“We moeten de redactievloer veelkleuriger maken” Verslag townhall sessie over diversiteit bij de publieke omroep

Media zijn zeer bepalend voor onze beeldvorming, ook rond discriminatie en racisme en het voorkomen daarvan. Daarin schuilt een belangrijke verantwoordelijkheid voor de media, de publieke omroep in het bijzonder. Mede vanuit dat besef wordt al lang geprobeerd de publieke omroep, zowel voor als achter de schermen, diverser en inclusiever te maken. Maar de veranderingen gaan langzaam - té langzaam, vinden vrijwel alle betrokkenen. Hoe komt dat toch, en wat is ervoor nodig om dit te doorbreken? Die vraag stond centraal tijdens de eerste Townhhall-sessie Media, op 22 november in Amsterdam.

De NPO organiseert in totaal drie sessies rond dit thema, in samenwerking met de Nationaal Coördinator tegen Discriminatie en Racisme, Rabin Baldewsingh. Op 22 november was de eerste sessie in het Suriname Museum in Amsterdam. Zo’n 60 makers, adviseurs en bestuurders van landelijke, regionale en lokale omroepen spraken er met elkaar onder leiding van presentator Lara Billie Rense. Op 7 december en 24 januari volgen sessies in Rotterdam (Verhalenhuis Belvédère) en Almelo (Theater Hof 88).

Witte norm is het probleem
“Hoe zorgen we ervoor dat we Nederland verbinden met onze programma’s, zodanig dat iedereen er zich in kan herkennen? Dat is een grote uitdaging voor de publieke omroep”, stelt NPO-bestuurder Paul Doop bij de aftrap van de avond in Amsterdam. Daar moet nog veel voor gebeuren, weet Altan Erdogan, hoofdredacteur van AT5 en SALTO Amsterdam: “We zijn nog steeds te wit en in al die jaren niet veel opgeschoten. Het zit ingebakken in de cultuur op de redacties. We zijn te weinig ontvankelijk voor andere geluiden.”

Dat zorgt er ook voor dat de verhalen die worden verteld in de media de vooroordelen over bepaalde groepen versterken, merkt oud-programmamaker Tanja Jadnanansing, nu actief als stadsdeelvoorzitter van Amsterdam Zuidoost. “Mijn stadsdeel komt nu alleen in de media bij schietpartijen, maar er gebeurt zoveel meer! Inclusie is een illusie zolang we niet de échte verhalen vertellen, de verhalen van kracht.” Jadnanansing neemt deel aan de avond met gemengde gevoelens: “Nóg een keer dit gesprek? Wat heeft het voor zin als er toch niets verandert? Maar verbittering brengt ons niet verder. Daarom kies ik voor de verbinding. We hebben geen keus.”

Guilly Koster was eind jaren 80 al presentator van de eerste zwarte talkshow in Nederland, Bij Lobith (VPRO). Hij noemt ‘het systeem’ de boosdoener: “Racisme eindigt op isme. Een isme is een systeem. Het is het systeem dat racisme mogelijk maakt, en daarin spelen media een belangrijke rol.” Op1- en radiopresentator Natasja Gibbs legt direct een link met de redactievloer: “Ook daar heb je een redactiesysteem met een witte norm, waardoor er te weinig kleur in onderwerpen en gasten zit. Dat is een systeemfout. Het moet niet aankomen op die ene redacteur van kleur om onderwerpen met diverse inhoud of invalshoeken te pitchen. Daarom moet de norm veranderen. Meer kleur in samenstelling en meer urgentie van diversiteit, bij iederéén op de redactie”, aldus Gibbs.

Meer kleur in de redacties
Maar waarom lukt het dan niet om meer kleur in de redacties te brengen, legt Lara Billie Rense de zaal voor. Volgens Altan Erdogan moeten media bij de werving van nieuwe medewerkers veel gerichter en actiever te werk gaan. “Je er niet bij neerleggen als je te weinig kandidaten krijgt.” “Maar daarvoor zitten jullie onvoldoende in de netwerken”, reageert politicus en radiomaker op Carribean FM Iwan Leeuwin. “Daar moet je eerst mee aan de slag.”

Aashna Sewpersad, talentscout voor NPO Audio (3FM KX), ziet vooral een knelpunt bij de doorstroom: “Binnen de NPO en de omroepen zijn verschillende talenttrajecten voor nieuwe makers. Maar ben je boven de 25 jaar en van kleur, dan word je standaard afgewezen. Gewoon, omdat er geen plek voor je is op de redacties.” Het schort daarbij vooral aan opvang en begeleiding, vult voormalig eindredacteur radio bij NPS/NTR Roy Khemradj aan: “Omroepen moeten zich beter ontwikkelen als professionele partners voor nieuwe makers."

Dichter, kunstenaar en activist Quincy Gario benadrukt dat je met alleen meer kleur op de redactie het probleem niet vanzelf oplost. “Mensen van kleur zijn niet altijd een zalf. Het helpt niet om het systeem alleen maar uit te breiden met zwarte gezichten. Je moet bij de interne cultuur beginnen. Daar moet het gif uit”, betoogt hij.

Stappen en oplossingen
Paul Doop erkent de knelpunten, maar wijst ook op de stappen die worden gezet met bijvoorbeeld het Actieplan Diversiteit: “Daarin staat dat we als NPO-omroepen met ons personeelsbestand willen toegroeien naar een niet-westerse afspiegeling van 14%, dus gelijk aan de samenleving. Medio 2024, op alle niveaus.”

Verpleegkundige Imani de Miranda, die de townhall sessie als belangstellende bezoekt, mist concrete acties: “Een stappenplan met doelstellingen die SMART gemaakt zijn.” Zo’n plan is er wel, reageert NPO-beleidsadviseur Daphne Moussafiris, en er worden al zichtbare resultaten geboekt: “Zie bijvoorbeeld de recente benoeming van twee genremanagers met een biculturele achtergrond. Die kunnen dankzij hun positie echt een verschil maken.”

Iwan Leeuwin pleit voor meer scholing: “Op redacties weet men te weinig waar racisme en discriminatie vandaan komt. Men is niet geïnformeerd en dat versterkt onbedoeld de beeldvorming op tv, wat weer doorwerkt in de samenleving. Daarom mijn aanbeveling: geef alle mensen in Hilversum scholing in de oorsprong van discriminatie en racisme.”

Waar het gaat om het vinden van nieuwe makers van kleur zullen omroepen echt buiten de gebaande paden moeten gaan werven. “Ze moeten gaan zoeken op plekken en in netwerken waar zij doorgaans niet komen, en op een manier die qua taal en toon aansluit bij de doelgroep.” Quota en streefgetallen liggen vaak gevoelig, maar zijn bij de Publieke Omroep zeker geen taboe. “Ik ben wel benieuwd hoe dat uiteindelijk vorm zal krijgen.”

Tot slot benadrukt de NCDR het belang van verantwoording. “Wat zijn de doelstellingen en streefcijfers van de publieke omroep op gebied van diversiteit en inclusie en wat komt daarvan terecht? Wees daar eerlijk en transparant over. Ik zou graag zien dat NPO en omroepen dit in hun jaarverslagen inzichtelijk maken. Daarmee laat je zien dat je het belangrijk vindt en het is voor jezelf een extra stimulans om er daadwerkelijk mee aan de slag te gaan.”

Klik hier voor een verslag van de townhall-sessie in Almelo (24 januari 2023) en Rotterdam (7 december 2022).