Hoe de ‘monuments-men’ de ziel van Italië redden

Midden-Italië wordt geteisterd door aardbevingen; eind augustus vielen er bijna 300 doden. Maar, door de vele schokken lopen ook oude kerken en unieke kunstwerken gevaar. Een speciaal team is een race begonnen om deze kunst van de verwoesting te redden. Of zoals het team zelf zegt: de ziel van Italië moet worden gered.

Gabriele Baruccha, een kunsthistoricus die werkt voor het ministerie van Cultuur.

"De tv-ploeg mag nog even niet mee naar binnen, eerst gaan wij." Een wat nerveuze brandweerman houdt ons tegen bij de ingang van de San Martinokerk in Caldarola, een prachtig Italiaans dorpje ten noordoosten van Rome. Het ligt midden in het gebied dat mo

Deze kerken, gebouwen en dorpen vormen al zo’n twintig jaar mijn werkplek

Gabriele Baruccha, kunsthistoricus

De brandweerman neemt Gabriele Baruccha met hem mee de kerk in. Deze kunsthistoricus werkt voor het ministerie van Cultuur en is deze weken dag en nacht in de touwen. Hij moet ervoor zorgen dat uit de zwaar beschadigde kerken in deze omgeving de kunstwerken worden gered. Kunst die men in dit deel van Italië beschouwt als de ziel van de dorpen. Baruccha stuurt een team van ongeveer 150 mensen (brandweer, politie en vrijwilligers) aan. Ze worden de ‘monuments-men’ genoemd.

De tv-ploeg mag nog even niet mee naar binnen, eerst gaan wij

Brandweerman

We volgen Baruccha drie dagen en gaan van kerk naar kerk. Waar je ook kijkt, overal hangen prachtige schilderijen van kunstenaars uit het verleden aan de muur. Of er staan prachtige beelden of altaren. Maar die zijn in gevaar. Want op veel plekken zitten er scheuren in de muur, is een deel van het dak al ingestort of zitten hele delen van het metselwerk los. Duidelijk is dat de kerk zomaar kan instorten; een nieuwe lichte beving kan al genoeg zijn. En dan te beseffen dat er hier dagelijks tientallen (niet te voelen) schokken worden gemeten.

Brandweer klimt op het altaar om een schilderij van de muur te halen.

Volgens Baruccha is dit gebied de schatkamer van Italië. Tienduizenden kunstwerken hangen of staan hier opgesteld. “Deze kerken, gebouwen en dorpen vormen al zo’n twintig jaar mijn werkplek. De kunstwerken die ik weghaal, zijn onder mijn leiding gerestaureerd; ik heb ze bestudeerd en erover gepubliceerd. Het doet mij persoonlijk echt pijn dat ze nu worden opgeborgen in een depot." Het is de bedoeling dat de kerken waar ze vandaan komen de komende tijd worden gerestaureerd. Tot die tijd blijven de kunstwerken in een opslagdepot. Baruccha: “De kunstwerken verlaten tijdelijk de stad. Niet omdat we dat willen, maar om al het cultuurgoed te beschermen. Het is een oponthoud, we trekken tijdelijk de ziel eruit om de stad later te doen herleven.”

• Deel