"Nepnieuws ook dreiging voor ons land'

"We herdenken komend jaar 75 jaar vrijheid. En daarmee 75 jaar persvrijheid. Die vrijheid is helaas geen vanzelfsprekendheid meer in een aantal nabije landen.

Vrijheid van meningsuiting en vrijheid van pers zijn in Nederland grondrechten waar we trots en heel zuinig op moeten zijn. Maar we worden als samenleving kwetsbaar als het tegenargument niet meer wordt gehoord en de feiten stelselmatig worden ontkend. Het opzettelijk verstrekken van desinformatie heeft niets te maken met vrijheid van meningsuiting. De noodzaak groeit om met evenveel kracht en in volstrekte onafhankelijkheid de feiten daar steeds tegenover te stellen. Daar vecht ik voor.

Onze open democratieën lopen geleidelijk gevaar door de verspreiding van desinformatie en nepnieuws. We kunnen daar niet van wegkijken. In Polen is de onafhankelijke publieke omroep aan banden gelegd. De Poolse NPO is daar een staatsomroep geworden. Polen is lid van de EU. In Engeland is er door een feitelijk onjuiste socialemediacampagne nu al drie jaar diepe verdeeldheid. Dat is een buurland van ons. In de VS pompt de president naar hartenlust berichten rond via Twitter en hij zet serieuze media weg als fake. Is dit ons voorland? Hoelang zijn wij in Nederland nog in staat om tegendruk te bieden? Hoelang kunnen we alle inwoners nog voorzien van onafhankelijke journalistiek, satire en educatieve programma's?

Hoewel minister Ollongren onlangs vaststelde dat het bewust verspreiden van desinformatie hier niet op grote schaal voorkomt, maak ik me daar als voorzitter van de Nederlandse Publieke Omroep wél zorgen over. We mogen er onze ogen niet voor sluiten. We zien de stijgende populariteit van propagandazenders en invloedrijke YouTube-kanalen. We zien de ontregelende impact van sociale media, door gebruik van slimme algoritmes, en haatcampagnes.

Daardoor vertroebelt het zicht op de feiten. Groepen mensen komen in gesloten bubbels, waardoor zij de andere kant van het verhaal niet meer horen. Dat leidt tot verharding en polarisatie, tot intolerantie en uiteindelijk uitsluiting van de onafhankelijke media of zelfs sluiting van publieke nieuwszenders.

Een antwoord is niet eenvoudig. We zullen samen op zoek moeten. De NPO organiseert daarom een congres. Waar we samen met omroepen, nieuwsmedia, deskundigen en wetenschappers zoeken naar antwoorden op die nieuwe technieken en internationale machtsconcentraties. Samen met het publiek en vanuit alle denkstromingen willen we onderzoeken hoe we antwoorden kunnen geven.

Hoe gaan we om met aantoonbaar verdraaide werkelijkheden? Dat is de publieke taak die we als serieuze media hebben, cruciaal voor het behoud van onze vrijheid van pers en meningsuiting én voor het behoud van onze open en tolerante democratie."

Shula Rijxman