De utopie van Sunny Bergman
Elke vrijdag ploft Alma Mathijsens nieuwsbrief vol kunst en cultuur op de digitale deurmat van onze abonnees. Voor wie, tot ons verdriet, nog niet is ingeschreven op deze wekelijkse parel, delen we haar overdenkingen ook hier. Zo blijf je toch op de hoogte van Alma’s kijk op alles wat er nú te zien, te beluisteren of te bezoeken is in het culturele landschap.
Ik had me niet voorbereid. Wanneer ik iets ga zien dat potentieel lastig kan zijn, zorg ik voor maatregelen. Ten eerste vecht ik voor een plek aan het gangpad, zodat ik ieder moment weg kan lopen zonder over benen en bierglazen te struikelen. Ten tweede zorg ik voor een versnapering, soms kan het genoeg zijn om te kalmeren door simpelweg op een pepermuntje te bijten. Ten derde zorg ik ervoor dat ik niet alleen ga, er moet iemand mee die lief is. Dat laatste was wel gelukt. Bij de Amsterdamse première van Sunny Bergman’s nieuwste documentaire zat de zaal vol met lieverds. Alle andere voorbereiding was ik vergeten. Ik was gaan zitten midden in een bomvolle rij, overal op de grond lagen jassen en tassen zo groot dat ik me afvroeg of ze misschien groeiden. Er was geen uitweg, pepermuntjes had ik niet bij me, zelfs geen flesje water om mezelf terug naar de realiteit te lokken door de simpele sensatie van water op de tong. Nog voor de film begon vroeg ik me af of het wel zo’n goed idee was om naar een film over seksueel geweld met zo’n groot publiek te kijken. Was het niet veel beter om dat op mijn eigen bank te doen? Waar ik alle middelen om mezelf tot rust te brengen tot mijn beschikking heb.
Maar het bleek allemaal totaal niet nodig. Sunny Bergman is een kunstenaar en dit keer heeft ze een utopie gemaakt voor mensen die seksueel geweld hebben meegemaakt. Haar film zorgde er alleen maar voor dat ik wilde rellen, een levenslust stroomde door me heen. Ze boorde een hoekje in mijn brein aan waar ik maar heel zelden toegang tot heb. Het is het hoekje dat normaal reageert op wat mij, en zoveel anderen, is overkomen. De enige logische reactie op een verkrachting is woede, maar daar is in onze maatschappij geen ruimte voor. Maar wel in de wereld van Sunny. Ik had zin om bushokjes in elkaar te slaan, om bakstenen door ramen te smijten, elk voorwerp waarmee ik mijn woede kon uiten wilde ik oppakken en werpen richting de kromme gemeenschap waar we al zo lang in moeten leven.
De stijl van Bergman is briljant. Ze geeft lucht aan een onderwerp dat velen moeilijk vinden om aan te snijden. Niet dat ik vind dat het lucht nodig heeft, laat het allemaal maar zien op de zwaarste wijze, want dat is het nu eenmaal, maar ze laat zien dat het niet noodzakelijk is om heel gewichtig over seksueel misbruik te praten. Ze reist door het land met een kleine aanhangwagen die van buiten beplakt is met spiegels. Daarin nemen mensen plaats die willen vertellen over wat hen is overkomen. Bergman zit ernaast in een fauteuil, terwijl de mensen binnenin op een bankje zitten. Het is verfrissend dat ze niet in dezelfde ruimte zijn, dat de documentairemaker niet knikkend tegenover een vermeend slachtoffer zit. Juist door de afstand te vergroten ontstaat er intimiteit en vrijheid bij de sprekers.
Er zit een moment in de documentaire waardoor ik hoop dat deze film de hele wereld over gaat touren en zich als een olievlek verspreidt. Magnus is een huisgenoot van Sunny, een jongen met wilde blonde krullen en een vriendelijk gezicht. Hij heeft jaren later te horen gekregen van een ex-vriendin dat hij te ver was gegaan. ‘Zou je dat een verkrachting noemen?’ vraagt Sunny. ‘Liever niet, maar ik ben niet de persoon om dat te zeggen, of het een verkrachting is of niet. Het maakt niet uit wat ik ervan vind eigenlijk. Als ik iets heb gedaan en die vrouw vindt dat zij is verkracht, dan is ze verkracht. Ja, dat is die end of story.’
Zijn erkenning van wat er gebeurd was, maakte dat de halve zaal tijdens de première in huilenuitbarstte. Overal waar ik keek, zag ik vrouwen over hun wangen en kin tranen wegwrijven.Nooit eerder zag ik een man op deze wijze de consequenties van zijn gedrag aanvaarden. Uiteindelijk wil ik niets anders dan een gedeelde werkelijkheid, die niet bevochten hoeft te worden. Meer dan dat is eigenlijk niet eens nodig. Sunny Bergman heeft die realiteit geschapen en ik wil er nog vreselijk lang blijven met een baksteen in mijn hand.
Remi Kerkhoven
Is onmogelijk aan te treffen zonder een boek op zak, muziek op haar oren (als er maar enige vorm van groove in zit) of filosoferend over de talloze films die ze in kleine filmhuizen heeft gezien. Het liefst op de hoogte van alle nieuwtjes in het culturele landschap, zodat ze kan opscheppen.
Vond je dit leuk?
Op de hoogte blijven?
Schrijf je in voor de NPO Cultuur nieuwsbrief en ontvang iedere vrijdag mooie, inspirerende eninteressante tips. Van kunst tot film en van muziek tot theater, zo hoef je niets meer te missen!