Airbnb hielp Amsterdammers een handje zich te mobiliseren tegen hun gemeentebestuur

De Amsterdamse gemeenteraad bespreekt vandaag een vergunningenstelsel voor 'bed and breakfasts'. Een groep Amsterdammers verzet zich fel tegen deze wetgeving. Airbnb hielp ze achter de schermen zich te organiseren.

Commissievergaderingen in de Amsterdamse gemeenteraad zijn meestal een duffe bedoening. Deze, woensdag 20 november, is anders. Op de agenda staat de invoering van een vergunningenstelsel voor ‘bed and breakfasts’: kamerverhuur aan toeristen vanuit de eigen woning. Voor veel Amsterdammers is het een belangrijke bron van inkomsten en er zijn dan ook honderden mensen op de vergadering afgekomen. Meer dan vijftig daarvan willen gebruik maken van hun recht om de gemeenteraad persoonlijk toe te spreken. De meeste indruk maakt het verhaal van een muziekdocent, die vertelt hoe ze vijf maanden geleden haar arm verloor aan botkanker. Door de inkomsten uit haar B&B kan ze gelukkig nog steeds rondkomen, maar het vergunningenstelsel dreigt daaraan een einde te maken. “Mijn B&B bleek een uitkomst waar ik nu een arm mis”, vertelt ze met brekende stem. “Neem mij dit niet af!” Een daverend applaus barst los van de tribune.

De muziekdocent is net als bijna alle andere insprekers van vandaag op de been gebracht door Amsterdam Gastvrij (AGV). Deze jonge belangenvereniging voert sinds eind 2017 een agressieve lobby tegen de strengere regels die de gemeente Amsterdam wil invoeren tegen vakantieverhuur en B&B’s. AGV is niet zomaar een lokale burgerbelangenclub. De vereniging heeft een klacht tegen de gemeente ingediend bij de Europese Commissie, probeert met geavanceerde social mediacampagnes de aandacht van gemeenteraadsleden te trekken en heeft een lobbyist ingehuurd die vroeger voor de gemeente op het Airbnb-dossier werkte. Hun professionele werkwijze werpt vruchten af. Zo verzachtte de gemeenteraad de afgelopen maanden onder druk van AGV al veel van de voorgenomen regels: een verbod op B&B’s in huurhuizen is van de baan er komt een overgangsperiode die zich uitstrekt tot na de volgende gemeenteraadsverkiezingen. Dit bijzondere succes roept vragen op. Wie zijn de mensen achter het succes van de vereniging? En wie betaalt de lobbyist, juristen en het sociale mediabureau?

Betrokken vrijwilligers, met een beetje hulp van Airbnb

Amsterdam Gastvrij koestert graag het imago van pleitbezorger van de kleine man: gewone Amsterdammers die een klein beetje bijverdienen door hun huis of een kamer te verhuren aan toeristen. “Een vereniging van zeer betrokken vrijwilligers”, is hoe AGV het zelf stelt. Alle bestuursleden bestieren een eigen B&B en veel van de leden verdienen relatief bescheiden bedragen met de vakantieverhuur. Toch is dit maar een deel van de waarheid. In de vereniging zijn namelijk ook grotere zakelijke belangen vertegenwoordigd. Zo was de oprichter eigenaar van een miljoenenbedrijf in de vakantieverhuursector en hielp Airbnb achter de schermen bij het werven van leden. 

Hoe kwam deze vereniging, die nu zo veel mensen op de been krijgt, tot stand? Daarvoor moeten we terug naar begin 2017. Airbnb is een paar jaar daarvoor met enthousiasme door het Amsterdamse stadsbestuur begroet, maar de sfeer is sindsdien compleet omgeslagen. Massatoerisme wordt in de pers steeds vaker geduid als een plaag. Toch blijft de vakantieverhuursite groeien als kool. Iemand die daar goed aan verdient is Dirk Minnebo. Met zijn sleutelbedrijf IamBnB verzorgt hij de verhuur van zo’n 1.000 appartementen in Amsterdam en Parijs, maar ook hij voelt donkere wolken samenpakken in de politiek. Minnebo vindt dat er een sterke belangenvereniging nodig is voor een tegengeluid. “Als marktleider” besluit IamBnB een voortrekkersrol op zich te nemen bij deze lobby. “Het is tijd voor actie”, schrijft Minnebo in een e-mail aan potentiële medestanders. Slechts enkele dagen later maakt de gemeente bekend dat hij een boete van bijna €150.000 krijgt opgelegd voor het bestieren van wat wethouder Laurens Ivens (SP) “het prototype van een illegaal hotel” noemt, een record. Het geeft extra urgentie aan het voornemen van Minnebo om een onafhankelijke vereniging op te richten die zich in de politieke arena kan begeven. Minnebo noemt het gemeente-optreden tegen zijn zaak ‘politiek gemotiveerd’ en heeft de schijn in ieder geval mee: de boete wordt na bezwaar van zijn kant weer ingetrokken. 

