Deze mensen zijn geen vrouw – en menstrueren ook

“Menstruatie is alleen maar vrouwelijk omdat heel veel mensen zeggen dat het zo is.”

Door Bianca Schrijver

Ikzelf menstrueer al 3,5 jaar niet meer omdat ik een hormoonspiraal heb. Waar het in het begin een bevrijding was – nooit meer tampons en onverwachte bloedvlekken in mijn onderbroek! – is het sinds een tijdje toch beginnen te knagen. Ik ben een gezonde cis vrouw van zevenentwintig jaar maar ik heb ervoor gekozen om mijn maandelijkse bloeden kunstmatig te stelpen. En het doet iets met mijn identiteit. Ik ben geboren als vrouw, heb mij altijd een vrouw gevoeld, maar nu ik niet meer menstrueer voel ik me toch minder vrouwelijk.

Ik kan er niet meer over meepraten met mijn vriendinnen en ik word er niet meer maandelijks aan herinnerd dat ik moeder had kunnen worden. Bovenal doet mijn lichaam niet meer dat wat in deze westerse maatschappij wordt gezien als de ultieme belichaming van het vrouwelijke. Maar is het wel terecht dat menstruatie wordt gezien als iets ultiem vrouwelijks? Hoewel tampon- en maandverbandreclames op YouTube anders doen vermoeden – aan vrolijk huppelende vrouwen geen gebrek – zijn er namelijk genoeg mensen die maandelijks bloeden en die zich niet als vrouw identificeren. Hoe verhouden zij zich tot hun menstruatie?

Onze binaire maatschappij

“Als je morgen wakker wordt zonder borsten, ben je dan ineens geen vrouw meer?” Het is een terechte vraag die Storm stelt. Hen is non-binair en bekijkt het lichaam niet in de twee hokjes van man versus vrouw die wij in het Westen bedacht hebben. “Voor mij is mijn lichaam gewoon mijn lichaam. Ik heb een vagina maar ik vind niet dat het een vrouwelijk lichaamsdeel is.” Daarmee geeft Storm aan dat het idee van menstruatie als iets typisch vrouwelijks ook een sociaal construct is: het is iets dat wij hebben bedacht.

“Altijd wordt het lichaam genomen als de feitelijke basis”, legt Storm uit, en daar komt volgens hen veel van het onbegrip over non-binaire mensen vandaan. “Je bent biologisch gezien man of vrouw, wordt er dan gezegd. Maar de natuur heeft echt zoveel meer variaties dan deze twee uitersten. Wij hebben in het Westen een binair gendersysteem bedacht, maar kijk bijvoorbeeld naar de Native Americans. Die eerden juist de non-binaire mensen.” Voordat de Europese kolonisators kwamen, kenden de inheemse bevolking van Noord- en Zuid-Amerika zogeheten Two-Spirits: mensen die gezegend waren met zowel de mannelijke als de vrouwelijke geest.

Een onderdeel van het proces waar je als trans man doorheen moet, is de vraag of je je baarmoeder laat zitten zodat je later eventueel nog kinderen kunt krijgen.

Ook Ryan (28) omarmt diens mannelijke en vrouwelijke kanten. Ryan identificeert zichzelf als 'non-binair trans masculien'. “Als ik het moet uitleggen binnen het binaire systeem dan betekent het dat ik geboren ben in een meer vrouwelijk lijf en in transitie ben gegaan naar een meer mannelijk lijf. Ik voel me prettig bij de balans tussen mijn vrouwelijke en mijn mannelijke kanten. Zo ben ik heel trots op mijn baard, wat door de buitenwereld wordt gezien als iets mannelijks, en draag ik graag kleding met bloemenprint.”

“Mijn menstruatie is van mij”  

Het heeft wel even geduurd voordat Ryan op het punt van zelfacceptatie kon komen. Voordat die in transitie ging, was diens ongesteldheid bijvoorbeeld vooral iets vervelends. “Ik hield van voetballen en dan moest ik een tampon in doen en ik had veel buikpijn. Het was gewoon gedoe.” 

Daarom deed Ryan jarenlang alsof diens menstruatie er niet was. “Tot ik uit de kast kwam als trans persoon. Toen voelde ik me echt genderdysforisch bij mijn menstruatie.” Genderdysforie treedt veel op bij trans personen. Het is het ongemakkelijke, en soms zelfs depressieve gevoel dat opkomt bij bepaalde lichaamsdelen omdat mensen die ervaren als iets wat niet bij hun lijf past. Ryan: “Menstruatie was één van de duizend onderdelen waardoor mijn lichaam niet werkte zoals het voor mij fijn is.” Maar toen Ryan meer te weten kwam over de twee hokjes waarin we deze wereld proberen te begrijpen, maakte die een mentale switch. Menstruatie is voor Ryan daarom niet meer iets vrouwelijks. “Het is alleen maar vrouwelijk omdat heel veel mensen zeggen dat het zo is.”

