Goth is terug: ‘Werkgevers wezen me af door mijn stijl, nu vinden ze het cool’

Check Netflix of een willekeurige modeshow, en je zal zien: als genre en stijl raakt gothic steeds meer mainstream. Waar komt die populariteit vandaan? En wat merkt een doorgewinterde gothic als Danielle daarvan in haar dagelijks leven?

De 23-jarige Danielle uit Rotterdam kan zich de open dag van haar middelbare school nog goed herinneren. Niet omdat het nou zo’n bijzonder leuke school was, maar omdat ze er een jongen in een lange zwarte jas zag rondlopen. “Hij was de eerste echte gothic die ik ooit tegenkwam. Wauw, dacht ik. Zo kan het dus ook. Voor mijn eerste lesdag besloot ik mijn haar blauw te verven, in de jaren die volgden raakte ik steeds meer in de ban van gothic en ontwikkelde ik mijn eigen stijl.”

Helaas voor Danielle bleek de jongen in de lange zwarte jas niet representatief te zijn voor hoe er op haar school over stijl werd gedacht. “Vanaf dag één werd ik op mijn haar en kledingkeuze aangesproken. Andere leerlingen vonden me raar, ik kreeg regelmatig vervelende woorden naar mijn hoofd geslingerd, zoals ‘kankeremo”. 

Naast Danielle’s middelbare school zat een mbo-school waar een paar andere gothics te vinden waren. “Met hen raakte ik bevriend, samen vormden we een groepje. Daardoor voelde ik me iets minder een eenling.” 

Toch hielden de pesterijen aan. “Op een dag kwam een jongen naar ons toe met een stanleymes in zijn hand. ‘Jullie snijden jezelf toch zo graag?’, vroeg hij lachend. Ik heb altijd geprobeerd me er niets van aan te trekken, toch kwetste zo’n opmerking me soms wel.”

Maar dat was toen. Inmiddels zijn we zo’n tien jaar verder en ziet Danielle ‘haar soort mensen’ steeds meer gerepresenteerd én gevierd worden in populaire cultuur, zoals films, tv-series, boeken, op catwalks (zoals hieronder) en in modebladen. Met als bekendste voorbeeld uiteraard het karakter Wednesday Addams, over wie eind vorig jaar de Netflix-hit Wednesday verscheen. Waar komt die populariteit vandaan? En wat merken doorgewinterde gothics zoals Danielle daarvan in hun dagelijks leven?

"Net als punkers stonden gothics bekend als anti-establishment"

Lelijk en barbaars

Laten we eerst even stilstaan bij wat ‘gothic’ precies betekent, want het antwoord daarop is niet eenduidig. Volgens literatuurwetenschapper en gothic-kenner Agnes Andeweg van de Universiteit Utrecht verwijst het woord van oorsprong naar de Goten, een Germaans volk dat een belangrijke rol speelde bij de ondergang van het West-Romeinse Rijk in de vijfde eeuw. 

“Toen de Griekse en Romeinse cultuur tijdens de Renaissance opnieuw onder de aandacht kwam in Europa, werd aan de kunst en bouwwerken die tijdens de middeleeuwen waren gemaakt de naam ‘gotisch’ gegeven.” Die naam had een negatieve bijklank, zegt Andeweg. “In tegenstelling tot de Klassieke esthetiek, werd de gotische stijl gezien als lelijk en barbaars.”

In de eeuwen die volgden, ontwikkelde de gotiek zich ook als literair genre. “Sommige schrijvers verzetten zich tegen de klassieke regels en gaven in hun werk ruimte aan het bovennatuurlijke, zoals spookverschijningen, monsters en vampiers.” 

De literatuurwetenschapper noemt de roman Frankenstein van de Engelse schrijfster Mary Shelley uit 1818 als bekend voorbeeld. “Wat alle verhalen binnen het gothic-genre met elkaar gemeen hebben, is dat er wordt ingespeeld op de angst voor een onbekende ander. Wat onderscheidt ons van die ander, en schuilt er in onszelf misschien ook wel een monster? Dat soort vragen staan centraal.”