Strategie Airbnb: laat “echte mensen” het lobbywerk doen

Precies op hetzelfde moment is Airbnb ook bezig met het opzetten van een lobbyclub in Amsterdam. Na bewezen succes in San Francisco zet het bedrijf wereldwijd in op een rol op de achtergrond. In plaats van zelf opzichtig aanwezig te zijn in de lokale politiek, wil het verhuurders die geld verdienen via de site helpen zich te verenigen. “Echte mensen”: dat zijn de woorden die Chris Lehane graag gebruikt, chef lobby bij Airbnb. Grassroots kunnen de weg beter vinden naar lokale wetgevers en daar op meer sympathie rekenen, zo is de gedachte. In Amsterdam neemt Airbnb in het kader hiervan Karin van Zeelst aan op een tijdelijk contract als ‘mobilisation officer’. Ze moet de hosts in de stad helpen bij het opzetten van“onafhankelijke, zelf-onderhoudende teams.” Volgens AGV heeft ze niks te maken met de oprichting van hun vereniging en geen enkele formele of informele rol. (Haar contract bij Airbnb eindigt precies op het moment dat Minnebo begint met het opzetten van AGV.) Wel is ze medeondertekenaar van de uitnodiging voor de oprichtingsvergadering van AGV. Ook probeert ze met het AGV-bestuur in november 2017 bij een ledenvergadering van D66 Amsterdam een beperking op vakantieverhuur uit het verkiezingsprogramma van de partij te laten schrappen. Dit kan D66 “wel zes zetels opleveren” en “Amsterdam Gastvrij zorgt graag voor de relevante communicatie” zo laat men weten. Het amendement wordt verworpen.

Airbnb trommelt leden op voor Amsterdam Gastvrij

Amsterdam Gastvrij staat in haar begindagen voor een uitdaging: de vereniging telt slechts een handjevol leden en de aanwas verloopt traag. Het bestuur doet daarom een beroep op Airbnb. Kunnen zij de tienduizenden hosts in Amsterdam niet vragen naar hun meetings te komen? Airbnb wil dit “met oog op de privacywetgeving” alleen in eigen beheer doen. ‘Community organizer’ Fairouz Kaddour, een voormalig collega van Van Zeelst, wordt daarom medeverantwoordelijk voor het optrommelen van bezoekers van de eerste AGV-evenementen. Aanmeldingen daarvoor lopen via de site van Airbnb. 

Dankzij haar hulp nemen de bezoekersaantallen een grote vlucht. In april 2018 melden zelfs 400 mensen zich aan bij Airbnb voor een lezing van de Amsterdamse hoogleraar Jan van Streek, die in een bomvol Compagnietheater uitlegt waarom inkomsten uit B&B’s soms onder een lager belastingtarief vallen. (Van Streek wist overigens niet dat Airbnb betrokken was bij de lezing: “Als ik dat wist was ik niet gekomen", laat hij Brandpunt+ weten.) Volgens bronnen rond het AGV-bestuur verdubbelt het aantal leden die avond in één klap tot 100. Kaddour is als lobbyist van Airbnb ook wel eens op de Stopera te zien, waar ze onder meer met GroenLinks raadslid Dorrit de Jong spreekt. Kaddour zegt dan echter niks over haar betrokkenheid bij AGV. De Jong is een van de belangrijkste "doelwitten" van de AGV lobby. Haar naam valt vaak bij vergaderingen en ze wordt door AGV-leden bestookt met emails.

AGV huurt voormalig gemeentelobbyist in 

Kort daarna is de vereniging goed in staat om op eigen benen verder te gaan met werven. Men blijft de succesformule uit het Compagnietheater herhalen: hoogleraren, advocaten en fiscalisten die een kritisch verhaal hebben over de gemeente komen onbezoldigd spreken. Uit het publiek dat hierop afkomt worden meer leden gerekruteerd. Minnebo verkoopt zijn sleutelbedrijf en verlaat het bestuur van de vereniging eind 2018, maar de lobby krijgt een extra impuls als deze zomer Joep Kievits zijn diensten aanbiedt. Hij werkt bij het Haagse lobbykantoor IvCB (bekend van hun werk rondom het geneesmiddel Orkambi). Andere klanten van IvCB zijn Tesla,  Mastercard en Specsavers. Het lijkt een vreemde match voor de plaatselijke belangenclub, maar Kievits kent het AirBnB-dossier bijzonder goed: hij werkte namelijk ruim twee jaar lang voor de gemeente Amsterdam en zette zich daarbij onder meer in voor strengere regels omtrent vakantieverhuur. Kievits ziet er geen bezwaar in de switch. Hij rekent “een vriendentarief” van 12.000 euro (ex. BTW) omdat hij de zaak van AGV interessant vindt en het “onrecht” dat de B&B-houders wordt aangedaan hem steekt. Hij is hiervoor ruim vier maanden actief als adviseur van de vereniging. (De lobbykosten zijn echter nergens te vinden in een begroting van 2019 die het AGV-bestuur halverwege die periode presenteert.) 

