Falun Ellie Koos: "Met alles wat je zegt, moet je oneindig veel meer niet zeggen"
Falun Ellie Koos ziet op de redactie van NPO Cultuur hun debuutroman Rouwdouwers gelijk liggen. Het is gehavend: blauwe nagellakvlek op de voorkant, rug gebroken, bladzijden die eruitzien alsof ze in een storm zijn omgeslagen. "Perfecte staat," zegt Koos droog. We lachen. Het boek ging met mij mee op vakantie naar Vlieland en kreeg daardoor precies de textuur die past bij hun werk: gelaagd, tastbaar, maar ook een beetje ongrijpbaar. Schrijver en filmmaker Falun Ellie Koos brak dit jaar door met een prachtig en scherpzinnig debuut, dat nu op de shortlist van de Libris Literatuur Prijs staat. We spreken over Rouwdouwers, het schrijversvak en de liefde voor taal.
“Vroeger dacht ik met taal duidelijkheid te creëren,” zegt Falun Ellie Koos. “Ik schreef liever briefjes dan dat ik sprak. Dan had ik de tijd om woorden secuur te kiezen en de ontvanger had meer tijd om de boodschap te begrijpen.” Maar inmiddels is taal voor hen niet langer iets eenduidigs. “Iedereen geeft een eigen interpretatie. Daarom is taal juist helemaal niet eenduidig. Dat vind ik nu interessant.”
Dat oog voor ambiguïteit sijpelt ook door in hun debuutroman Rouwdouwers (uitgeverij Atlas Contact). Hoofdpersonage Ada spreekt in stellige zinnen, zwart-wit, bijna dogmatisch. “Maar de spanning zit in wat ze niet zegt. Alles wat je uitspreekt, betekent ook dat je eindeloos veel níét uitspreekt.” Koos speelt daar bewust mee. “Ik hoop dat je tussen de regels door gaat lezen. Dat je voelt wat ze probeert te verbergen.”
De schrijver met een montagetafel
Koos werd tijdens de opleiding Writing for Performance aan de HKU Hogeschool voor de Kunsten Utrecht opgeleid als theaterschrijver en scenarioschrijver. Hen schreef en regisseerde de korte film De vloer is lava, die werd genomineerd voor Rialto for Short. Die achtergrond in film is niet alleen voelbaar in hun scherpe dialogen en fysieke benadering van personages, maar ook in hun maakproces. “Ik schrijf niet chronologisch. Ik schrijf allemaal losse scènes, op basis van sfeer of thematiek. Later plaats ik die pas in een bepaalde volgorde. Zoals je ook aan een film werkt: je schiet allemaal losse scenes en in de montage komen die pas bij elkaar." Zo ontstaat Rouwdouwers zoals normaal een film ontstaat: eerst fragmenten, daarna pas structuur. “In dat montageproces komen er ineens nieuwe betekenislagen boven waarmee het verhaal mij verrast. Dat zijn kleine cadeautjes."
Ik vraag me af hoe de schrijfdagen van Falun eruit zien. Dat blijkt geen kwestie van ‘zitten en tikken’. Falun: "Een schrijfdag begint met een lege agenda. Geen afspraken. Geen druk. In tegenstelling tot het werken aan een film, is schrijven eenzaam. Maar dat past me ook. Ik hou van die afzondering. Mijn dagen beginnen dan eerst met een paar uur lummelen: koffiezetten, wandelen, in mijn huis zijn. En dan - misschien - kruip ik achter mijn laptop. Soms schrijf ik pas om vier uur.” Hen lacht: “Ik heb moeten leren dat wandelen óók schrijven is. Dat denken óók werk is. Dat een hele week zonder getypte woorden nog steeds een schrijversweek is. Maar soms moet ik mijzelf er ook gewoon even toe zetten om daadwerkelijk te schrijven." Discipline dus. Niet uit romantische inspiratie, maar geleerd op de HKU. “Daar zeggen ze: inspiratie bestaat niet. Schrijven is werk. Dat is ook logisch als je in een team en met deadlines aan een film werkt. Maar gelukkig mag ik dat bij het schrijven van een roman een beetje loslaten.”
Rouwdouwers
Door de combinatie van lummelen en discipline ontstond Rouwdouwers, waarin Ada en haar broer van hun vader leren dat de wereld keihard is en dat ze zich ertegen moeten wapenen. Het boek staat op de shortlist van de Libris Literatuur Prijs 2025, een van de belangrijkste literaire prijzen van Nederland. De jury schrijft lovend in haar rapport: 'Falun Ellie Koos weet karakters en decors in prachtige taal neer te zetten. Aangrijpend en rauw, een verhaal over gemaskeerde en gemankeerde liefde, over onbuigzaamheid, over overleven, een verhaal kortom dat lang na blijft zinderen. Voor ons staat vast dat hen met Rouwdouwers voor zichzelf een prominente plek in de laaglandse literatuur heeft uitgehakt.'
Koos blijft bescheiden onder de Libris-nominatie, haast wat verwonderd. Niet alleen vanwege alle media-aandacht voor hun werk - “Ik ben gewoon iemand die normaal twee afspraken per week heeft en dan is het wel vol” - maar ook vanwege wat het losmaakt. “Het is superfijn, maar ook een beetje gek. Mensen willen ineens weten wie ik ben en ze willen het boek duiden."
Waar veel lezers het boek lezen als ‘een pijnlijk portret van een jeugd’, zit voor Falun de echte inhoud dieper: “Voor mij gaat het over verlangen. Over mensen die langs elkaar heen praten. Over zachte mensen die zich hard voordoen.” Hun volgende boek wordt dan ook anders. Minder makkelijk te bevatten. “Ik wil de bovenlaag minder toegankelijk maken, zodat je echt moet graven als lezer.”
De vrijheid van niet begrepen willen worden
Koos leerde door Rouwdouwers iets fundamenteels: dat je een boek en de betekenis die lezers daaraan geven niet kunt controleren. “Ik dacht nog: als ik het nou precies zo maak zoals ik het bedoel, dan begrijpt iedereen het verhaal en de personages zoals ik het bedoel. Maar dat bleek zelfoverschatting. Je leest met je eigen bril, waardoor iedereen de taal anders begrijpt. Inmiddels geeft mij dat ook vrijheid: ik hoef niet te schrijven voor de ander. Ik hoef boek alleen maar voor mijzelf te maken.”
En dus, ondanks de nominatie, de media-aandacht en het nieuwe podium, keert Koos langzaam terug naar de schrijftafel, het wandelen en het lummelen. “Ik mis het schrijven,” zegt hen. “De hele wereld is dan vruchtbaar: alles is potentieel materiaal voor mijn boek. Dat mis ik nu Rouwdouwers af is. Ik voel me een beetje ontheemd. Maar ik heb al ideeën voor een volgend werk.”
Rachel Pouwer
Theaterliefhebber. Muziekfreak. Cultuurnerd. Kunstmaniak. Van het rode pluche tot een modderig festival: Rachel snuift kunst en cultuur alsof haar leven er vanaf hangt. Rachel is een van de presentatoren van de podcast Tussen Kunst en Katers (NTR).
Vond je dit leuk?
Op de hoogte blijven?
Schrijf je in voor de NPO Cultuur nieuwsbrief en ontvang iedere vrijdag mooie, inspirerende en interessante tips. Van kunst tot film en van muziek tot theater, zo hoef je niets meer te missen!