De 29-jarige Romy heeft geen vrouwelijke associaties bij het woord baarmoeder.

Ook Storm heeft geen enkele vrouwelijke associatie bij menstruatie. “Toen ik voor het eerst ongesteld werd, zei mijn moeder: nu ben je een vrouw. Dat was vervreemdend voor mij.” Om aan te geven hoe onze maatschappij gegenderd is, noemt Storm het niet de baarmoeder maar de ‘baarouder’. “Het is een orgaan in mijn lichaam, waarom moet dat dan benoemd worden met een vrouwelijke term?”

De 29-jarige Romy heeft geen vrouwelijke associaties bij het woord baarmoeder. Romy is trans man en is sinds vorig jaar in transitie waarvoor hij testosteron smeert. Zijn menstruatie wordt daardoor nu onderdrukt. Voordat hij de hormoonbehandeling onderging, vond hij zijn menstruatie wel prettig. “Het voelt als een opruiming. Ik heb het nooit als iets vrouwelijks gezien, maar als iets wat van mij is. Ja, ik bloed maar ik ben geen vrouw.”

Voor mij is het precies andersom. Ik bloed niet, maar ik voel me wel een vrouw. De gesprekken met Storm, Ryan en Romy zetten me aan het denken. Wat maakt mij dan precies een vrouw? Storm: “Ik vind ook goed als cis personen vragen stellen bij hun gender. Trans personen worden daartoe gedwongen als ze in transitie gaan. Die maken al een heel proces door.”

Kinderwens

Een onderdeel van het persoonlijke proces waar je als trans man doorheen moet, is de vraag of je je baarmoeder laat zitten zodat je later eventueel nog kinderen kunt krijgen. Voor sommige mensen gaat het idee van de baarmoeder gepaard met genderdysforie en laten het daarom verwijderen. Ook kan het zijn dat de hormoonbehandeling je vruchtbaarheid aantast, alhoewel daar nog weinig kennis over is. Trans mensen moeten daarom al op jonge leeftijd nadenken of ze überhaupt kinderen willen. “Veel trans personen gaan al vroeg in transitie en dan hebben de meeste mensen geen behoefte aan kinderen,” vertelt Ryan. Die ging op diens 23ste in transitie maar besloot diens baarmoeder en eierstokken te houden. “Ik wilde toen ik in transitie ging geen kinderen, maar toen ik mijn zus zag met haar pasgeboren kind, is dat veranderd.” De doorslag voor een kinderwens kwam toen Ryan begreep dat die geen moeder hoeft te zijn. “Voor mij is het duidelijk dat ik geen moeder wil zijn, maar ik kan wel een ouder zijn.”

“Toen ik uit de kast kwam als trans persoon voelde ik me echt genderdysforisch bij mijn menstruatie.”

Omdat er nog veel onduidelijkheid is over vruchtbaarheid bij mensen die aan de testosteron zitten, neemt Romy het voor lief dat hij misschien niet zwanger kan worden. Voor hem is het op dit moment belangrijker om door te gaan met de transitie en daarmee met het smeren van testosteron. “Ik vind het nogal wat om mijn leven vier, vijf jaar on hold te zetten zodat ik misschien een kind kan krijgen.”

Ryan gebruikt sinds negen maanden geen testosteron meer vanwege de kinderwens van Ryan en diens man. “Ik menstrueer dus weer sinds iets meer dan een half jaar en ik vind het bijzonder om te zien dat mijn lichaam gezond is.” Nu kan die veel beter omgaan met diens menstruatie omdat het voor Ryan vooral gelinkt is aan vruchtbaarheid. “Ik ben blij met mijn menstruatie omdat het de kans om een kindje te krijgen vergroot. Maar ik denk wel dat ik het vervelender zal vinden als ik over twee jaar een kind heb en dan nog steeds ongesteld word. Dan heeft mijn menstruatie geen nut meer.” 

Je ziet het niet van de buitenkant

De gesprekken met Ryan, Romy en Storm hebben mijn kijk op menstruatie verbreed. Vrouwen bloeden, non-binaire mensen bloeden, trans mannen kunnen ook bloeden. Sommige mensen menstrueren even niet en trans vrouwen zullen nooit menstrueren. Het klopt simpelweg niet dat we menstruatie als iets typisch vrouwelijks zien. Als mensen mij zien, zullen ze niet verwachten dat ik niet menstrueer. Als mensen Ryan met diens baard zien, dan zullen ze er niet vanuit gaan dat die wel bloedt. Ik realiseer me nu dat ik een beperkt idee had over menstruatie. Maar wat Ryan zegt is waar: “Van de buitenkant kun je niet zien wie een cyclus heeft.”

• Deel