In de maanden voor de definitieve stemming over het vergunningenstelsel bouwt AGV’s lobbywerk langzaam op naar een climax. Op bijeenkomsten hangt een steeds strijdbaarder sfeer waarbij de gemeente soms als vijand wordt neergezet. Een advocaat roept op om controleurs die B&B’s komen inspecteren "altijd" te filmen. “Vinden ze vast vervelend, maar het is uw huis.” Een bestuurslid vertelt de ledenvergadering dat hij “het geweld van Ivens” wil bestrijden. Lobbyist Kievits helpt intussen bij het orkestreren van insprekers die van een professional een presentatieworkshop krijgen. Er wordt een “werkbezoek” van gemeenteraadsleden aan de B&B’s georganiseerd. Een foto daarvan gebruikt AGV in een reclamecampagne op Facebook die Amsterdamse journalisten en politici target. Het vergunningenstelsel voor B&B’s “raakt echte mensen met het echte inkomens!” en moet gestopt worden, valt er te lezen. Door het gebrek aan context lijkt het net alsof GroenLinks zich door AGV heeft laten overtuigen en nu ook tegenstander van het vergunningenstelsel is. Een gevolg van een ongelukkige combinatie van tekst en foto, zegt AGV, dat de foto overigens pas na herhaald aandringen van raadslid De Jong offline haalt. 

AGV weigerde aangeboden geld van Airbnb

Wie financiert AGV? De leden en incidentele particuliere geldschieters die grotere bedragen meebrengen, zo zegt het bestuur. Airbnb betaalt in ieder geval geen cent, zo laat voorzitter Tim Klein Haneveld weten. Het bedrijf heeft “wel eens” aangeboden de zaalhuur van een evenement voor zijn rekening te nemen, maar dit heeft AGV geweigerd. Ook IamBnB, het sleutelbedrijf van Minnebo, heeft financieel niks bijgedragen aan de vereniging, zegt AGV.  De vereniging is 100% onafhankelijk en koestert die status. “Op die manier is wat wij doen veel waardevoller”, aldus Klein Haneveld. De vereniging heeft wel eens hulp geaccepteerd, maar altijd in het belang van de leden. AGV spreekt zich ook regelmatig uit tegen de belangen van Airbnb. Zo wil de vereniging dat Airbnb verplicht wordt registratienummers van B&B’s te vermelden bij advertenties.

AGV loopt zeker niet aan de leiband van het Amerikaanse bedrijf. Sommige leden van AGV adverteren niet eens op het platform, zegt Klein Haneveld. De “echte mensen” van AGV zijn precies dat: Amsterdammers die het niet breed hebben en (deels) afhankelijk zijn van de bescheiden inkomsten uit hun B&B waarin ze soms ze veel geld hebben geïnvesteerd. Ze voelen zich zondebok voor een kantelend publieke sentiment tegen massatoerisme. Het woord “heksenjacht” valt vaak in de AGV-gelederen. Dat ze hun zaak bepleiten bij de overheid is begrijpelijk. Dat ze dat vakkundig doen bewonderenswaardig, maar het enthousiasme van Airbnb om hen daarin te ondersteunen is een herinnering dat vakantieverhuur niet uitsluitend het belang dient van “echte mensen”, maar ook van het grote geld.

AGV wordt vandaag weer in groten getale in de Stopera verwacht. Volgende week volgt de doorslaggevende stemming in de gemeenteraad over het vergunningenstelsel. De vereniging droomt er nu stilletjes van dat de plannen in de ijskast gaan. Uitstel “is dichterbij dan ooit”, schrijft Klein Haneveld in een oproep aan de leden. “Neem allemaal je familie en vrienden mee. We moeten het deze paar weken echt van de aantallen hebben.”

Reactie Airbnb

AirBnB laat in reactie op vragen van Brandpunt+ het volgende weten: 

"Amsterdam Gastvrij is een onafhankelijke organisatie die de belangen van B&Bs en vakantieverhuurders - die van verschillende platforms gebruik maken - in Amsterdam vertegenwoordigt. Hosts op Airbnb houden tot 97% van de prijs over die ze vragen voor hun woning, beslissingen van beleidsmakers hebben daarom een enorme impact op hun leven. Het is daarom goed dat hosts een stem hebben en de kans krijgen om uit te leggen aan politici en beleidsmakers hoe B&B en vakantieverhuur hun leven positief beïnvloedt.”

• Deel