Terug naar Brandpunt+
“Het cultureel toe-eigenen van eten is een koloniaal trekje”
- Artikel
- 20 jul 2020
- 6 minuten leestijd
Als je het hebt over culturele toe-eigening, dan wordt er vaak gedacht aan mode-gerelateerde zaken. Maar het gebeurt ook in de eetcultuur. "Meeliften op een keuken terwijl je er kennelijk weinig van af weet heeft iets koloniaals”, zegt culinair historicus Lizet Kruyff.
Saladebar SLA werd onlangs aan de digitale schandpaal genageld nadat ze een nieuwe salade de naam ‘Bánh mì’ gaf. Onder de Instagramfoto ontstond een hoop ophef in de comments. Zo stond er onder andere “Je kan niet zomaar je gerecht vernoemen naar iets omdat het ‘exotisch klinkt” en “Dit is cultural appropiation. Jullie gebruiken een Vietnamese term, zonder ENIGE link naar het originele gerecht. Best wel casual racisme.”
Bánh mì is namelijk een Vietnamese baguette en dus geen salade. Eigenaresse Nina Pierson heeft de naam inmiddels aangepast en liet via social media weten: “We hebben ons heel eerlijk niet beseft dat het anderen zou kwetsen. Sorry daarvoor. We waren geïnspireerd door bánh mì en er zitten bepaalde Vietnamese ingrediënten in maar dat betekent inderdaad dat een andere naam passender is.”
SLA is niet het enige bedrijf dat is beschuldigd van cultural appropriation. HEMA kreeg ook een hoop kritiek nadat ze in 2017 ‘roti’ ging serveren – zonder rotiplaat. Het Aziatische restaurant Happyhappyjoyjoy verwijderde onlangs nog een reclamefilmpje met een stereotyperende cartoon nadat ze tientallen boze reacties kregen via Instagram. Iemand reageerde met: “De Aziatische cultuur als inspiratiebron nemen voor het restaurant vind ik helemaal prima. Maar hoe vervolgens dit via marketingcommunicatie geuit wordt in het [sic] karikatuur van een Aziaat (punthoed, speeltogen, snorretje) én dat dit door de beugel kan bij het management? Dat vat ik ff niet hoor. Ik verwacht dat er serieus actie ondernomen wordt betreft deze post.”
Zo zijn er nog talloze voorbeelden van bedrijven die worden beschuldigd van culturele toe-eigening rondom eten.
Niet authentiek
Culinair historicus Lizet Kruyff begrijpt de felle kritiek op de culturele toe-eigening van eten heel goed. “Het is meeliften op een heel erg lekkere keuken terwijl je er kennelijk weinig van af weet. Dat is een koloniaal trekje, zal ik maar zeggen.”
Voor de duidelijkheid legt Kruyff het begrip nog een keer helder uit: “We spreken van culturele toe-eigening wanneer een ‘dominante’ cultuur gebruiken en gewoonten overneemt van een niet-dominante cultuur, waarbij het respect voor de originele cultuur ontbreekt. Daarbij gaat het voorbij aan het ontstaan, de context, de samenhang en het belang van de traditie, het gebruik of de gewoonte.”
Op het gebied van voeding betekent het dat je een bepaald traditioneel gerecht overneemt en er van alles aan toevoegt of juist weglaat, waardoor het niet meer authentiek is en eigenlijk ook niet meer de naam van het originele gerecht mag dragen.
"Het gaat hier vooral om gelijke kansen voor iedereen."
“Het probleem is niet dat eten van een niet-dominante cultuur door anderen wordt bereid en gegeten, maar de manier waarop. Noem je het dan ook nog ‘authentiek’ of zelfs ‘de gezonde versie van’, dan ontbreekt het respect voor die traditie totaal. Want zo geef je een negatief waardeoordeel over een culinaire cultuur, zeker in restaurants wanneer je een bepaalde keuken voor geld gaat exploiteren; en al helemaal als je een bekende chef bent met de financiële mogelijkheden die de niet-dominante cultuur soms niet heeft. Hoe zie je dat? Bijvoorbeeld het verschil tussen de voorkant en de achterkant van een restaurant. De gastvrouw, gastheer, barman, barvrouw, senior staff zijn allemaal wit, maar in de keuken staan de gekleurde mensen.”
Buitensluiten
Dit is ook waar het volgens Krishnendu Ray misgaat. Hij is professor in food studies aan de New York University. Hoewel hij de culturele toe-eigening van een eetcultuur niet als iets negatiefs ziet, merkt hij wel dat koks van kleur minder kansen krijgen. Voor zijn boek The Ethnic Restaurateur deed hij hier onderzoek naar.
“Ik zie culturele toe-eigening als culturele uitwisseling en dat is er altijd al geweest. Maar het gaat voor mij hier vooral om gelijke kansen voor iedereen. Als je een Indiase chef bent in Amerika, is het moeilijker om te experimenten met bijvoorbeeld de Franse keuken. Als witte Amerikaan is het makkelijk om aan de gang te gaan met een andere keuken, zoals Mexicaans. Dan wordt het beschouwd als artistiek.”
"Regels bestaan niet, maar het is wel belangrijk dat je weet waar de basis vandaan komt en die erkent."
Chefs van kleur worden volgens Ray vaker buitengesloten: “Zij mogen vaak alleen maar eten maken uit hun cultuur. Als ze iets anders willen maken, dan worden ze dikwijls niet serieus genomen door hun leidinggevende of belangrijke recensenten.” Dit komt volgens Ray omdat er vaak wordt neergekeken op bijvoorbeeld de Chinese of Indiase keuken. Die zou namelijk niet sophisticated genoeg zijn. “Dit gold ook voor de Italiaanse keuken zo rond 1880. Voedingsdeskundigen waarschuwden dat Italiaans niet goed was. Inmiddels is de Italiaanse keuken een van de meest populaire keukens in Amerika.”
Volgens Ray is het goed dat we discussiëren over culturele toe-eigening. “Dat betekent dat gemarginaliseerde groepen niet langer stil zijn.Dat is soms lastig voor de dominante cultuur. Ze konden jarenlang hun gang gaan zonder dat iemand kritiek had.” Dat mensen terugvechten heeft volgens de professor voor een groot deel te maken met sociale media. “Er is nu een mediagelijkheid. Iedereen kan zijn stem laten horen. Tegenwoordig heb je daar geen column in een belangrijk blad meer voor nodig.”
Smaken combineren
Er zijn verschillende meningen over de culture toe-eigening van eten. Hoe ga je daar als chef mee om? TV-kok London Loy heeft zelf Surinaamse roots, maar experimenteert graag met de Aziatische keuken: “Als kok ben je een kunstenaar, je wilt altijd smaken uitproberen en combineren. Regels bestaan niet, maar het is wel belangrijk dat je weet waar de basis vandaan komt en die erkent. Je moet respect blijven houden”, vertelt Loy. “Als ik pom maak met hele andere ingrediënten, dan zeg ik dat ik inspiratie heb gehaald uit pom. Je kunt niet een gerecht bij de naam noemen als alle ingrediënten totaal anders zijn.”
Om grote fouten rondom eten te voorkomen, zoals de ‘roti’ van HEMA, heeft London tot slot nog een advies: “Als je met een bepaald gerecht aan de gang gaat en je weet totaal niet wat de geschiedenis is van het gerecht, haal er dan gewoon een chef of ander persoon bij die de juiste know-how heeft over dat specifieke gerecht. Vraag en zoek uit. Zo val je niet op je bek.”
