“Als ik ‘Japans’ loop, dan word ik vaak scheef aangekeken”

Hoe het is om half-Japans te zijn en nergens echt bij te horen. Kiriko Mechanicus in gesprek met fotograaf Tetsuro Miyazaki, die zogeheten 'hafu' over de hele wereld sprak en portretteerde.

Mijn moeder is Japans en mijn vader is Nederlands. Dat maakt mij een hafu: een term die in Japan wordt gebruikt om half-Japanners te omschrijven. Als hafu (dit woord komt letterlijk van het Engelse half) heb ik het altijd lastig gevonden om ergens bij te horen. Gedurende mijn opvoeding in Nederland werd ik door mijn klasgenootjes uitgelachen om mijn Japanse lunchpakketten met rijstballetjes. In Japan werd ik uitgelachen omdat een kimono mij als westerling niet zou staan. Door mijn omgeving werd mijn culturele identiteit steeds in twijfel getrokken, iets dat ik deel met veel andere mensen die tussen twee culturen in staan.

Voor een lange tijd kon ik dit gevoel met niemand delen, maar naarmate ik ouder werd kwam ik erachter dat er meer hafu’s waren in Nederland. Op familiefeesten kwam ik kindjes tegen die op mij leken. Voor het eerst kreeg ik het gevoel dat ik mensen had gevonden die zich net zo voelde zoals ik. Pas op veel latere leeftijd besefte ik me dat er hafu’s leven in alle delen van de wereld.

Een vriend wees mij op het werk van hafu Tetsuro Miyazaki, een Belgische fotograaf die de wereld rondreisde om hafu’s te portretteren. In de portretten herkende ik mezelf keer op keer. Niet zozeer omdat de geportretteerde mensen fysiek op mij leken, maar omdat ik in hun ogen dezelfde uitstraling las. Deze mensen worden net zoals ik vaak niet door de buitenwereld begrepen, omdat we niet makkelijk in een hokje geplaatst kunnen worden. Ik besloot om Tetsuro op te bellen om erachter te komen wat ons als hafu onderscheidt van de rest van de wereld.

~

Hoi Tetsuro. Ik kan me nog super goed herinneren wat het moment was dat ik me voor het eerst besefte dat ik hafu was. Ik was denk ik zeven, en een klasgenoot lachte mij uit omdat ik een Japans lunchpakketje mee naar school had. Op de Japanse school werd ik juist weer uitgelachen omdat ik een keer een boterham mee had genomen. Weet jij nog wanneer dat moment voor jou was?

“Ik zou toen een jaar of acht geweest moeten zijn. Het was tijdens het WK voetbal. Ik was natuurlijk voor het Belgische team, maar mensen vroegen mij constant waarom ik niet voor Japan was. Los van het feit dat Japan toentertijd waardeloos was in voetbal, wou ik daar ook helemaal geen beslissing over maken, of mezelf uit te hoeven leggen.  Waarom mag ik dat niet gewoon zelf bepalen? Waarom heeft iedereen een mening over mij?  Vanaf dat moment werd het eigenlijk alleen maar erger en werd ik me er steeds bewuster van wanneer iemand mij wees op het feit dat ik ‘anders’ was. Door iedereen om mij heen werd verwacht dat ik bij alles een keuze moest maken. ‘Wat vind je lekkerder, sushi of friet?’. Waarom moet ik kiezen? Waarom niet gewoon allebei?!”

Dat klinkt heel herkenbaar. Was dat het moment dat je besloot op zoek te gaan naar mensen zoals jezelf?

“Niet helemaal. Dat was pas veel later. Ik had in het begin niet het idee dat ik bezig was met iets groots of met iets persoonlijks. Ik fotografeerde vooral andere hafu vrienden, maar met elk gesprek kwam ik erachter hoeveel vragen ik eigenlijk nog had met betrekking tot mijn identiteit. Het was alsof er steeds een spiegel voor mijn neus werd gezet. Toen besefte ik me dat ik bezig was met iets dat groter was dan mijzelf. Zo ontstond uiteindelijk Hafu2Hafu, een bundeling van 150 portretten van hafu’s van over de hele wereld.”

Toen ik voor het eerst naar jouw portretten keek kreeg ik het idee dat ik voor het eerst zag hoe de buitenwereld naar mij keek, en had ik het idee dat ik bepaalde verbanden kon leggen tussen de mensen die ik zag. Zijn er voor jou gevoel bepaalde eigenschappen die veel hafu’s met elkaar delen?

