Hebben we eindelijk de basisbeurs weer terug, komt er wéér een maatregel die de stress bij studenten verhoogt: de langstudeerboete. Doe je meer dan een jaar te lang over je studie, dan mag je 3000 euro extra afrekenen. Bovenop je reguliere collegegeld. Da’s dan 5500 euro, alsjeblieft.

3Vraagt deed samen met BNNVARA’s De Marker onderzoek onder ruim 1600 studenten en oud-studenten (mbo/hbo/wo). Natuurlijk vinden de meesten het invoeren van de langstudeerboete een slecht idee, maar het heeft voor een deel van de mensen die nu nog studeren ook flinke gevolgen. 

Stoppen of switchen

1 op de 5 studenten overweegt namelijk te stoppen met hun studie, omdat ze bang zijn dat ze anders tegen die boete aan lopen. Bij studenten die hun studie zelf moeten betalen is het zelfs nog wat hoger: van hen denkt 1 op de 4 aan stoppen. “Dan ga ik wel gewoon een baantje zoeken waar je geen diploma voor nodig hebt”, zegt een van hen.

Een deel kijkt ook naar andere, makkelijkere studies, vanwege het risico op een boete voor langstuderen. Vaak kijken ze naar een ander niveau dan hun huidige studie: wo’ers zeggen dat ze het hbo overwegen, hbo’ers kijken naar het mbo. Of ze gaan een andere studie doen: “Als ik maar een papiertje haal. Welke, dat maakt me niet uit.”

Het grootste deel van de studenten (64%) zegt dat ze nog meer stress krijgen van deze nieuwe maatregel, alsof ze daar nog niet genoeg van hadden. “Ik moet echt serieus gaan denken aan stoppen”, vertelt een deelnemer. “Door functiebeperkingen kan ik niet werken en heb ik nauwelijks energie voor een sociaal leven. Nog meer doen voor de studie kan gewoon niet.”

‘Kom van die bank af’

Er is ook een groep die het eigenlijk wel terecht vindt dat de langstudeerboete wordt ingevoerd. Vooral oud-studenten zeggen dat het echt niet het einde van de wereld is om wat meer bij te dragen aan je eigen studie, en dat het een goede stok achter de deur is ‘om eens van die bank te komen’. 

Bovendien wijzen zij ook naar de studiefinanciering die weer terug is: veel van deze oud-studenten vielen onder het leenstelsel, en hebben nu een torenhoge studieschuld. “Je krijgt nu weer geld van de overheid als je studeert, daar mogen ze dan best eisen aan stellen.”

De druk van een langstudeerboete lijkt overigens wél het gewenste effect te hebben bij veel studenten, want 37% zegt dat ze daardoor extra motivatie krijgen om sneller af te studeren. 

Stress, ADHD en een bijbaan

Studenten hebben vaak best een goede reden om langer te doen over hun studie. Van de mensen die nu studeren, zegt 45% dat ze verwachten meer dan een jaar uit te lopen. Bij de meesten komt dat door mentale redenen als stress of een burn-out, waardoor ze tijdelijk niet (volledig) kunnen studeren, of door stoornissen als ADHD of autisme waardoor het ‘normale’ lesprogramma niet altijd lukt. 

Ook zegt een grote groep, vooral studenten die zelf voor hun studie betalen, dat ze moeten werken om hun studie te betalen. “Ik heb een bijbaan nodig om te studeren, maar loop daardoor wel studievertraging op. Met deze boete kom ik straks in een vicieuze cirkel terecht.” 

Nederlandse studentencultuur

Anderen maken zich niet per se zorgen over hun eigen studie, maar zijn bang dat het studentenleven in z’n geheel onder druk komt te staan: “Een goede studententijd, waarin je niet alleen studeert maar je ook echt ontwikkelt, is afhankelijk van allerlei activiteiten buiten de studie.”

“Sporten, dingen organiseren, besturen binnen een vereniging. Als dat moeilijker gemaakt wordt, stort het studentenleven in. Het wordt de ondergang van de Nederlandse studentencultuur.”

Vandaag, zaterdag 22 juni, organiseert de Landelijke Studentenvakbond een protest tegen de herinvoering van de langstudeerboete, op het Jaarbeursplein in Utrecht. 

Over dit onderzoek

Dit onderzoek is gehouden van 7 tot en met 21 juni 2024, in samenwerking met BNNVARA’s De Marker. In totaal deden 21.785 mensen mee, onder wie 625 mensen die nu studeren, 1092 mensen die recent zijn afgestudeerd en 79 mensen die binnenkort beginnen met een studie. Onder studeren wordt in dit onderzoek een opleiding op het mbo, hbo of wo bedoeld. 

De resultaten zijn na weging representatief voor vijf variabelen, namelijk leeftijd, geslacht, opleiding, stemgedrag en spreiding over het land.

• Deel