Hoe de Nederlander Cutbeans (21) en andere linkse influencers strijden tegen extreemrechts

Radicaalrechtse online video’s waarin klimaatactivisten en feministen belachelijk gemaakt worden scoren tientallen miljoenen views. Maar tegelijkertijd slaagt een online tegenbeweging erin jongeren juist de progressieve kant op te trekken: de BreadTubers.

“WAS ANDREW TATE FRAMED?”, luidt de titel van een YouTube-video van de bekende Twitch-streamer Hasanabi. In het filmpje bespreekt hij de beschuldigingen die online circuleren: de twee jonge vrouwen die door de gebroeders Tate werden vastgehouden in hun villa, zouden tegen ze hebben gelogen dat ze verliefd waren op de Tates. Dit blijkt uit gelekte Whatsapp-gesprekken tussen de vermeende slachtoffers. De Tate-broers worden verdacht van verkrachting en mensenhandel.

Hoewel de naam van de video neigt naar clickbait voor Tate-fans, brandt Hasanabi de samenzwering juist volledig af: “Uit de appjes blijkt duidelijk dat de vrouwen bang zijn voor de Tate-broers. Als je ook maar iets weet over huiselijk geweld is dat slachtoffers vaak liegen tegen de dader om zichzelf te beschermen. Ze waren blij dat de Tate-broers dit geloofden: die zouden hierdoor minder achterdochtig worden voor ontsnappingsplannen.”

Geweren, vlees en nagellak

Hasanabi probeert zijn volgers, vooral jongens en jonge mannen, een ander idee van mannelijkheid te bieden dan radicaalrechts. Zelf tikt hij aardig wat hokjes af van wat we in het Westen als een traditionele man zien: hij is hetero, houdt van schieten met geweren, eet vlees en is een beer van een vent. Tegelijkertijd draagt hij nagellak, en circuleren er meerdere video’s waarin hij een mannelijke vriend kust, of voor de grap een jurk draagt.

“Echte masculiniteit komt van zelfvertrouwen. Het is een bepaalde innerlijke rust die je bereikt door te weten wat je beperkingen zijn, maar ook welke doelen je wilt behalen in het leven en hoe je dat wilt aanpakken”, zegt hij in de video ‘Hasan Explains Toxic Masculinity’. “Als jongen of man krijg je het idee dat je niet moet praten over je problemen en het altijd zelf moet oplossen. Maar juist daar zit het probleem: met die instelling blijven mannen in hun eigen mentale gevangenis.”

Hasanabi behoort tot een van de meest populaire BreadTubers: makers die tegengas geven aan radicaalrechtse en conservatieve influencers. Want, zo waarschuwen onderzoekers en zelfs de AIVD al jaren, radicaalrechts krijgt online steeds meer invloed. Met als gevolg dat steeds meer jongeren in internetbubbels belanden die zijn gevuld met extreme opvattingen over vrouwen, minderheden en waarbij ‘wokeisme’ wordt afgeschilderd als een van de grootste bedreigingen van de samenleving.

Die groei is te danken aan een grote groep rechtse contentmakers, die soms meer dan tien miljoen views krijgen op een video door in te spelen op de online algoritmes op sociale media als YouTube, TikTok en Instagram. Je hoeft maar een paar keer op een filmpje te klikken waarbij feministen met paars haar belachelijk worden gemaakt en heel je feed staat vol met radicaalrechtse content.

Tegengif voor radicaalrechts

En juist daar willen BreadTubers een stokje voor steken. Vaak proberen ze het algoritme te hacken om een publiek te bereiken dat al is ‘aangestoken’ met radicaalrechtse ideeën. Zo heet een nieuwe video van Hasanabi ‘Free president Donald Trump’, die hij sarcastisch opent: “Trump is gearresteerd omdat hij de beste was!”. Ook debatteert Hasan types als Andrew Tate om ook jongeren te bereiken die naar Tate luisteren.

Hoewel Hasanabi’s YouTube-video’s vooral losgeknipte delen van zijn livestream op Twitch zijn, is de meest gebruikte vorm onder BreadTubers het video-essay: een video van minimaal twintig minuten lang waarbij radicaalrechtse betogen tegen het feminisme of trans personen door sleutelfiguren van de rechtse internetbubbel onderuit worden gehaald. De tientallen miljoenen keren bekeken video’s van Ben Shapiro en Jordan Peterson, twee sleutelfiguren binnen rechts-conservatieve online cirkels, zijn vaak doelwit in deze video-essays. 

Dat geldt ook voor giftige boodschappen die jongeren meekrijgen, bijvoorbeeld over het perfecte beeld van een man of vrouw.