“Veel mensen die ik heb ontmoet voor dit project zijn heel empathisch, en ik denk dat dat wel degelijk te maken heeft met onze culturele achtergrond. Omdat we vaak tussen verschillende werelden zijn grootgebracht, leren we onszelf aan om ons makkelijk te verplaatsen in andere denkwijzen. Wat ik ook veel heb gezien is dat hafu’s zich heel bewust zijn van de lading binnen een ruimte. Dit is een typisch Japanse karaktereigenschap. Veel van de mensen die ik heb geïnterviewd zijn tijdens het gesprek bezig met het bewaren van de harmonie van de situatie, en zetten een ander daardoor vaak boven zichzelf. Een voorbeeld is dat Japanners in een ruimte veel sneller blijven staan, omdat ze niet onbeleefd willen zijn door als eerste op een stoel te gaan zitten. Japanners zijn iets voorzichtiger en minder direct, om zo een directe confrontatie te voorkomen.”

Grappig. Ik herken mezelf daar op zich wel in, maar ik merk dat ik me juist vaak probeer af te zetten tegen de Japanse kant van mijn karakter. Daardoor kom ik misschien juist over als onvoorzichtig.

“Je ziet inderdaad ook heel vaak dat hafu’s opzettelijk vechten tegen de Japanse kant van hun karakter, vaker wanneer ze in het Westen zijn grootgebracht. Vaak zijn we ook echte kameleons: we kunnen ons karakter en onze houding aanpassen op basis van de situatie en de plek waar we zijn. Het moment dat ik in Japan ben, heb ik het gevoel dat ik anders loop dan dat ik dat in Nederland zou doen.”

Dat herken ik wel ja. Ik heb ook een ‘Japans’ loopje, maar als ik dat probeer uit te leggen aan mensen word ik vaak scheef aangekeken.

“Dat heb ik ook vaak genoeg meegemaakt. Een keer zei een vriend van mij naar aanleiding van mijn project dat hij het probleem niet snapte. Hij zei: “Ik ben toevallig Nederlander, maar daar heb ik niet zoveel mee. Ik ben gewoon mezelf.” Ik snap waar dat vandaan komt. Als je één etniciteit hebt en woont in het land waar deze etniciteit heerst, zijn er maar weinig momenten dat er naar je achtergrond wordt gevraagd. Mensen met gemengd bloed of met een migratie-achtergrond worden er continu mee geconfronteerd.”

“Een vergelijking: stel, je staat op het punt om naar buiten te gaan, en iemand vraagt je: “Is dat wat je aantrekt?”, dan kan je het op zich makkelijk weg wuiven. Maar als iemand je elke keer dat je naar buiten gaat deze vraag stelt, gaat er op een gegeven moment wel iets bij je kriebelen. Dan ga je twijfelen en erover nadenken. Dat hebben wij ook. Mensen verwachten van ons aan de lopende band dat we antwoorden paraat hebben over Japan, onze opvoeding en over onszelf. Vaak is Japan het favoriete gespreksonderwerp waar mensen het met je over willen hebben. Daarom krijgt het gewicht van onze identiteit een hele andere lading.”

Waar ben je achter gekomen met dit project, Tetsuro?

“Ik heb geleerd dat we als mensen veel te snel aannames maken over mensen en daarbij ook veel te snel conclusies trekken over een ander. Zodra je iemand ziet, vorm je zonder twijfel een mening over deze persoon. Vaak gaat dat op een natuurlijke manier, dan kan je er niet veel aan doen. Wat je wél kunt doen is je aanname in twijfel trekken. Je hoeft anderen niet per se te confronteren met de vooringenomen ideeën die je over ze hebt. Je hoeft jezelf niet te bewijzen. Wel een uitdaging is om te accepteren wanneer je aannames niet kloppen. We projecteren altijd onszelf in de persoon die voor ons staat, en het is zo mooi als je daar bewust mee om gaat.”

“Zelfs ik als hafuhad vooringenomen ideeën over andere hafu’s. Ik wist van mezelf niet of ik bescheiden was omdat ik Japans was of omdat dat gewoon in mijn karakter zat. Dat soort vragen wou ik beantwoorden bij anderen. Gedurende de afgelopen paar jaar zijn eigenlijk al deze ideeën ontkracht, omdat ik altijd wel iemand tegenkwam die uitzondering was op de regel. Daarvan uitgaande kan ik concluderen dat mijn zoektocht nog niet is afgesloten. Ik hoop dat al mijn vragen en vaststellingen over het leven in de toekomst in twijfel getrokken zullen worden.”

~

Door met Tetsuro te praten weet ik nu van mezelf dat ik een wereldwijde gemeenschap heb van mensen die ervaringen, gevoelens en identiteit met mij delen, terwijl ik altijd heb gedacht dat ik als uitzondering door het leven moest gaan. Ik definieer zelf wat het betekent om hafu te zijn, en trek me bij deze nooit meer iets aan van een stempel die op mij wordt gelegd. Dankjewel, Tetsuro.

Alle foto's door Tetsuro Miyazaki voor zijn project Hafu2hafu.

• Deel