Terug naar Brandpunt+
Hoe kun je omgaan met fatshaming? We vroegen het aan een dik persoon
- Artikel
- 21 sep 2020
- 10 minuten leestijd
Dikke mensen hebben te maken met discriminatie op de arbeidsmarkt en minder kans op goede medische zorg. Ook zijn kleding, stoelen en wc’s zelden op grotere lichamen afgestemd.
Door Mare Groen
In onze maatschappij zijn er veel (voor)oordelen over dikke mensen. In de zomer wordt dat vaak extra zichtbaar en ook deze zomer was er weer veel sprake van fatshaming. Zo zette Albert Heijn haar slanke boegbeeld Ilse op dieet vanwege haar vermeende zomerkilo’s en als je tijdschrift Linda moet geloven kun je het beste make-up op je lichaam smeren om er strak uit te zien. Ook COVID-19 maakte vethaat zichtbaar: toen er een link tussen dik-zijn en het virus gelegd werd, vroegen sommige mensen zich hardop af of dikke mensen het redden wel waard waren. Daarnaast waren er veel fatshamende ‘grappen’ in de vorm van memes over quarantaine-kilo’s. Durf dan nog maar een bikini, korte broek of shirt met korte mouwen aan te trekken. Hoe kom je als dik persoon de zomer door?
Op een zonnige vrijdagmiddag spreek ik af met Liza Slootman (27) om het erover te hebben. Liza is dik*, non-binair (en gebruikt daarom hen en diens als voornaamwoorden) en heeft een Instagram-account, De Ruimtenaar, waar hen openhartig deelt over diens dik-zijn, mentale gezondheid en queerness. Liza’s posts zijn persoonlijk en eerlijk. Ze raken, laten je nadenken en maken vrolijk, want Liza heeft interessante gedachten, maar vooral ook veel humor.
Hoe heeft hen deze zomer beleefd? “Qua lichaamsbeeld was het echt de beste zomer ooit, want ik heb, in tegenstelling tot eerdere zomers, heel weinig over mijn lichaam nagedacht. Sterker nog, ik heb mijn lichaam zelfs gevierd! Samen met een vriend deed ik een uitgebreide fotoshoot in bikini aan zee en dat was echt héél fijn. Alleen de eerste keer vond ik het spannend om weer korte kleding aan te doen, maar dat was dan ook echt de enige keer.”
Dat is weleens anders geweest, want Liza heeft van jongs af aan al last van pesterijen over diens lichaam. Liza ontwikkelde een eetstoornis waar hen ruim tien jaar mee heeft geworsteld. “Als kind leer je door opmerkingen van klasgenoten, films en bladen dat dik zijn slecht is en dat dikke mensen minder waard zijn. Ik had al snel door: ik moet veranderen, ik moet er anders uitzien.”
Liza ontwikkelde schadelijk gedrag zoals extreem diëten, restrictief eten en dwangmatig sporten. Deze perioden wisselden zich af met eetbuien. Er wordt vaak gedacht dat dikke personen geen eetstoornis kunnen hebben, maar niets is minder waar. Juist dikke mensen krijgen vaak een problematische verhouding tot hun lichaam en tot eten aangepraat, wat tot een eetstoornis kan leiden.
Liza bleef lang geloven dat dikke mensen minder waard zijn, maar kreeg onder andere door het boek Body Positive Power van Megan Jayne Crabbe (Bodyposipanda op Instagram) een inzicht. “Langzaam maar zeker besefte ik me dat er een dieet-industrie is die geld verdient aan onzekerheden. Wanneer wij ons onzeker en waardeloos voelen door ons lichaam zullen we dieetrepen, dieetboeken, dieetprogramma’s enzovoort kopen. Het is een industrie waar miljoenen in omgaan.”
Ondanks het feit dat het boek over body positivity Liza veel bracht, heeft hen het tegenwoordig liever over body neutrality en fat acceptance: “Je kunt je nog zo positief voelen over je lichaam, maar je blijft een dik persoon in een maatschappij waarin je continu te maken hebt met fatshamende blikken en opmerkingen. Daarom is het ten eerste onhaalbaar om (volledig) body positive te zijn en ten tweede ga je voorbij aan het feit dat dikke mensen onderdrukt en gediscrimineerd worden in onze maatschappij.”
Liza doelt op het feit dat dikke mensen onder andere te maken hebben met discriminatie op de arbeidsmarkt, minder kans op goede medische zorg hebben en dat kleding, stoelen en wc’s zelden op grotere lichamen zijn afgestemd.
Het lukt Liza steeds beter om zich neutraal te voelen over diens lichaam en om er vrede mee te sluiten, maar dat betekent niet dat fatshaming hen niet meer raakt. Bijvoorbeeld de eerdergenoemde campagne van de Albert Heijn over zomerkilo’s: “Die commercial spreekt letterlijk direct een schuldgevoel aan. De boodschap is: je hebt een fijne zomer gehad met lekker eten en moet daar nu voor boeten.”
"Het eerste wat mensen tegen me zeggen is dat dik-zijn ongezond is. Eigenlijk wil ik daar niet eens meer op ingaan"
Over het artikel van de Linda, dat aanraadde make-up op je lichaam te smeren om er dunner uit te zien, kon hen daarentegen wel lachen: “Het is zó belachelijk! Tegelijkertijd is het helemaal niet grappig want het is heel schadelijk. Soms ben ik van slag van dat soort artikelen en commercials, op andere dagen maakt het me heel kwaad.”
