'Nee, corona is niet goed voor het klimaat. De verbinding tussen mensen wel'

Journalist Jan van Poppel studeerde duurzaamheidswetenschappen en juicht daarom niet te hard om de lagere CO2-uitstoot door de coronacrisis. Maar, zegt hij: 'het verschil tussen het klimaatprobleem en deze crisis is helemaal niet zo groot.'

De luchten in China zijn zonniger dan ooit. De wateren in Venetië zijn zo helder, dat we weer vissen kunnen zien (de gespotte dolfijnen bleken gephotoshopt). Ook de lucht in Nederland is twintig tot tachtig procent schoner dan vorig jaar. Veel mensen die ik ken, of waar ik berichten van voorbij zie komen op sociale media, juichen deze schijnbare klimatologische vooruitgang toe. Alleen maar goed nieuws dus. Toch?

Klimaat niet meer de prioriteit

Nee, want het is ‘schijnvooruitgang’. Na dit virus komen we hoogstwaarschijnlijk in een recessie. Economische belangen gaan over heel de wereld de kar trekken om de landelijke economie weer op de rit te krijgen. Maar klimaatdoelen gaan daarmee direct in de ijskast. Zie de crisis van 2008; toen gebeurde hetzelfde. De uitstoot van vervuilende broeikasgassen ging wereldwijd wel iets omlaag, maar er werd nauwelijks vooruitgang geboekt in de vorm van langetermijnmaatregelen. Uiteindelijk is het klimaat er zelfs op achteruit gegaan.

En nu dreigt hetzelfde te gebeuren. We zagen vorige week al dat de invoering van klimaatdoelen die Nederland door het Urgenda-vonnis na moet komen, uitgesteld worden. De reden, volgens Minister van Economische Zaken en Klimaat Eric Wiebes: “We hebben nu even andere dingen aan ons hoofd.” En dat is ook volkomen logisch.

Maar er is meer. De VN-klimaattop in Glasgow in november 2020 is naar verwachting al verplaatst naar 2021 – terwijl op die top verdere afspraken gemaakt zouden worden tegen klimaatverandering. De druk van klimaatbewegingen in de vorm van protest staat on hold. Kleinschalige duurzame bedrijven waar grote multinationals een voorbeeld aan zouden moeten nemen, zijn de eerste die omvallen. En ga zo maar door.

En ja, natuurlijk zorgt de coronacrisis voor een terugval in de uitstoot van broeikasgassen, omdat vliegtuigen niet meer vliegen en we met z’n allen thuis werken. Maar het is geen weloverwogen keuze voor een transitie naar een duurzame economie. Vanuit klimaatoverwegingen zouden we precies zo’n daling in uitstoot willen, maar voor effectieve maatregelen hebben we in deze crisis even geen tijd. Logisch natuurlijk, maar daardoor ploeteren andere vervuilende sectoren, zoals kolencentrales, gewoon rustig door.

Ondertussen is de olieprijs in een paar weken gedaald naar 27 dollar per vat - een daling van meer dan vijftig procent. Ook de ‘boetes’ voor het uitstoten van CO2, oftewel de emissierechten van de Europese Unie, zijn tijdelijk teruggebracht van ruim 25 euro naar 17 euro per ton (1000 kg). Zo kunnen kolencentrales weer concurreren met ‘schonere’ gascentrales. Goed voor de economie, maar of dat hetzelfde gejuich van dezelfde mensen oplevert? Ik denk het niet.

Een dodelijk virus

Wat deze mensen tijdens het juichen bijna lijken te vergeten, is dat de oorzaak van de klarende luchten een zeer dodelijk virus is, waar op dit moment dagelijks meer dan honderd mensen in ons land aan dood gaan; ten tijde van schrijven wereldwijd zelfs bijna drieduizend mensen per dag. 

Het aanpakken van klimaatverandering gaat niet alleen over het terugbrengen van uitstoot. Het gaat ook over de omgang met elkaar. Over de verbinding tussen mensen. De wetenschap pleit al jaren voor ingrijpende lange termijn maatregelen die nodig zijn om klimaatverandering aan te pakken. Maar zetten we een stap in de goede richting, als we in het 'nu' een virus dat allesbehalve lieflijk is, de hand schudden?

Ons gedrag is ook besmettelijk

Maar, is het dan alleen maar negatief? Nee, gelukkig niet. Mensen veranderen in tijden van crisis.  En waar we misschien het idee hebben dat mensen als egoïsten voor zichzelf kiezen, kiezen we vaak juist voor elkaar. Kijk naar initiatieven waar studenten boodschappen doen voor ouderen; waar sporters online clinics geven aan kinderen; waar mensen overal en nergens als vrijwilligers een helpende hand bieden. En dat inspireert.

Want, zoals journalist Rutger Bregman op 16 maart al zei bij De Wereld Draait Door, ook menselijk gedrag is besmettelijk. Hij stoelt hierbij op de Three Degrees of Influence-theorie van socioloog Nicholas Christakis en politiek wetenschapper James Fowler. Zij ontdekten dat ons gedrag op minstens drie personen in onze omgeving significant invloed heeft. Oftewel, ons gedrag is minstens zo besmettelijk als corona zelf.

Besef even dat je eetgewoontes, je vakantiepatronen en je visie op klimaatverandering invloed hebben op die van je vrienden, op die van hun vrienden, en weer op die van hen. Vanuit je eigen huiskamer, tot in Wuhan.

En natuurlijk kun je denken: ‘Joh, ik ben zelf een druppel op een gloeiende plaat. Bedrijven moeten de stap zetten.’ Maar bedrijven worden gerund door mensen. Mensen die, juist nu, geïnspireerd kunnen raken door de eerste stappen die jij, je vrienden, en hun vrienden, zetten.

We hebben corona helemaal niet nodig

Dus in plaats van alleen te juichen, moeten we een les trekken uit de eensgezindheid en de lokale, nationale (en soms zelfs internationale) verbinding tussen mensen in coronatijd. In crisistijd denken we aan elkaar, omdat we het, zoals premier Rutte al zei, ‘samen moeten doen’. In die zin is het verschil tussen het klimaatprobleem en deze crisis helemaal niet zo groot.

Goed om dat vast te houden wanneer deze crisis weer over is. Voor de grote problemen daarna, zoáls klimaatverandering, hebben we de directe effecten van corona helemaal niet nodig. Want hoewel we momenteel ontzettend ‘social distant’ van elkaar zijn, leren we nu dichter bij elkaar te staan dan ooit. Het is een tijd waarin we naar elkaar omkijken en dat biedt besmettelijke mogelijkheden. Laten we de verbindingen die zijn ontstaan tijdens deze crisis, ook volhouden voor de volgende crisis: klimaatverandering.

• Deel