Eén van de best bekeken BreadTube-video’s is die van Natalie Wynn (Contrapoints) over incels: seksueel gefrustreerde jonge mannen die veel tijd op het internet rondbrengen en hun ongelukkigheid op vrouwen afreageren. In de meer dan vier miljoen keer bekeken video-essay toont ze begrip voor incels – “Velen van jullie voelen zich eenzaam. Je bent gepest en aan de kant geschoven en opzij geduwd door de samenleving” – maar schetst ook de gevaarlijke gevolgen voor henzelf: “Jullie vormen mentale gewoontes die het moeilijk maken om een gelukkig leven te leiden.”

Neonroze licht en synthmuziek

Maar BreadTubers gaan verder dan het bespreken van sociale problemen. Ze zien het kapitalisme als de veroorzaker van veel leed in de maatschappij: van de oneerlijke verdeling van rijkdom in de wereld tot institutioneel racisme. Onderwerpen die dan wel besproken worden in het nieuws, maar waarbij mainstream media vaak de onderliggende problemen van het kapitalisme onbesproken laten.

Neem de maker Secondthought (1,2 miljoen abonnees), die laat zien hoe werknemers productiever zijn dan ooit tevoren, maar steeds slechter verdienen. Of hoe kapitalisme de vernietiging van de natuur aanjaagt. Dan heb je ook nog makers die zich focussen op het socialisme, zoals die van Hakim, die naar de wereld kijkt met een linksere blik dan de meeste leraren op de middelbare, met video’s met titels als Explaining stuff about Socialism that confuses you - Socialism 101 en Capitalism Really Sucks, But Why?

BreadTube is dan ook een losse verzamelnaam voor linkse makers: van sociaaldemocraten die geloven in de huidige vorm van democratie tot radicale anarchisten die een wereld wensen zonder centrale overheid. De term BreadTube is dan ook gebaseerd op een term uit Peter Kropotkins boek Conquest of Bread uit 1892, waarin een links-anarchistische samenleving wordt geschetst gebaseerd op samenwerking op lokaal niveau. Omdat de opvattingen van BreadTubers vaak als ‘te links’ worden gezien voor sponsors, doneren kijkers vaak via lidmaatschapsplatform Patreon.

Omdat een video-essay niet meteen sexy in de oren klinkt, stoppen BreadTubers flink wat aandacht in het mooi maken van hun video’s. In de gemeenschap heerst een vaak terugkerende setting: twee neonlampen in verschillende kleuren op de achtergrond – vaak is neonroze één van de kleuren. Lichte jazzy synthmuziek is te horen en de maker is bewapend met humor: soms meerlaagse grappen over het kapitalisme, ironische opmerkingen naar extreemrechts en een goede dosis zelfspot.

Naast presentatie stoppen Breadtubers minstens zoveel tijd in onderzoek: in de betogen van BreadTubers worden wetenschappelijke onderzoeken geciteerd en argumenten van rechts zorgvuldig ontleed. “Dit creëert video’s die enorm goed informeren, amuseren en de potentie hebben om iemands gedachten te veranderen”, zegt BreadTuber Noah Samsen in een video. “Als de kijker er de tijd voor neemt, tenminste.”

“Ik wil zaadjes planten bij jongeren”

Voor degenen onder ons met een kortere spanningsboog zijn er ook BreadTubers op TikTok. Een van de grootste Nederlandse progressieve TikTokkers is Calvin (kanaal: Cutbeans), een 21-jarige krullenbol met een septum.

In zijn video’s schijnt hij een licht op het nieuws met een progressieve zaklamp, zoals in zijn nieuwe TikTok: waarom blijven onze boodschappen zo duur, terwijl de wereldvoedselprijzen juist zakken? Hij licht de situatie toe met behulp van onderzoeken en nieuwsartikelen, om te eindigen met een uitsmijter:

“Dat krijg je ervan als je levensbehoeftes aan de markt overlaat. Misschien moeten we niet een systeem dat drijft op winstmaximalisering, loslaten op onze basisbehoeften. Laat dat maar los op Xenos-prulletjes. Niet op ons brood.”

@cutbeans De prijzen dalen, maar het blijft duur? Waar gaat dat verschil naar toe? #inflatie #politiek #kapitalisme #boodschappen ♬ origineel geluid - Calvin

Brandpunt+ sprak Calvin in een videogesprek tijdens zijn reis in Zuid-Korea en Japan. We maakten contact via zijn Discord-server, waar gediscussieerd wordt over politiek, maar ook andere levensbezigheden als games, kunst en muziek. Van het begrip BreadTube had hij nog nooit gehoord, maar na een korte uitleg zegt hij ook bij de groep te passen. “Als ik af moet gaan op die definitie, ja zeker!”