In de loop van de jaren 1970 kreeg het woord ‘gothic’ een nog ruimere betekenis: niet alleen werd ermee verwezen naar een bouwstijl of genre, maar ook naar personen. Gothic werd een subcultuur, vertelt Andeweg. “Als subcultuur heeft het zijn wortels in de punkbeweging. Net als punkers stonden gothics in die tijd bekend als anti-establishment, al waren ze minder politiek. Ze verzetten zich tegen dwingende gendernormen en schoonheidsidealen en ontwikkelden een stroming met eigen muziek, kledingstijl en festivals.” 

Net als in de oude literatuur is er daarbij ook ruimte voor de ‘duistere kant’ van het leven. “In de songteksten van gothic-muziek wordt vaak stilgestaan bij negatieve emoties en de dood”, licht Andeweg toe. “Wat natuurlijk niet wil zeggen dat alle gothics depressief zijn, maar het is als onderwerp in elk geval geen taboe.”

De rebellie en fascinatie voor de dood die typerend zijn voor gothics, zouden perfect aansluiten bij de huidige tijdsgeest

Naderend onheil
Anno 2023 draait gothic zijn voor Danielle vooral om haar look: niet zozeer als politiek statement, maar omdat ze houdt van de esthetiek. Toch zijn er ook andere facetten van de originele subcultuur waarin ze zich thuis voelt. “Er is me vaak verteld dat ik tegendraads ben, ik vind het leuk om af te wijken van de norm. En ik ben meer met spiritualiteit en de dood bezig dan de meesten van mijn leeftijdsgenoten. Sinds ik me kan herinneren ben ik geïnteresseerd in skeletten en mummies. Ik heb er weleens aan gedacht om in de uitvaartbranche te gaan werken.”

Volgens verschillende journalisten die ons voorgingen in hun poging de opvallende recente aanwezigheid van goths in populaire cultuur te verklaren, zijn het precies die facetten waar meer jongeren op aanslaan. De rebellie en fascinatie voor de dood die typerend zijn voor gothics, zouden perfect aansluiten bij de huidige tijdsgeest.

Zo schrijft Katrin Swartenbroux in de Belgische krant De Morgen over het goth-karakter Wednesday Addams: “[Ze] is populair bij de huidige generatie jongeren net omdát ze afwijkt, omdat ze haar eigen zin durft te doen, omdat ze haar mond niet houdt en weigert zich aan te passen aan de heersende sociale normen.” En in het Canadese opinieblad The Walrus wordt een link gelegd met de covid-pandemie en de mentale problemen waar jongeren wereldwijd mee worstelen. “We leven in wat voelt als een staat van constant naderend onheil”, schrijft de auteur met gevoel voor drama. “Het leidt ons naar een nieuw gotisch tijdperk.”

Agnes Andeweg vindt die verklaringen maar vergezocht. “Als genre in film, series en boeken biedt gothic denk ik vooral een herkenbare kapstok om verhalen over onszelf en de ander aan op te hangen. Daarmee kunnen ook actuele, maatschappelijke onderwerpen worden besproken, zoals racisme en sociale ongelijkheid. Dat zie je bijvoorbeeld gebeuren in de film Get out uit 2017 en het recent verschenen boek Zo hoog de zon stond van de Nederlandse schrijver Simone Atangana Bekono.”

Lekker rebels
Wat de verklaringen ook zijn, Danielle kan de mainstreaming van gothic als stijl, genre of zelfs levenshouding alleen maar toejuichen. “Kledingstukken waarin ik vroeger bijna alleen mezelf zag rondlopen, zie ik nu ook in de H&M hangen. Dat voelt een beetje gek, maar ik vind het wel fijn dat mijn stijl nu sociaal geaccepteerd wordt.”

Van die acceptatie lijkt ook buiten kledingwinkels sprake te zijn, merkt Danielle. “In het verleden ben ik wel eens afgewezen voor een bijbaantje door hoe ik eruitzag, ze wilden me bijvoorbeeld niet als kassamedewerker hebben door mijn haarkleur. Op die plekken zie ik nu wél jonge mensen met een alternatief uiterlijk werken. Blijkbaar vinden ze het nu wel cool.”

Dat is natuurlijk fijn, maar valt er zo nog wel wat te rebelleren? “Daar maak ik me niet zo druk om”, zegt Danielle lachend. “Ik verwacht niet dat plateauzolen van 20 centimeter ineens de norm worden. En zo wel, dan neem ik gewoon nóg hogere.”

Foto in header: privé-archief Danielle.

• Deel