Kishio Suga: Oog voor het onopgemerkte
Een tegenreactie op de naoorlogse moderniteit, dat was waar het voor de toen 20-jarige Japanse kunstenaar Kishio Suga mee begon. Nu is hij 81 en opent hij zijn eerste solotentoonstelling in Nederland. Met een klein groepje geluksvogels mag ik in het Museum Cobra in Amstelveen de tentoonstelling als eerste bekijken.
Behalve een paar journalisten is er ook een vertegenwoordiger van de Nederlands-Japanse Vereniging aanwezig; Kiyo Fujiki. Ze vertelt dat Suga in Japan een bekendheid is. Op dit moment weet ik nog weinig over hem, maar tijdens de rondleiding leer ik dat Suga een van de grondleggers van de Mono-ha beweging is. Deze groep kunstenaars hield zich in de jaren zestig en zeventig bezig met de relatie tussen industriële en natuurlijke materialen.
Door zijn hoge leeftijd kon Suga niet naar Nederland komen. Gelukkig is videobellen geen probleem. Hij heeft de expositieruimte zelf ingericht. Opstelling is namelijk erg belangrijk voor Suga; aspecten als lichtval of de weerspiegeling van glas maakt ook deel uit van zijn kunst. Wat dat betreft is het Cobra Museum met ruime zalen, glazen wanden en omringd door struikgewas een perfecte plek voor deze tentoonstelling.
De directrice – Suzanne Wallinga - leidt ons naar de hoofdzaal en duwt een zware glazen deur open. Wanneer ik naar binnen stap, valt er een gevoel van kalmte over me heen. Ik zie grote installaties van natuurlijke materialen. De nog ongerepte zaal, de stilte waarin al het geluid wegsterft en de geur van hout nemen me mee naar een andere wereld. Suzanne begint te vertellen. We praten op zachte toon, ook al zijn er geen andere bezoekers die we kunnen storen.
Mijn aandacht wordt getrokken door een groot kunstwerk in het midden van de zaal. Het zijn houten balken waarop kleine takken liggen. Elke tak heeft een knik die de richting van de balken lijkt te bepalen. Wat betekent het? Mijn gedachten schieten meteen naar mogelijke symboliek. Maar Suzanne vertelt dat die er niet is. Voor Suga gaat het om het materiaal en de eigenschappen daarvan. Ik ben geneigd om meteen naar het grotere geheel te kijken. Deze kunst laat me zien dat het ook simpeler kan zijn. De schoonheid zit in het materiaal van het werk. Aan de andere kant van een muur hangt een ingelijste tak die gedeeltelijk grijs geverfd is. Ook hier zoek ik naar een uitleg. Op de muur staat: ‘Zonder titel’ En daaronder: ‘Hout, Tak, Verf.’ Meer is het niet.
Naast installaties, wandwerken en video’s zijn er ook schetsboeken van de kunstenaar te zien. Kleine tekeningetjes waar kriskras woorden omheen dansen. Het valt Kiyo meteen op dat Suga zo groot schrijft. “In Japan schrijven de meeste mensen klein”, vertelt ze me later. Kiyo blijkt grafologe te zijn. Hiervoor moet je, naast het volgen van een bijbehorende studie, eerst een jaar psychologie studeren. Door naar iemands handschrift te kijken kan ze lezen wat voor persoonlijkheid iemand heeft. In Suga’s handschrift zit veel beweging: “Het geeft me een warm gevoel.”
De kunstwerken zijn gemaakt van natuurlijke materialen zoals hout, steen, glas en papier. Omdat deze elementen over vrijwel heel de wereld te vinden zijn, konden ze zo uit de flora en fauna van Amstelveen worden geplukt. Met het oog op duurzaamheid is dit dan ook gebeurd. Het team van het Cobra Museum is zelf opzoek gegaan naar takken in het bos, vertelt Suzanne. Even later stoot een van de journalisten per ongeluk een steen omver. Opgelaten verontschuldigt hij zich. Snel legt Suzanne de steen terug. Een kunstwerk omstoten is een doodzonde, al helemaal in een museum. Maar gezien dit kunstwerk rechtstreeks uit de natuur komt, lijkt het er niet veel schade aan te ondervinden. Na deze tentoonstelling zal de steen weer in de natuur gelegd worden en– wie weet – nog wel honderd keer omver worden geschopt.
Suga begon halverwege de jaren zestig met het maken van kunst. Zijn land had de Tweede Wereldoorlog verloren en werkte hard aan de wederopbouw. Veel Japanners leefden in armoede. “Er was haast niks”, vertelt Kiyo. “Het bezitten van Mono, ofwel spullen, betekenden dus heel veel voor mensen”. Ze kan zich voorstellen dat juist omdat er niet zoveel spullen waren, Suga aandachtig keek naar wat er wél was. Vandaar dat hij zich is gaan focussen op de eigenschappen van grondstoffen. “Materialen die voor ons niet meer dan alledaags zijn, zijn voor hem echt gaan leven.”
Omdat ruimtelijkheid voor Suga zo belangrijk is, vind ik eigenlijk dat je zelf naar het Cobra Museum moet om zijn kunst te ervaren. Maar wie de ruimtelijkheid van zijn bank net iets dierbaarder is, is er ook de uitzending This is surrealism – Cobra Museum (AVROTROS) op NPO Start. Deze aflevering van Nu te zien! gaat niet over Suga, maar geeft een mooie indruk van het museum.
De tentoonstelling Kishio Suga – Where Both Sides Meet is tot en met 26 oktober 2025 te zien in Museum Cobra in Amstelveen.
Eva Metselaar
Bezoekt graag musea maar kan zich ook helemaal verliezen in de online wereld van kunst en cultuur. Doorkruist alle uithoeken van TikTok om er vervolgens met een zelfgemaakte video weer vandaan te komen.
Vond je dit leuk?
Op de hoogte blijven?
Schrijf je in voor de NPO Cultuur nieuwsbrief en ontvang iedere vrijdag mooie, inspirerende en interessante tips. Van kunst tot film en van muziek tot theater, zo hoef je niets meer te missen!