Terug naar Brandpunt+
‘De mens is een virus’: Maria, Rik en Milou vinden dat de mensheid moet uitsterven
Volgens deze ‘antinatalisten’ mogen geen mensen meer geboren worden, omdat we als mens verantwoordelijk zijn voor al het leed op aarde. Milou: ‘Maar ik hóóp dat het tegendeel wordt bewezen. Dat ik straks als bejaarde vrouw denk: Potverdomme, had ik toch gewoon oma kunnen worden!’
Iedereen die niet onder een steen heeft geleefd (of van steen is) maakt zich momenteel druk over de toekomst van de aarde. Klimaatverandering, overbevolking, de toename van vluchtelingen – crises te over tegenwoordig. Wiens schuld dit allemaal is? Volgens een filosofische stroming genaamd het ‘antinatalisme’ is de mens verantwoordelijk voor al het leed op aarde. Bovendien stellen de aanhangers ervan dat ‘leven’ gelijkstaat aan ‘lijden’. Volgens antinatalisten zouden er daarom ook geen mensen meer geboren moeten worden (natalis is Latijn voor geboorte). Het liefst sterft de mensheid volgens diehard antinatalisten zelfs uit, zodat de aarde van ons (een plaag) wordt verlost.
De omstreden Stichting De Club van Tien Miljoen ziet de bevolking in Nederland het liefst dalen tot tien miljoen en promoot ‘baarschaamte’
In veelal Engelstalige Facebookgroepen en Reddit-threads duikt de naam van de Zuid-Afrikaanse filosoof David Benatar vaak op. Benatar wordt gezien als dé moderne vaandeldrager van het antinatalisme. In zijn boek Better Never to Have Been (2006) benadrukt hij dat er veel leed (denk: miljoenen die stierven door oorlog, honger en ziektes als de pest) van slachtoffers bespaard had kunnen worden, als ze nooit waren geboren. Ook vindt Benatar de kwaliteit van ons leven over de gehele linie beroerd. Zelfs in het Westen, waar incidenteel ‘genot’ volgens hem niet opweegt tegen alle ellende en waar we uiteindelijk ook allemaal te maken krijgen met verdriet, pijn en de dood.
Niet geboren worden = geen leed
De ene antinatalist is misschien wat misantropischer ingesteld en kan dus sowieso geen mensen dulden. Een andere subgroep wil het ongeboren kind van toekomstig lijden ontzien en zet daarom vanuit compassie geen kind op de wereld. Maar antinatalisten zijn het hoe dan ook eens dat een collectieve geboortestaking goed voor de aarde zal zijn (met name voor de natuur en andere diersoorten).
In Amerika is er een heuse Voluntary Human Extinction Movement, in Nederland hebben we de omstreden Stichting De Club van Tien Miljoen (opgericht in 1994 door Paul Gerbrands) die de bevolking in Nederland het liefst ziet dalen tot tien miljoen en ‘baarschaamte’ promoot.
Mijn zoektocht naar jonge Nederlanders wiens levenskeuzes op het antinatalisme zijn geïnspireerd, was in eerste instantie uitdagend. Op sociale media gaf een aantal via privé-berichten aan dat ze openstonden voor een gesprek, om me vervolgens te ghosten. Gelukkig heb ik uiteindelijk drie jonge mensen te pakken gekregen die erover willen praten. Twee van hen doen dat anoniem; waarom vinden ze het lastig om eerlijk te zijn over hun antinatalistische ideeën? En dragen ze zelf ook hun steentje bij aan de geboortestaking?
‘De mens is een soort virus’
De 33-jarige Maria, een projectmanager uit Amsterdam, vindt het moreel verwerpelijk om een kind te krijgen, maar dat heeft niet te maken met dat ze het leven beschouwt als een lange lijdensweg. De voornaamste reden waarom ze pleit voor een collectieve geboortestaking, is dat het krijgen van kinderen enorm milieuvervuilend is. Daarbij vraagt ze zich tevens af in hoeverre de aarde over een tijdje nog leefbaar zal zijn voor een nieuwe generatie. Maar dat is niet haar grootste zorg.
"Al mijn collega’s krijgen kinderen en dan moet je gefeliciteerd zeggen, terwijl je daar andere gevoelens bij hebt"
Maria: "Ondanks dat ik enorm van mensen houd, hecht ik niet zoveel waarde aan ons als species. Waar ik me druk over maak, is de biodiversiteit die onder de mens kapotgaat. Diersoorten die uitsterven, onherstelbare schade aan eeuwenoude regenwouden, het smelten van ijskappen… ik maak me daar veel meer zorgen over. Mijn sentiment is meer gelieerd aan dieren en de natuur."
Hoewel Maria de mens ook als een soort ‘virus’ op aarde beschouwt en ze absoluut geen kinderen wil, zal ze zichzelf geen antinatalist noemen. Daarvoor is ze naar eigen zeggen, ondanks de tegenslagen die ze heeft gehad, te gelukkig in haar leven. Maar kan ze in haar omgeving wel makkelijk praten over de antinatalistische standpunten die ze wel aanhangt?
