Kerststallen zoals je ze nog nooit zag
Kerststallen: je hebt ze waarschijnlijk wel eens voorbij zien komen. Al eeuwenlang worden ze gemaakt om het verhaal over de geboorte van Jezus te laten zien. Persoonlijk ben ik een echte kerststallenleek. Ik ken ze eigenlijk alleen van het tuincentrum, waar ze één keer per jaar uitgedost worden. Om daar verandering in te brengen, ga ik naar de Kunsthal Rotterdam, die in hun expositie Midden in de Winternacht de meest bijzondere exemplaren laten zien.
Alle kerststallen uit de tentoonstelling zijn onderdeel van de privécollectie van het Nederlandse echtpaar Jo en Maria Smiths. Zij verzamelen deze objecten al ruim dertig jaar, waardoor ze inmiddels meer dan 1300 exemplaren hebben in alle soorten en maten. Sommige figuurtjes zijn zelfs zó klein dat je ze letterlijk met een vergrootglas moet bekijken.
Bij binnenkomst leer ik meteen iets nieuws: kerststallen bestaan al sinds de middeleeuwen, maar het is pas vanaf de achttiende eeuw steeds normaler geworden om er één neer te zetten in je eigen huis. Eigenlijk is het dus best bijzonder dat je ze nu in ieder tuincentrum kunt kopen, om vervolgens rondom de feestdagen in je woonkamer te stallen.
Door de jaren heen is ook het uiterlijk van de kerststallen veel veranderd. In de Kunsthal Rotterdam vind je zowel de klassiekere voorbeelden als modernere varianten van over de hele wereld. Van de Palestijnse stad Bethlehem (waar het oorspronkelijke kerstverhaal zich afspeelt) tot Peru (waar je niet alleen de standaard figuren ziet, maar ook een inheemse schildpad en aap). Ook de Indonesische kerstgroep – ik heb geleerd dat dit de juiste benaming is als er geen stal bij zit – zorgt voor een glimlach op mijn gezicht. In zijn hand houdt Jozef een traditionele keris vast, een dolk met een spirituele betekenis voor Indonesiërs. Mooi om te zien hoe iedere cultuur toch weer een eigen draai geeft aan de objecten.
Ondanks dat Midden in de winternacht een kleine tentoonstelling is, is de diversiteit in wat er te zien is dus groot. Zo valt mijn oog op iets waarvan ik niet eerder wist dat het bestaat, maar waar ik wel blij van word: een Pinypon-kerststal. Als klein meisje speelde ik bijna dagelijks met het Pinypon-hotel van mijn zusje, dus dit brengt me meteen terug naar die momenten. De poppetjes zien er eigenlijk exact hetzelfde uit als die waar wij mee speelden: ze hebben gigantische hoofden, grote ogen en haar dat je zelf kunt verwisselen. Het enige verschil zit in de kleding, waardoor duidelijker wordt dat je kijkt naar (of speelt met) Jozef, Maria en baby Jezus.
Een paar van mijn andere favoriete kerststallen zijn die van Playmobil (ook daar speelde ik als kind al te graag mee), een groot gezelschap van christelijke bad-eenden en de Dick Bruna-stal (helaas wel zonder Nijntje). Het exemplaar dat – wat mij betreft – nog een speciale vermelding verdient, is de Veggie Tales-kerststal. Ondanks dat ik er eigenlijk echt te oud voor ben, heb ik wel eens een Veggie Tales-video voorbij zien komen. In deze kinderserie delen verschillende groente- en fruitpersonages, waaronder Bob de Tomaat en Larry de Komkommer, levenslessen en Bijbelse verhalen. Zelf ken ik die verhalen eigenlijk helemaal niet, maar als je een wortel aankleedt als Jezus, heb je toch snel mijn aandacht. Misschien is dit wel hoe ik van leek naar kenner ga.
Je bezoekt Midden in de winternacht nog tot en met 12 januari 2025 in de Kunsthal Rotterdam. Ben je nieuwsgierig naar de traditionelere gedachte achter de kerststal? Kijk dan naar De magie van de kerststal (KRO-NCRV).
Seshiekela Moerlie
Gaat het liefst iedere ochtend naar de film. En luistert met plezier elke dag naar dezelfde playlist: een mix van queer pop en Indonesische liedjes.
Vond je dit leuk?
Op de hoogte blijven?
Schrijf je in voor de NPO Cultuur nieuwsbrief en ontvang iedere vrijdag mooie, inspirerende en interessante tips. Van kunst tot film en van muziek tot theater, zo hoef je niets meer te missen!