Liza zet diens woede en verdriet om in “iets fijns” voor zichzelf en anderen. Twee jaar geleden begon Liza een Instagram-account, aanvankelijk als een soort dagboek over diens herstel van de eetstoornis en weg naar een neutraler lichaamsbeeld. “Het dwong me om stil te staan bij mijn proces, dat hielp me. Er ontstond een community omheen; met mensen die ik niet kende – en met mensen die ik juist wel kende maar met wie ik nooit écht had gepraat – had ik hele mooie gesprekken. Dat maakte dat ik ermee door wilde gaan.”
Inmiddels ziet Liza diens Instagram als een soort magazine, een plek waar hen belangrijke dingen kan delen. Zo plaatst Liza foto’s van zichzelf in bikini, omdat hen dacht: voor elk vethatend artikel wat er gepubliceerd wordt laat ik een dik persoon in zwemkleding zien die zich niet voor diens lichaam schaamt, maar er blij mee is. “Soms denk ik weleens: jee, post ik nou alwéér een random foto van mezelf in bikini op Instagram?! Daarna denk ik: ja! Dat moet er zijn, het is er veel te weinig. Zelf vind ik zulke foto’s van andere dikke personen helend, omdat je bijna nooit blote dikke lijven ziet, behalve heel negatief.”
Naar aanleiding van het artikel van de Linda besloten Nydia van Voorthuizen en Marie Lotte Hagen van het feministische platform Damn Honey op 26 juni met een groep mensen bodyshame-vrij te gaan zwemmen in Amsterdam. Dat was zo’n succes, dat ze het een week later opnieuw wilden doen, op verschillende plekken. Ze benaderden Liza om het in Utrecht te organiseren. De eerste editie op 1 augustus was zo geslaagd dat Liza twee weken later nog een editie organiseerde. “Ik weet hoe bijzonder het is om in een gezelschap te zijn waar je niet hoeft na te denken over je uiterlijk en niet bang hoeft te zijn voor bodyshaming. Het was echt fijn om zo’n ervaring te kunnen bieden. Mensen zeiden tegen me: ‘Dit is de eerste keer dat ik weer zwem sinds jaren.’ Ik kreeg ook reacties dat mensen niet hadden nagedacht toen ze hun kleren uitdeden, omdat er zo’n fijne sfeer was. Dat geeft me zoveel energie!”
Vroeger werd Liza vooral moedeloos en verdrietig van fatshaming, terwijl hen nu ziet dat een fatshamend artikel ook kan leiden tot een fantastische zwemclub. “Het voelt nu veel meer alsof ik iets kan veranderen. Wel vijftig mensen hadden een andere zomer vanwege de bodyshame-vrije zwemclub. Vijftig! Er zijn ook veel mensen die mijn posts gelezen hebben en die hebben bedacht: ‘Hier wil ik ook heen!’ Misschien zijn ze daar nu nog niet klaar voor, maar ik blijf de zwemclub organiseren. Dan weten mensen dat die veilige plek er is.” Liza wilde eigenlijk nog heel veel bodyshame-vrije duiken organiseren deze zomer, maar toen werd het gevoelsmatig ineens herfst – zoals dat gaat in Nederland.
Dik is een beladen term: het wordt vaak als belediging gebruikt, of juist angstvallig gemeden
Hoe kun je omgaan met fatshaming, nu de volgende zwemclub nog een tijd op zich laat wachten? Liza vertelt dat het hen geholpen heeft om dikke vrienden te maken en positieve representatie op te zoeken (denk aan Instagram-accounts zoals Shooglet of de documentaire Fat Front). Voor zowel dikke als dunne mensen tipt Liza de boeken Happy Fat van Sofie Hagen en Health at Every Size van Linda Bacon, omdat ze goed uitleggen hoe de dieetindustrie opereert en hoe schadelijk die is, daarnaast benadrukken beide boeken dat dikke mensen een heel gelukkig leven kunnen leiden. Dit soort literatuur biedt handvaten om in te zien waarom we moeten stoppen met fatshamen én bodyshamen.
Als er één ding is dat Liza nog kwijt wil, dan is het dat mensen moeten ophouden met ‘de gezondheidsvraag.’ “Dat is vaak het eerste wat mensen tegen me zeggen: ja, maar dik-zijn is ongezond. Eigenlijk wil ik daar niet eens meer op ingaan. Het is zo beperkend om het altijd maar te hebben over gezondheid, alsof mijn gezondheid mij definieert als persoon en maakt dat ik bestaansrecht heb. Daarmee doe je zoveel mensen die een beperking of een chronische ziekte hebben tekort.”
“Anderzijds wil ik zeggen: je kunt aan mij niet zien dat ik ongezond ben, je weet niks over mij. Bovendien denken mensen alleen maar aan mijn fysieke gezondheid. Op mentaal gebied ben ik nu gezonder dan ooit. Als ik weer zou gaan afvallen moet ik hele ongezonde dingen gaan doen, zoals mezelf uithongeren. Dan ontwikkel ik binnen de kortste keren weer een eetstoornis. Mensen gaan daar helemaal aan voorbij.”
* Dik is een beladen term: het wordt vaak als belediging gebruikt, of juist angstvallig gemeden, beide omdat we dik als synoniem zien van lui, dom en lelijk. Toch is dik eigenlijk een bijvoeglijk naamwoord, om aan te geven dat iemand niet dun is. Toch noemt niet iedereen zichzelf dik. Liza noemt zich pas sinds 1,5 jaar dik, juist omdat hen zich niet wilde associëren met de negatieve associaties die het woord met zich meebrengt. Door zichzelf trots dik te noemen, probeert Liza een andere betekenis aan het woord dik te geven. Hen probeert eraan bij te dragen dat we dik als een neutraal bijvoeglijk naamwoord kunnen gaan zien. Zo zegt Liza van zichzelf dat hen dik is, net zo goed als dat hen aangeeft dat hen lang haar heeft.