"Een nieuw wezen dat in de huidige maatschappij wordt geboren is gedoemd tot werken, consumeren en een tevergeefs zoektocht naar geluk. Ik weet niet waarom dat goed zou zijn"
Maria: "Ik kom uit een vrij traditioneel nest. Mijn zus is intussen moeder en mijn vader hoopt nog altijd dat ik kinderen krijg. Ik heb vrij conservatieve ouders wat dat betreft, dus er is zeker wat oordeel vanuit die kant." Wie haar klimaatangst en kinderloosheid wel omarmt, is een groot deel van haar vriendenkring. "Ik ken ook drie mannen die mede daardoor een sterilisatie hebben ondergaan. En momenteel ben ik aan het daten met iemand die dat overweegt te doen."
Zou een van die mannen dan misschien overtuigd antinatalist kunnen zijn?
‘Het leven is keihard’
Ik bel met de 37-jarige Rik, een designer uit Amsterdam, die vorig jaar het drastische besluit heeft genomen om zich te laten steriliseren. Zijn familie en vrienden weten ervan, maar zijn antinatalistische visie zal hij niet snel delen op de werkvloer. "Al mijn collega’s krijgen kinderen en dan moet je gefeliciteerd zeggen, terwijl je daar andere gevoelens bij hebt. De redenen die ik heb om geen kinderen te nemen, staan zo ontzettend haaks op waarom anderen het wel doen. Dus als ik daarover begin, ontstaat er al snel een conflict."
Los van dat een krimp dan wel uitsterving van de mensheid volgens Rik op zijn plaats is, deelt hij nog een ander devies van het antinatalisme: dat het leven keihard en zinloos is. "Een nieuw wezen dat in de huidige maatschappij wordt geboren is gedoemd tot werken, consumeren en een tevergeefs zoektocht naar geluk. Ik weet niet waarom dat goed zou zijn. Dus dat is zeker een onderdeel van mijn overweging om geen kind te nemen. Ik wil een nieuw wezen niet blootstellen aan de heftigheid van het bestaan."
"Naar mijn idee staat ons een nare wereld te wachten, een waarop ik geen kind wil achterlaten. Hoe jammer ik dat soms ook vind."
Zowel Rik als Maria vinden het wel lastig om hun visie aan anderen op te leggen. Maria: "Ik hoop vooral dat als mensen kinderen willen, ze met één genoegen zullen nemen."
Rik zou het geweldig vinden als iedereen die gezinsuitbreiding wil alleen nog maar zou adopteren. Een utopisch gegeven, natuurlijk. Hij hoopt daarom ook dat mensen meer zullen nadenken over het krijgen van kinderen. "In mijn activistische kring is het de norm om juist geen kinderen te krijgen, wat ik heel cool vind. Maar daarbuiten wordt er niet veel over getwijfeld of nagedacht. Dus ik denk dat het sowieso goed is als je het bevraagt; wil ik echt kinderen? Is dit een individuele keuze van mijzelf? Of is het iets dat bij een externe verwachting van mij hoort?"
‘Elk IPCC-rapport is slechter dan de vorige’
Tot slot spreken we de 32-jarige Milou, een visagist uit Ermelo, die al vroeg de klimaatproblematiek meekreeg van haar activistische ouders. "Die vertelden me dan verhalen over zure regen. En toen ik de klimaatdocumentaire An Inconvenient Truth rond mijn zestiende zag, heb ik mijn zorgen over het voortbestaan van een leefbare aarde pas echt geïnternaliseerd."
En hoewel Milou naar eigen zeggen een optimist is, kan haar wereldbeeld nu niet anders dan pessimistisch zijn. Milou: "Elk IPCC-rapport is slechter dan de vorige. Naar mijn idee staat ons een nare wereld te wachten, een waarop ik geen kind wil achterlaten. Hoe jammer ik dat soms ook vind."
"Als ik heel goedgemutst ben, leg ik uit dat ik antinatalist ben omdat we het einde der tijden tegemoet gaan. Maar wel op een humoristische manier, natuurlijk"
Milou typeert zichzelf als een ‘morele antinatalist’ en stelt vragen bij het nihilistische en misantropische beeld dat wijdverspreid is binnen het antinatalisme. "Natuurlijk is het leven ook lijden, maar er is veel meer dan dat. Leed kan verschrikkelijk groot zijn, niet te helen of uitzichtloos, en dan vind ik dat je het volste recht hebt om te besluiten niet meer door te gaan. Dat is je zelfbeschikkingsrecht. Maar of de zwarte kant van het leven de lichte kant overheerst, is uiteindelijk een particuliere ervaring. En zeker geen gegeven."
Volgens Milou wordt ze over het algemeen door haar omgeving goed begrepen; met haar vriend zit ze helemaal op één lijn en ze durft ook bij familie en vrienden makkelijk uit te komen voor haar visie en keuzes. "Als andere mensen vragen waarom ik geen kinderen heb of wil, schaam ik me er niet voor om te zeggen dat ik een antinatalist ben. Als ik heel goedgemutst ben, leg ik uit dat ik dit ben, omdat we het einde der tijden tegemoet gaan. Maar wel op een humoristische manier, natuurlijk. Ik hoop dan altijd dat er een discussie uit voortkomt, omdat ik mensen aan het denken wil zetten. Dat ze inzien dat klimaatopwarming een calculatie is en geen hoax. Maar ik hoop natuurlijk ook nog dat het tegendeel wordt bewezen, hè? Dat ik straks als bejaarde vrouw denk: ‘Potverdomme, had ik toch gewoon oma kunnen worden!’ Maar dan denk ik ook: wat goed dat ik het fout had."
*De namen van Maria en Rik zijn gefingeerd
