designer drug wil maken dan wordt de chemische structuur van MDMA vaak gepakt. Dan wordt daar iets heel kleins aan veranderd. En op die manier is er een nieuwe drug gemaakt waarvan de eigenschappen mogelijk vergelijkbaar zijn met die van MDMA. Dit is alleen niet altijd het geval. Designerdrugs kunnen ook afgekeurde medicijnen zijn. Het zijn dus eigenlijk nieuwe en herontdekte stoffen. En die stoffen zijn in eerste instantie niet illegaal.” 
Laura Smit Rigter: “Designerdrug is eigenlijk een andere naam voor de term ‘NPS’ oftewel ‘nieuwe psychoactieve stof.’ Dat zijn stoffen die nieuw of opnieuw op de markt zijn verschenen. En deze staan meestal nog niet op de opiumlijst waardoor ze makkelijk verkrijgbaar zijn. Deze middelen hebben een vergelijkbaar effect met klassieke drugs als xtc. Maar zijn dus legaal te verkrijgen omdat de samenstelling aangepast is. Op die manier wordt de wetgeving dus omzeild.”
Laura Hondebrink: “Designerdrugs zijn chemische stoffen met een psychoactieve werking. Deze staan niet op de al wat oudere internationale lijst van verboden drugs. Daarom worden ze vaak ‘nieuw’ genoemd. Terwijl dat helemaal niet zo hoeft te zijn. Sterker nog: veel van deze stoffen staan al op de (Nederlandse) Opiumlijst en zijn verboden. Legaal of niet, deze stoffen kunnen dezelfde gezondheidsrisico’s hebben als andere drugs op de Opiumlijst.”

Hoe kan het dat deze legaal zijn?

Anne Zwartsen: “Designerdrugs worden vaak gemaakt om een verbod voor te blijven. Op dit moment worden drugs in Nederland namelijk per drug verboden. Doordat designerdrugs worden ontworpen met een net wat andere chemische structuur vallen deze buiten de wetgeving. Omdat er zoveel verschillende designerdrugs zijn is het voor de overheid lastig om deze allemaal te verbieden. Ook zouden er zo weer nieuwe drugs gemaakt kunnen worden die net weer een andere structuur hebben. En dan begint het kat-en-muisspel opnieuw.”
Laura Smit Rigter: “Er zijn verschillende groepen NPS. De ene groep bevat bijvoorbeeld stoffen die qua structuur en werking vergelijkbaar zijn met MDMA. De andere groep bevat stoffen die vergelijkbaar zijn met LSD. Deze groepen zijn nog niet verboden in Nederland. Daardoor kunnen al die stoffen legaal gekocht worden. De drug 4-FA is wel verboden. Maar de groep waarin vergelijkbare stoffen zitten dus niet. Daardoor kan je er heel makkelijk aan komen.”
Laura Hondebrink: “Bepaalde stoffen zijn begonnen als designerdrugs maar werden uiteindelijk verboden. Bijvoorbeeld 2C-B. Jaarlijks komen er heel veel nieuwe stoffen op de markt. Op dit moment zo’n vijftig per jaar. Dat waren er eerst zo’n honderd per jaar. Dus het is al iets aan het afnemen. Maar zolang die stofgroepen niet verboden worden is het erg makkelijk om een nieuwe en legale stof op de markt te brengen.”

Zitten er ook gevaren aan? 

