We spreken een hulpverlener voor dakloze jongeren: “Het zijn overlevers”

Daklozen. Vorig jaar telde ons land 31.000 mensen zonder een vaste woonadres, en steeg het aantal dakloze jongeren met maar liefst 50%. En dit zijn enkel de mensen die zich hebben gemeld. Veel blijven nog onder de radar. We spreken Bennart (39). Hij is hulpverlener bij organisatie Timon, die dakloze jongeren opvangt.

Waarom raken jongeren dakloos?
“Dit komt door verschillende redenen. Vaak hebben mensen gelijk een oordeel klaar: dat het vast door drugsgebruik komt, of dat het jongeren hun eigen schuld is. Drugs kunnen inderdaad een oorzaak zijn. Maar het komt voornamelijk door geen vangnet hebben, een zeer beperkt of ongezond sociaal netwerk, en schulden. 

Geen huis betekent geen woonadres waar je bent ingeschreven, en dan val je in Nederland buiten de boot. Je kunt geen aanspraak maken op een uitkering of studiefinanciering. Vaak volgt dan een opeenstapeling van problemen. Zonder dak boven je hoofd is er een grote kans dat je te maken krijgt met straatcultuur. Die gaat in grote steden vaak samen met drugsmisbruik en criminaliteit.”

Wanneer worden jongeren bij jullie opgevangen?
“Als ze geen vaste woon- of verblijfplek hebben. Iemand hoeft niet per se op straat te leven om onder ‘dakloos’ te vallen. Vaak zijn er ook ‘bankhoppers’. Zij slapen bijvoorbeeld bij vrienden of familie, maar zijn zelf thuisloos. Voor hen bieden wij ook plek.”

Wat kan een jongere bij jullie verwachten aan hulp?
“Wij helpen jongeren in eerste instantie om stabiel te worden. En dat begint met een dak boven je hoofd. Wij bieden dit onderdak. De jongeren komen in een gedeelde woning wonen, met 2-3 lotgenoten. Ze hebben daar een eigen kamer en delen keuken en badkamer. Een stabiele basis is noodzakelijk. Daarom beginnen ze nog niet gelijk met school of werk, ook al willen ze dit zelf wel heel graag. Want als je nog niet stabiel bent en al gaat werken, is de kans op terugval groter. Dakloos zijn heeft gewoon heel veel impact op iemand. Als je dakloos bent, is je mindset: overleven. Pas wanneer je eindelijk een dak boven je hoofd hebt, dringt tot je door wat je allemaal hebt mee moeten maken. Dat is erg zwaar. We proberen daarom ook mentale hulp voor ze te krijgen, wat nogal eens moeilijk is door de lange wachtlijsten in de zorg. 

Daarnaast regelen we veel zaken samen met ze, zodat ze uiteindelijk weer kunnen meedraaien in de samenleving. De financiële en wettelijke knip in het Nederlandse systeem bij het bereiken van de leeftijd van 18, maken heel veel dingen namelijk ingewikkeld. Op papier ben je vanaf dat moment zelfstandig. Maar veel jongeren weten dan nog helemaal niet hoe ze zich staande moeten houden in de maatschappij, omdat ze dit thuis niet hebben geleerd. Of ze kunnen geen beroep doen op steun in hun omgeving. Wij willen die steun voor hen zijn.”

Zou je ons kunnen meenemen in een dag als hulpverlener?
“Geen dag is hetzelfde. Ik kom dagelijks bij de jongeren thuis. We bespreken hoe dingen financieel gaan, maar ook geestelijk of ze hulp nodig hebben. Of ik ga met ze mee naar de gemeente om een ID of uitkering aan te vragen. Denk ook aan met hun mentor op school bespreken hoe alles gaat als ze bijvoorbeeld achterlopen. Die structuur van naar school gaan of werken zijn ze soms helemaal kwijt. Dat heeft tijd nodig. Het is daarom belangrijk om nauw contact te hebben met mentoren van school, zodat wij als begeleiders ook op de hoogte blijven en de jongeren gelijk steun kunnen bieden.”

Ervaar je ook moeilijke momenten in het werk dat je doet? 
“Door de hele bureaucratie aan regels is het voor ons hulpverleners al complex. Maar daardoor zie ik bij de jongeren de moed al helemaal in de schoenen zinken. Ze verliezen de hoop, en dat is heel moeilijk om te zien. Het is zo belangrijk dat er op zo’n moment iemand is die je helpt. Wanneer het uiteindelijk wél lukt om iets voor elkaar te krijgen, zie ik dat de jongere ook een enorme boost krijgt om alles weer op de rit te krijgen. ”

Wat zou er moeten veranderen in het huidige systeem?
“Het zou makkelijker moeten zijn voor jongeren om dingen te regelen. Het systeem in Nederland zit vooral in de weg. Wanneer je naar de gemeente gaat om hulp te vragen is de eerste vraag: ‘Mag ik je ID zien?’ Maar veel dakloze jongeren hebben geen geldig ID meer. Ze hebben ook het geld niet om deze aan te vragen waardoor ze al heel snel het gevoel hebben dat ze niet geholpen kunnen worden. Daardoor belanden ze toch weer op straat. 

Ook ervaren dakloze jongeren veel schaamte. Het is voor hen een grote drempel om hulp te vragen. Daarom is het zo belangrijk dat dingen soepel verlopen, zodat ze zich ook gehoord voelen en weer vertrouwen kunnen hebben in hun toekomst.”

Hoe willen jullie vooroordelen en stigma’s over dakloze jongeren verhelpen?
“Ik denk dat veel voort komt door onwetendheid van mensen, en dat neem ik ze niet kwalijk. Door er actief over te praten en er meer aandacht aan te geven, kunnen we dit tegen gaan. Wat ik merk dat werkt, is dat we de succesverhalen vertellen. Ik probeer dit dan ook zoveel mogelijk te doen.”

Wat zou je willen zeggen tegen al die jongeren die nu nog steeds geen dak boven hun hoofd hebben? 
“Durf om hulp te vragen. Je hoeft je nergens voor te schamen. Als ik iets heb geleerd in mijn werk, is dat de jongeren écht overlevers zijn en enorm sterk zijn. Samen kunnen we nog veel meer, en dan kom je er echt wel.”

Misschien vind je het toch nog moeilijk om een beeld te schetsen bij dakloos zijn. In deze aflevering van ‘Jurre’s Date’, gaat Jurre in gesprek met Ellie. Zij was dakloos en doet haar verhaal.

• Deel