Racisme binnen de politie: agent Bilal hoorde bij “het allochtonenklasje”

In de documentaire vertelt Bilal, nu 33, over zijn eerste ervaringen binnen de politieopleiding. Als negentienjarig broekie begon hij vol goede moed maar dat veranderde al snel. Bilal legt uit dat zijn klas, waar een aantal jongeren met een migratieachtergrond zat, gelijk werd omgedoopt: “Dan vertelde je dat je in lichting B02 zat, en dan zeiden medeleerlingen: oh, de allochtonenklas.”

Dacht Bilal toen niet: dit gebeurt al in mijn eerste weken, waar de fuck ben ik aan begonnen? Bilal: “In het begin ben je zo euforisch dat je bent aangenomen op de opleiding, dan denk je er niet zo veel van. Ik ben ook niet naar een leidinggevende gestapt. Ik zag de racistische opmerkingen als incident, maar eigenlijk was het al een signaal dat er iets mis was.”

Van kwaad tot erger

Binnen de organisatie willen leidinggevenden graag bewijs zien dat racisme op de werkvloer iets structureels is en niet een incident, dus Bilal besloot die opmerkingen bij te houden. “Het gebeurde nog een keer toen ik werd overgeplaatst naar een bureau in Rijswijk. Bij de voorstelronde werd toen tegen mij gezegd: mooi dat je er bent, want met boeven vang je boeven.”

Ik zocht oogcontact met mijn ploegleider en was benieuwd of hij er wat van zou zeggen. Er gebeurde niks.

Was er iemand waar Bilal heen kon om zijn onvrede te uiten? Een vertrouwenspersoon bijvoorbeeld? Bilal: “Die waren er wel, maar het probleem is dat je een vertrouwenspersoon ook wel moet kunnen vertrouwen. Dat gevoel had ik niet. Ik zag namelijk ook die vertrouwenspersonen soms lachen om opmerkingen die gemaakt werden. Hoe kan je dan het gevoel hebben dat je je verhaal kwijt kan aan zo’n iemand?”

Bilal herinnert zich opeens een verhaal dat hij niet in de documentaire heeft verteld: “Ik nam ooit een arrestant naar het bureau mee. Die vroeg mij of hij de Koran mocht lezen. Ik besloot het te vragen aan mijn ploegleider. Die zei vervolgens resoluut nee, waarna een collega naast hem zei: Goed zo, want het is een slecht boek. Met die zin beledigde hij niet alleen mij, maar een hele religie. Ik zocht oogcontact met mijn ploegleider en was benieuwd of hij er wat van zou zeggen. Er gebeurde niks.”

Ook deze opmerking meldde Bilal bij zijn bureauchef. Die besloot er niks mee te doen.

Verziekte cultuur

Als zelfs de leiding racisme oogluikend toestaat, kan je wel spreken van een verziekte cultuur. Hoe komt het toch dat niemand ingrijpt? Bilal: “Binnen de politie heerst een hele hardnekkige cultuur. Mensen durven elkaar niet aan te spreken, omdat ze bang zijn zelf buiten de boot te vallen. Als je eenmaal buiten de boot valt heb je elke dag op kantoor een zwaar leven. Geloof mij maar, ik kan het weten. Dan willen ze niet meer met jou in de auto, niet meer met je eten, je wordt gewoon keihard genegeerd.”

Bilal leerde van zijn ouders dat hij trots mocht zijn op wie hij was. “Ik draag ook gewoon uit dat ik moslim ben. De politie vindt zelf diversiteit heel belangrijk, dus dan moeten ze ook laten zien dat ze daar mee kunnen omgaan.”

Echt divers

Diversiteit is ook meer dan ‘mensen van kleur aannemen, zegt Bilal: “Daar hoort ook divers gedrag bij, waarin jij jezelf mag zijn. Ik zie veel collega’s van kleur die zich als een wit persoon gedragen; dat is zogezegd makkelijker om mee om te gaan. Zij durven niet voor hun eigen cultuur uit te komen, omdat ze zich niet veilig voelen. Maar de echte uitdaging ligt bij mensen die zich ook echt divers gedragen.”

Bilal vindt ook dat de politie daarom nog niet klaar is voor meer diversiteit: “Het is gewoon weggegooid geld. Studenten met een migratieachtergrond doen de opleiding, daar investeer je veel in, maar ik zag in mijn omgeving dat die mensen allemaal stoppen na een paar jaar omdat ze weggepest worden. Je hebt er dus weinig aan op dit moment.”

Geen één keer tijdens het gesprek werd gezegd dat hij het vervelend vond voor mij

Na de documentaire was het stil rondom Bilal. Hij kreeg een week later een telefoontje van zijn leidinggevende, die het jammer vond dat er geen wederhoor was gepleegd. Bilal: “Geen één keer tijdens het gesprek werd gezegd dat hij het vervelend vond voor mij. Van andere collega’s heb ik überhaupt nog niks gehoord ook, misschien komt dat nog als ik ze face to face spreek.”

Heel erg vond hij dat overigens ook weer niet. “Ik heb liever dat ze er wat van leren.”

De toekomst

Hoe nu verder? De politie heeft inmiddels aangekondigd dat agenten ontslagen kunnen worden mochten zij betrapt worden op. Is dat een goede oplossing? Bilal: “Het is een stap, maar dit wordt een mooie case voor de politie. De rechtbank in Rotterdam verklaarde onlangs dat er bewust racistische uitlatingen uit een proces-verbaal zijn gelaten. Laat de politieleiding nu maar zien dat ze zich dan aan deze belofte willen houden.” De politie heeft een intern onderzoek gestart, waarvan de uitkomsten onbekend zijn.

“Ik hoop gewoon dat de politie daadwerkelijk een weerspiegeling van de samenleving kan zijn, waar je de ruimte krijgt om divers te zijn. Daarom hoop ik dat er ook een leidinggevende van kleur komt die zichzelf durft te zijn, met respect voor zijn eigen cultuur. Dat is belangrijk voor de cultuur binnen de politie. Dat er een leiding komt die oordeelt op basis van je kwaliteiten, niet op basis van je uiterlijk.”

Nu Bilal dit allemaal opnoemt, kan je je afvragen of je nog wel voor zo’n organisatie moet willen werken. Bilal blijft enthousiast: “Het werk geeft mij gewoon veel zingeving. Ik kan nu echt wat voor anderen betekenen. Zoiets betekent veel voor mij en dat laat ik niet van mij afpakken.”

Beeld: KRO-NCRV: De blauwe familie

Bekijk hier 'De Blauwe Familie'