De kracht van groepsdruk: sport je vaker als je fitte vrienden hebt?

Van je (sportieve) vrienden moet je het hebben? Dikke kans dat wie afgetrainde vrienden heeft, zelf óók de sportschool vaak bezoekt. Om ‘erbij te horen’ volgen we namelijk graag het gedrag van de mensen om ons heen - een product van evolutie. Gedragspsycholoog Bob van Dam legt uit hoe groepsdruk werkt.

Hoe werkt groepsdruk?
Laten we teruggaan naar onze evolutie. In feite hebben we namelijk nog altijd dezelfde basale behoeften om te vervullen. Zo zoeken we nog altijd naar beloning, autonomie en…sociale verbondenheid. Waar mensen ooit in grote groepen zijn gaan leven om te overleven, zijn we daar nog altijd op ingesteld.

Wat hoort? Hoe lig je goed in de groep en wat kan je binnen deze groep juist niét doen? “Daar zit een bepaalde druk achter, want voor die verbondenheid moet je aardig gevonden worden door de rest. Dat is waarom we gevoelig zijn voor wat anderen vinden en doen. Groepsdruk, dus”, aldus van Dam.

Na-apen om erbij te horen
We doen dit ook al onbewust. Bijvoorbeeld: je bent met iemand aan het kletsen, en plotseling krijg je door dat jullie op preciés dezelfde manier zitten. Je gesprekspartner zit in een rare hoek …en jij blijkbaar ook? Dit fenomeen wordt ‘mimicry’ genoemd: “Mimicry is wanneer we elkaar spiegelen. We weten uit de wetenschap dat we mensen die op ons lijken, aardiger vinden. Onbewust een gelijke houding aannemen is een slimme truc van onze evolutie om goed te liggen in de groep”, aldus van Dam.

Van je (sportieve) vrienden moet je het hebben
Wat anderen doen…daar wil je niet zomaar van afwijken: “Conformeren is je gedrag aanpassen door de gevoelde of waargenomen norm van de groep. Je past je gedrag dus aan, aan de norm. Zelfs als je eigenlijk (intern) een andere mening hebt, ben je in onzekere situaties geneigd om mee te doen met de meerderheid", zegt van Dam. 

En dát geldt natuurlijk ook voor sporten: “Als je veel fitte leeftijdsgenoten om je heen ziet, ben je meer geneigd om vaker naar de sportschool te gaan of te gaan bewegen. Zelfs als je vindt dat je niet meer beweging nodig hebt, kan het dat je wél meer gaat trainen om je te conformeren aan je vrienden of mensen om je heen.” 

De crossfit community
We kunnen echter niet met iedereen op de aardbol één groep vormen. Daarom vormen we volgens van Dam subgroepen, waarmee je je graag wil kunnen identificeren. Dat is de groep waar je ‘bij hoort’: “De crossfit-cultuur is een goed voorbeeld van een subgroep, waar mensen zich vaak mee willen identificeren. Daar zitten allerlei rituelen en taal omheen: zoals work-outs of day (WOD’s) en exclusiviteit zoals wekelijkse rankings. Er wordt vaak actief een ‘community’ omheen gebouwd, waar je onderdeel van wilt zijn. Die sociale druk om erbij te horen – daar kunnen sportscholen op inspelen.”

Uitsluiting doet pijn. Letterlijk!
Niet alleen wíllen we bij de groep horen…het doet zelfs pijn als dat niet zo is! Uit onderzoek blijkt dat de hersendelen die actief zijn bij fysieke pijn, óók actief zijn bij uitsluiting door een groep. “Dus of je nou je been stoot of dat iemand zegt dat je niet mee mag doen: hetzelfde deel in je hersenen gaat aan. Buitengesloten worden doet écht pijn”, zegt van Dam. “Denk maar aan wanneer iedereen een bal overgooit, en niemand gooit naar jou. Dat is pijnlijk, toch?”

Zoektocht naar je identiteit
Volgens van Dam is iedereen gevoelig voor groepsdruk. Maar: jonge mensen zijn nog net iets gevoeliger voor wat hun (directe) naasten doen. Met andere woorden: als je jong bent, ben je makkelijk te beïnvloeden door je vrienden. “Als je zo’n veertien à vijftien jaar bent, wil je graag doen wat je vrienden doen. Erbij horen”, aldus van Dam.

Maar dat verandert wel: “Daarna willen jongeren zich óók autonoom voelen. Je wordt meer dwars; je gaat je juist afzetten tegen wat anderen vinden of doen.” En dat hoort volgens de gedragswetenschapper bij je zoektocht naar een eigen identiteit…Oók die binnen een groep: “In de zoektocht naar wie je bent, kijk je naar hoe je in een groep ligt. Wat moet je doen om gewaardeerd te worden? Dat streef je na. En bij welk gedrag word je afgestraft? Dat probeer je te vermijden." Zo zoekt iedereen een plek op de eigen sociale ladder, in een groep waar jij je gewaardeerd en goed voelt.”

Meer weten over hoe we worden beïnvloed? Brainhack is vanaf 15 januari elke maandag te zien om 22.00 uur op NPO3 of check npo3.nl/brainhack

• Deel