Speech Shula Rijxman NPO seizoenspresentatie 2019/2020
Op 7 mei 1945, twee dagen na de Duitse capitulatie, kwam de Britse 49ste divisie Hilversum binnenrijden. Ze hadden in Noorwegen, IJsland en Normandië gevochten. Ze waren betrokken geweest bij de bevrijding van Le Havre en Den Bosch, Roosendaal en Utrecht. In dat laatste jaar, tussen de stranden van Normandië en de Soestdijkerstraatweg was de divisie 11.000 manschappen kwijtgeraakt. Zij hadden duur betaald voor onze vrijheid. Vrijheid is daarom niet alleen een recht maar een plicht. Op 24 mei 1956 klonk in vier miljoen huiskamers deze tune.Ik krijg er altijd een beetje vlinders van in mijn buik. Want dit is – voor mij en ik denk voor vele anderen - niet alleen de openingstune van het Eurovisie Songfestival maar ook een tune die symbool staat voor vrede, voor vrijheid, voor - Europese - samenwerking. Voor samenwerking in vrijheid. Al sinds dat eerste Songfestival in 1956. Een talentenjacht die landen, volken, mensen moest samenbrengen. En dat lukte.
Via vier miljoen televisies keken hele gezinnen, families en straten, in Nederland, Europa en de rest van de wereld, op hetzelfde moment naar dezelfde show. Al die mensen deelden een ervaring met mensen die ze nooit hadden ontmoet, nooit zouden ontmoeten. Omdat het kon. Omdat ze allemaal de vrijheid hadden om de keuze te maken om te kijken, om dit moment te delen. En natuurlijk de vrijheid om er onbarmhartig hun mening over te geven. want dat hoort ook bij vrijheid, en zeker bij het Songfestival. Vrijheid is daarom niet alleen een recht maar ook een verantwoordelijkheid. Dat eerste Songfestival was niet alleen een fijne, vrolijke en verbroederende show, maar ook het begin, de kindertijd van de televisie als massacommunicatiemiddel. Een magisch medium, maar ook – vooral - machtig en maatschappelijk relevant. En daar ligt onze verantwoordelijkheid als publieke omroep. De verantwoordelijkheid – de plicht – om onszelf steeds de vraag te stellen: waar ligt de grens tussen vrijheid en verantwoordelijkheid? Tussen de vrijheid van de een en de mening van de ander? Maar ook: waar ligt de grens tussen populisme en fascisme, tussen democratie en demagogie?
Madeleine Albright schreef daar een intrigerend boek over: ‘Fascisme; een waarschuwing’. Ze beschrijft hoe globalisering en technologie, mensen niet samenbrengen maar juist uit elkaar drijven. In een interview werd Albright gevraagd of ze een optimist of een pessimist is, als het om deze ontwikkelingen gaat. Haar antwoord? “I am an optimist who worries a lot.” Ik snap hoe ze zich voelt. En het is herkenbaar voor de publieke omroep. Omdat we als publieke omroep alle Nederlanders een stem moeten en willen geven, alle verhalen moeten en willen vertellen, het volledige beeld moeten en willen laten zien. Zoals Sigrid Kaag zei in haar prachtige Herzberglezing: “Die stilte, de stilte van het wegkijken, is onheilspellend. Die stilte kan langzaam maar zeker aanzwellen tot collectief zwijgen. Een zwijgen dat uiteindelijk oorverdovend kan worden. Dat maakt dat we de risico’s in onze samenleving niet meer zien. Dat we de signalen niet meer verstaan.”Het is de verantwoordelijkheid van de NPO, van onze omroepen, van onze programmamakers en producenten, van onze partners en bestuurders, van u en van mij: niet wegkijken en de signalen blijven verstaan. En al die signalen de ruimte te geven in onze programmering. Want we zijn en blijven toch vooral optimisten. Net als Madeleine Albright. Mensen die geloven dat wij – dat de NPO - een belangrijke rol kan spelen: motiverend, informerend en inspirerend. Door een breed, herkenbaar en pluriform platform te zijn. En te blijven.
Dus mag onze programmering niet het ondoordachte compromis zijn van politici die denken dat delen hetzelfde is als vermenigvuldigen. Daarvoor is onze publieke omroep te belangrijk, te essentieel als het gaat om onze vrijheid en de vrijheid van anderen. Want vrijheid begint met luisteren en kijken naar anderen.En dat mag zeker ook leuk zijn. Optimistisch en hoopvol. Want dat is televisie ook. Daarom hebben we ook voor het nieuwe seizoen mooie programma’s die uitnodigen om samen te kijken en er daarna samen over te praten. Programma’s die uitnodigen om meningen, ervaringen en beelden te delen. Samen en in alle vrijheid. En de NPO is óók die plek waar in alle vrijheid onafhankelijke programma’s worden gemaakt. Door zelfbewuste en talentvolle programmamakers die we koesteren.Lieve Eva, Jeroen, Matthijs. De publieke omroep heeft jullie groot gemaakt. Jullie hebben de publieke omroep groot gemaakt. De kijker geniet elke dag hoe jullie ontroeren, uitdagen en weten te prikkelen. En jullie zijn voorbeelden, rolmodellen voor nieuwe talenten, nieuwe professionals. En dat.. is onbetaalbaar.
--
Afgelopen 18 mei keken 180 miljoen kijkers samen en in alle vrijheid hoe onze Duncan Laurence de meeste punten binnenhaalde bij de 64ste editie van het Songfestival. Leuk hè, dat er eindelijk eens een mannelijke Nederlandse zanger wint (na: Corry, Teddy, Lenny en Getty… ) Volgend jaar hebben we als NPO de verantwoordelijkheid om onze bijdrage te leveren aan de viering van twee vrijheidsfeesten: 75 jaar Bevrijding en een Nederlandse editie van het Songfestival in nauwe samenwerking met NOS en AVROTROS. Dat zijn verantwoordelijkheden die naadloos passen bij de publieke omroep: vrijheid de ruimte geven.
Maar geloof me, het wordt ook een feestje. Het worden een heleboel feestjes. Iedere dag en iedere avond. We hebben al vaak gehoord dat je vrijheid moet doorgeven. Maar wat mij betreft geldt dat nog meer voor vreugde, hoop en optimisme.
Zo maken we er samen een mooi seizoen van!