Ex-student ontdekt truc: 4.000 euro korting op studieschuld

Het klinkt te mooi om waar te zijn: een truc waardoor je minder studieschuld hoeft af te betalen. Toch slaagde tenminste één ex-student erin. Volgens DUO is het gat in de wet waarvan hij gebruik maakte inmiddels gedicht.

De gelukszoeker in kwestie is ‘Daniël’ (36): een gesjeesde student sociale wetenschappen uit een provinciestad in Noord-Holland. Hij ontdekte de truc naar eigen zeggen bij toeval in 2016. Daniël betaalde al bijna tien jaar vrijwel niks af aan zijn royale studieschuld (toen zo’n 26.000 euro) omdat hij te weinig verdiende. Zijn inkomen was kort daarvoor echter omhoog geschoten naar zo’n 50.000 euro per jaar. “De grote klapper”, zegt Daniël, die dacht dat een mailtje van de Dienst Uitvoering Onderwijs (DUO) snel zou volgen. Werd het niet eens tijd om terug te gaan betalen? Dat mailtje bleef uit. Daniël verdiende lekker, maar genoot de privileges van een armoedzaaier. “Ik realiseerde me toen al de mogelijkheden” vertelt Daniël. Hij deed weinig met de kennis totdat DUO vorige jaar ineens wél geld wilde zien terwijl zijn inkomen inmiddels juist weer gedaald was. “Toen dacht ik: fuck it, ik bestrijd ze met hun eigen wapens.”

Gat in de wet zou honderden miljoenen kosten

Het wegtoveren van je studieschuld: voor veel ex-studenten moet het klinken als een droom, voor de overheid als een rampscenario. Het aantal Nederlanders met een studieschuld verdubbelde het afgelopen decennium bijna. Inmiddels gaan 1,4 miljoen Nederlanders gebukt onder een collectieve schuld van bijna 20 miljard euro. Een klein gat in de wet en honderden miljoenen bestemd voor de staatskas gaan in rook op. Reden voor Brandpunt+ om de methode-Daniël tegen het licht te houden. Werkt het écht? Is het legaal? En kunnen anderen de truc ook toepassen? 

Brandpunt+ kreeg inzage in al Daniëls DUO-gegevens en sprak met twee belastingadviseurs. De truc in een notendop: stel je belastingaangifte zo lang mogelijk uit waardoor DUO je inkomen niet kan opvragen bij de Belastingdienst. DUO vraagt je dan namelijk om zelf een schatting van je inkomen te maken. Je maakt die zo laag mogelijk en doet daarna alsnog aangifte over je wat je werkelijk verdiend hebt. 

Waarom het werkt: DUO bepaalt wat je maandelijks moet terugbetalen aan de hand van je jaarinkomen. Wie minder dan 17.200 eurobruto verdient hoeft zelfs helemaal niks terug te betalen. En het terug te betalen bedrag werd altijd in november vastgesteld voor het hele volgende jaar. De belastingaangifte met het hogere inkomen werd dus door DUO genegeerd. 

Daniël kwam hierachter nadat hij aangifte deed van zijn gestegen inkomen en zijn maandbedrag onveranderd zeer laag bleef. Zijn totale schuld werd er niet minder door, maar omdat hij in 2007 begon met terugbetalen wordt zijn restschuld eind volgend jaar kwijtgescholden. Met nog zo’n 20.200 euro op de teller kan Daniël een fiks kado van de belastingbetaler tegemoet zien.

Altijd betalen in geval van bedrog

Uit navraag van Brandpunt+ bij DUO blijkt dat men daar bekend is met de methode. Of die legaal is? Het is maar hoe je ernaar kijkt. Terugbetalers zijn verplicht juiste informatie over hun inkomen te geven en DUO mag “in geval van bedrog” altijd met terugwerkende kracht betalingen herzien, zo laat een woordvoerder weten. Brandpunt+ belde ook met een aantal belastingadviseurs en die vertelden dat een ‘vergissing’ bij de schatting van het inkomen voor ondernemers vaak makkelijk is te verantwoorden. Zo kan de eigenaar van een B.V. bij tegenvallende bedrijfsresultaten zijn of haar eigen salaris achteraf bijstellen.

Volgens DUO staat Daniël in de komende maanden echter een onprettige verrassing te wachten. De route die hij bewandelt is in 2018 namelijk dichtgetimmerd toen de computersystemen van de organisatie op de schop gingen. Sindsdien krijgt DUO in het geval van vertraagde aangifte  onmiddellijk bericht van de Belastingdienst en wordt het maandbedrag alsnog aangepast voor het lopende kalenderjaar. De onterecht verkregen korting gaat dan in rook op. Er rest overigens nog een sluiproute die naar hetzelfde doelt leidt: wie aan DUO vraagt om naar het inkomen van een recenter jaar te kijken voor het vaststellen van het maandbedrag, een zogenaamde ‘verlegging peiljaar’, kan een kalenderjaar afsluiten zonder ooit een aangifte in te hoeven dienen. Volgens DUO wordt sinds 2018 ook steekproefsgewijs gecontroleerd op deze vorm van misbruik.

Meeste ex-studenten betalen netjes terug

DUO weet niet hoeveel terugbetalers van het gat in de wet gebruik hebben gemaakt toen het nog bestond, maar de dienst denkt niet dat het om grote aantallen gaat. Reden: de meeste terugbetalers moeten gewoon binnen een jaar aangifte doen van hun inkomen. Alleen ondernemers die een belastingadviseur in de arm nemen kunnen die termijn met kunst en vliegwerk oprekken tot een jaar, en de meesten daarvan doen dit (hopelijk) ter goeder trouw. Sowieso scheldt de dienst jaarlijks slechts een fractie van alle schulden kwijt. (In 2018 was dat net wat meer dan 0,1%) 

Daniël is dus een van de weinigen en waarschijnlijk ook een van de laatsten die van dit gratis geld heeft mogen proeven. Wat rekenwerk laat zien dat de truc hem minimaal 4.000 euro heeft opgeleverd. Geen onaardig bedrag. Voelt Daniël zich niet schuldig? Niet echt. “DUO is zelf verantwoordelijk voor een goed controlesysteem”, zegt hij. Wie een gat in het systeem ontdekt mag dat uitbuiten, vindt Daniël. “Belasting ontduiken is illegaal. Belasting ontwijken niet. Mark Rutte en zijn Unilever-boys kunnen je dat ook uitleggen.” 

• Deel