Zo omschrijft hij zichzelf als een ‘antikapitalist’. “Veel problemen waar we nu mee kampen – de wooncrisis, de stikstofcrisis en de klimaatcrisis – zijn gevolgen van kortetermijndenken, dat inherent is aan het kapitalisme.” Met zijn video’s wil hij dat bewustzijn verspreiden, vooral ook onder de grote groep mensen die zich wat minder bezighouden met maatschappelijke problemen. “Ik wil zaadjes planten bij jongeren. Ook bij degenen die niet politief actief zijn.”

Uitnodiging voor een bokswedstrijd

Ook probeert Calvin juist een rechtser publiek te bereiken door algoritmes te hacken. In een kritische video over een PR-campagne van een boerenvereniging staan de hashtags #nepnieuws en #boeren in dezelfde regel. “Ja, ik gebruik soms hashtags waarbij ik weet: dit gaat niet mijn publiek zijn. Ik probeer de andere kant een nieuw geluid te laten horen.”

De andere kant reageert soms door Calvins account te rapporteren, wat hem twee waarschuwingen door TikTok heeft gekost. Nu is hij dan ook wat voorzichtiger met het plaatsen van hashtags.

Ook krijgt hij soms bedreigingen, zoals bij een video over Thierry Baudet. “Maar daar maak ik me niet te druk om. Mensen sturen soms nare dingen, maar ik geloof niet dat ze per se ‘slecht’ zijn. Zoals Rutger Bregman zou zeggen: ik geloof dat de meeste mensen deugen. Ook is het soms grappig. Er was een guy die me heel formeel tot een bokswedstrijd uitnodigde. Zijn DM begon met ‘Beste Calvin, volgens mij ben jij alles wat mis is in de maatschappij…”’

Of Calvin denkt dat het uitreiken naar de ‘andere kant’ ook daadwerkelijk mensen van mening laat veranderen? “Ergens wel. Ik zie soms bij de reacties een aardige discussie ontstaan, of dat iemand na het zien van een onderzoek bijdraait. Maar ik weet dat het moeilijk is om mensen van mening te laten veranderen. Daarnaast is TikTok niet echt een platform waar je veel plek hebt voor nuances; zowel in de reacties als in de video’s zelf. Ik praat in één minuut over onderwerpen waar je verslagen van honderden pagina’s over kunt schrijven. Ook ben ik qua views erg afhankelijk van het algoritme van TikTok.”

Ook BreadTube is geen utopie

En dat is een van de grootste pijnpunten van BreadTubers: ze zijn overgeleverd aan de algoritmes van sociale media, die soms linkse content lijken te censureren onder het mom van ‘online extremismebestrijding’. Zo krijgen video’s die kritisch zijn over hoe slecht Amazon werknemers behandelt systematisch minder views en worden kleinere progressieve kanalen plots verwijderd. 

De kleine groep meest bekeken makers bestaat vooral uit witte mannen, wat tegenstrijdig is voor een groep die zich hard zegt te maken voor diversiteit. Zo dicteert een kleine elite de onderwerpen die besproken worden en is het – mede dankzij algoritmes die aangepast zijn op het witte mainstream publiek – moeilijk voor BreadTubers met een kleine aanhang of, van kleur, om een groter publiek te bereiken.

En hoewel BreadTubers vaak zeggen dat links online één blok moet vormen tegen radicaalrechts, blijkt in de realiteit niets minder waar. Video’s met drama scoren goed op YouTube, en dus ook video’s waar linkse makers elkaar afbranden over wie nou ‘echt links’ is. Dit zorgt voor versplintering in kleinere groepjes binnen de gemeenschap, schrijven onderzoekers.

Mede door het drama willen sommige BreadTubers zichzelf ook distantiëren van de gemeenschap. “Als je het aan grote makers vraagt, zal niemand iets geven om het begrip BreadTube. Wij maken gewoon video’s over onderwerpen die ons interesseren. Plots ging dat BreadTube heten”, zegt T1J in de video ‘we didn't ask to be breadtube’.

Of ze BreadTubers genoemd willen worden of niet, deze makers hebben één ding gemeen: een groter publiek bewust maken van onrecht. Aan het einde van ons interview somt Calvin onderwerpen op: “De ecologische catastrofe die ons te wachten staat, mentale gezondheid, de aanvallen op identiteit vanuit conservatieve hoek… Al voelt maar één persoon zich gehoord bij een video met 100 duizend views, dan ben ik tevreden. Het voelt verkeerd om aan de zijlijn te staan.”

• Deel