Édouard Louis als bondgenoot voor je activisme
Deze zomer herlas ik de zes romans van de Franse schrijver Édouard Louis. In de trein, op het strand van Vlieland en 's avonds met een hoofdlampje in de tent klampten zijn zinnen zich aan me vast. De woede, de eerlijkheid, de ontmaskering van macht en onrecht: het voelde niet als lezen, maar als wakker geschud worden. Lezen wordt vaak gezien als iets rustigs, maar bij Louis is lezen een daad. Zijn woorden zijn doelgericht en messcherp, gericht op systemen die mensen onderdrukken. Of het nu gaat om armoede, homofobie of politieke onverschilligheid, zijn werk laat zien: boeken kunnen vechten, getuigen, uitdagen. Lezen kan verzet zijn.
Wie is Édouard Louis?
Édouard Louis werd in 1992 geboren in Hallencourt, een arm dorp in Noord-Frankrijk. Hij heet dan Eddy Bellegueule, een naam die hij later af zou leggen alsof hij uit een oude huid stapte. Zijn jeugd was hard, rauw en gewelddadig: een macho-omgeving waarin anders zijn - queer, gevoelig, slim - niet de norm was. Hij schrijft het zonder opsmuk in zijn debuutroman Weg met Eddy Bellegueule (De Bezige Bij): “Ze riepen mietje, flikker, vieze nicht.” Het zijn scènes die je als lezer niet snel vergeet, juist omdat je weet dat ze in zoveel dorpen en steden, in zoveel gezinssituaties, in zoveel lichamen, nog steeds gebeuren.
Zijn afkomst vormt de kern van Louis' werk, maar niet op een sentimentele manier. Hij schrijft over hoe sociale klassen, familieverwachtingen en geweld jonge levens vormen en beperken. Louis wrikt zich uit die wereld los door onderwijs, door Parijs en door de taal. In dat proces werd hij niet alleen schrijver, maar ook een klasse-oversteker en dat, zo blijkt uit zijn boeken, is een breuk die je voor altijd bij je draagt. In Nieuwsuur (NOS) zegt hij daarover: “Als klasse-overloper kun je niet meer met je ouders praten.” Die sociale en emotionele breuk is geen voetnoot, maar de motor van zijn werk. In alles wat hij schrijft klinkt die fundamentele vraag: wat kost het om jezelf te worden?
Schrijven als verzet
Wat me bij het herlezen van Louis steeld opnieuw opviel, is dat hij nooit zomaar schrijft om iets moois te maken. Zijn zinnen zijn direct, zijn stijl is kaal en zijn doel glashelder: iets te veranderen. “Ik ben schrijver. Met mijn boeken verzet ik me,” zei hij in datzelfde interview met Nieuwsuur. “Het is voor mij de beste manier om me te verzetten tegen zaken als onrecht, klassendominantie, homofobie, mannelijk geweld of racisme.” Je voelt in elke scene dat zijn boeken ontstaan uit noodzaak. Omdat zwijgen gewoon niet kan.
Zo ontleedt de schrijver systemen van onderdrukking. Niet in theorie, maar via het lichaam: het geknakte lichaam van zijn vader, het begeerde en mishandelde lichaam van zijn jongere zelf, het veranderde lichaam van de volwassen Louis. Schrijven is bij Édouard Louis een vorm van terugvechten. Niet met vuisten, maar met woorden die weigeren te verdoezelen.
Wat je als activist kunt leren van Louis
Louis leert je dat je niet hoeft te wachten op toestemming om te spreken. Zijn activisme uit zich in een weigering om te zwijgen. Als je je, op welke manier dan ook, verzet tegen onrecht - of dat nu gaat om racisme, queerfobie, armoede, klimaatverwaarlozing of feminisme - laat Édouard Louis je zien dat je geen expert hoeft te zijn om iets te zeggen dat ertoe doet. Hij schrijft vanuit zichzelf: het lichaam dat honger heeft, een gekke smaak in zijn mond heeft, vernederd wordt, begeerd en genegeerd. Van een persoonlijke ervaring maakt hij politieke taal. Louis' boeken zijn geen handleiding, maar een voorbeeld van hoe persoonlijke ervaringen en structurele problemen met elkaar verbonden zijn, en de rol van taal daarin.
Waar te beginnen met lezen?
Ook zin om verliefd te worden op het werk van Louis? Begin met Weg met Eddy Bellegueule, (De Bezige Bij) zijn rauwe, nietsontziende debuut over opgroeien als queer persoon in een gewelddadig arbeidersmilieu. Kort, schrijnend, en vol zinnen die blijven hangen. Liever iets expliciet politieks? Dan is Wie heeft mijn vader vermoord (De Bezige Bij) een vlijmscherpe aanklacht tegen de overheid en een emotioneel pamflet. Of wil je lezen over hoe je jezelf opnieuw kunt uitvinden, tegen de stroom in? In Veranderen: methode (De Bezige Bij) onderzoekt Louis hoe identiteit niet iets is wat je hebt, maar iets wat je maakt. En herschrijft.
Lezen als verzet
Louis’ werk is gemaakt om je wakker te maken. Zijn boeken zijn niet alleen literatuur, maar ook wapens tegen onverschilligheid, tegen ongelijkheid, tegen stilzwijgend toestemmen. Het lezen van zijn werk is geen ontsnapping, maar confrontatie. Lezen als verzet.
Begin november verschijnt De ondergang, de nieuwe roman van Édouard Louis bij uitgeverij De Bezige Bij. Daar kijk ik HEEL erg naar uit! Tijdens het wachten kun je bij Internationaal Theater Amsterdam t/m 31 augustus 2025 naar de prachtige theaterbewerking van Weg met Eddy Bellegueule met regie van Eline Arbo in Amsterdam. Ik zag de voorstelling vorige week nog op Lowlands - te gek! En om met Louis' woorden af te sluiten: "Het theater is de plek van de confrontatie. De wereld confronteren met wat er is en wat de wereld niet wil zien."
Rachel Pouwer
Presentator en cultuurverslinderRachel Pouwer begon haar carrière op de covers van grote modebladen, terwijl ze notarieel ondernemingsrecht studeerde aan de Universiteit Utrecht en haar eerste stappen zette op de Zuidas. Maar haar hart voor ateliers en theaterzalen klopte harder dan dat voor aktes en aandeelhouders. Inmiddels is Rachel vijf jaar de culturele speurneus van de NTR. Voor NPO Cultuur neemt ze je - op tv en socials - mee naar repetitiezalen, premières en culturele experimenten, en presenteerde ze de podcast 'Tussen Kunst en Katers.'
Vond je dit leuk?
Op de hoogte blijven?
Schrijf je in voor de NPO Cultuur nieuwsbrief en ontvang iedere vrijdag mooie, inspirerende en interessante tips. Van kunst tot film en van muziek tot theater, zo hoef je niets meer te missen!