Anne Zwartsen: “Het gevaarlijke is dat designerdrugs nu nog legaal zijn. Sommige mensen denken daardoor dat designerdrugs ongevaarlijk zijn. Maar niets is minder waar. Doordat er wel bijna 900 verschillende designerdrugs op de markt zijn is er vaak weinig bekend over de effecten en de bijwerkingen. De bijwerkingen kunnen erg heftig zijn en kunnen verschillen tussen gebruikers. Ook weten gebruikers vaak niet wat er in de drugs zit die ze online hebben gekocht. Of die ze krijgen van vrienden. Bij het testen van de drugs wordt vaak gezien dat er vervuilende stoffen in zitten of compleet andere stoffen dan verwacht. Om zeker te zijn dat je in ieder geval de drug inneemt die je wilt kan je zelf ook je drugs gratis en anoniem laten testen.”
Laura Smit Rigter: “Er zijn ruim zevenhonderd stoffen die worden gemonitord. Bij veel van die stoffen is nauwelijks sprake van gebruik. Maar 3-MMC is bijvoorbeeld wel een veelgebruikte designerdrug. Doordat er zoveel verschillende middelen zijn is het heel lastig om de gevaren ervan te kennen. En het is daardoor ook lastig om daar goed onderzoek naar te doen. Aan drugs zitten altijd risico’s. Maar als een drug goed is onderzocht weet je beter wat die risico’s zijn.”
Laura Hondebrink: “Er is weinig bekend over de schadelijke effecten van designerdrugs. De effecten overlappen vaak met verboden stoffen zoals MDMA. Er zitten altijd gevaren aan stimulerende drugs, legaal of illegaal. Doordat sommige designerdrugs legaal zijn kunnen mensen denken dat gebruik veilig is. Maar dat is niet zo. Helaas zien we elk jaar weer vergiftigingen met designerdrugs. En die mensen moeten vaak worden behandeld in een ziekenhuis.” 

Heeft het zin om designerdrugs te verbieden?

Anne Zwartsen: “Ik denk dat als je die stofgroepen verbiedt er minder noodzaak is om nieuwe drugs te ontwikkelen. Omdat die dan niet meer legaal zijn. En designerdrugs worden vaak ontwikkeld omdat ze legaal zijn. Dus ik denk dat dat af zal nemen en dat lijkt me goed. Daartegenover staat wel dat drugsgebruik iets van alle tijden is. En zo’n verbod betekent dus niet dat er geen drugs meer worden gebruikt.” 
Laura Smit Rigter: “De insteek van die wetgeving is bedoeld om de beschikbaarheid van designerdrugs te verminderen. Door het illegaal te maken is het moeilijker om eraan te komen. En het geeft ook een waarschuwing af: er zitten risico’s aan deze drugs. En mensen realiseren zich dat niet altijd als het legaal verkrijgbaar is. Het effect van die wetgeving bepalen is lastig. Aan de ene kant kan het ervoor zorgen dat die middelen van de markt verdwijnen. Aan de andere kant weet je niet welke nieuwe middelen er kunnen opduiken. Als je die stofgroepen verbiedt dan wordt de kans op nieuwe varianten kleiner. Maar je sluit het niet uit.” 
Laura Hondebrink: “Dat moeten we gaan zien. Ik denk wel dat het een goed signaal afgeeft. Namelijk: ‘het is niet meer legaal dus het is niet veilig.’ Hopelijk gaan mensen het daardoor ook minder gebruiken. Of minder snel gebruiken. Want je kan er waarschijnlijk minder makkelijk aankomen als het verboden is.” 

Anne Zwartsen is neurotoxicoloog. Ze is afgelopen januari gepromoveerd op onderzoek naar de effecten van designerdrugs op de hersenen en het hart. Hierbij heeft ze onder andere gekeken naar de effecten van designerdrugs, zowel positief als negatief. 
Laura Smit Rigter is werkzaam bij het Trimbos-Instituut. Zij werkt als landelijk coördinator voor het Drugs Informatie en Monitoring Systeem (DIMS). Zij monitoren de drugsmarkt door drugs te testen. Op die manier is er zicht op wat er op de drugsmarkt gebeurt. 
Laura Hondebrink is toxicoloog bij het Nationaal Vergiftigingen Informatie Centrum van het UMC Utrecht. Dat is een landelijk centrum waar artsen en deskundigen terecht kunnen met vragen over vergiftigingen. Dus ook vragen over designerdrugs.

• Deel