Terug naar Brandpunt+
Wil jij beginnen aan kinderen? Verhuis als de sodemieter naar IJsland
- Gidsland
- 13 okt 2016
- 5 minuten leestijd
In IJsland krijgen moeders én vaders ongekend lang verlof bij de geboorte van hun kind. Het land heeft het langste niet-overdraagbare vaderschapsverlof van de wereld.
Oké, je staat nog niet te dansen op je stoel. Begrijpelijk, want op dit moment ben je waarschijnlijk drukker bezig met het voorkomen van een zwangerschap, dan met het plannen van verlof om voor je toekomstige spruit te zorgen. Toch moet je hier misschien eens over nadenken. Want zoals Rutger Bregman op de Correspondent zei: “Vaderschapsverlof is het belangrijkste wapen in de strijd der seksen”.
IJsland heeft dat helemaal begrepen. Eerst krijgen beide ouders drie maanden verlof, maar daar begint de pret pas. Daarna krijgen ouders namelijk nogmaals drie maanden om te verdelen naar eigen inzicht. Ter vergelijking: In Nederland hebben we vier maanden betaald verlof voor de moeder en een luttele twee dagen voor de vader (cadeautje van de huidige regering: in 2017 worden het vijf dagen).
Een mes dat aan twee kanten snijdt
Het wordt tijd dat we ook in Nederland de overstap maken van papadag naar papamaanden. Want vaderschapsverlof is een mes dat aan twee kanten snijdt: het geeft vaders de mogelijkheid om tijd te besteden met hun pasgeboren kind én het geeft moeders een eerlijkere kans op de arbeidsmarkt. Want door de zorgtaken voor kinderen eerlijk te verdelen, neemt de arbeidsparticipatie van vrouwen toe en wordt de loonkloof tussen mannen en vrouwen – die onder andere wordt veroorzaakt doordat vrouwen parttime gaan werken zodra er kinderen komen - kleiner. Daarnaast blijkt uit Canadees onderzoek dat ouders de zorg voor hun koters eerlijker verdelen, als de vader in de eerste weken na de geboorte thuis is. En het mooiste is nog: dit blijft niet bij de eerste weken. Bij deze ouders wordt de zorg voor hun kroost de rest van hun leven gelijker verdeeld.
Vaderschapsverlof is niet alleen in de toekomst belangrijk voor je, maar ook nú. Want anno 2016 kan het bezitten van een baarmoeder (gebruik optioneel) nog steeds flink tegen je werken. Met de huidige verlofregeling is de situatie in Nederland namelijk als volgt: als een vrouw solliciteert voor een baan, loopt haar werkgever een ‘risico’ om haar in de (verre) toekomst een paar maanden kwijt te zijn.
Dit zorgt vaak voor genderdiscriminatie op de arbeidsmarkt. Wat overigens vrij eenvoudig op te lossen is: geef vaders even lang verlof als moeders. Op die manier zijn vrouwen op de arbeidsmarkt niet meer tikkende zwangerschapsverlofbommen én krijgen mannen en vrouwen - heel eerlijk –even lang verlof. Iedereen blij.
Take it or leave it
Oké, terug naar IJsland. In 2000 werd hier een nieuwe verlofregeling ingesteld, waar ouders ieder drie maanden verlof krijgen (voor 80 procent van hun oorspronkelijke loon) en daarnaast nog twee maanden kunnen verdelen onder elkaar. Het doel was om zorg eerlijker te verdelen tussen ouders. En dat werkt: uit onderzoek bleek dat 60 procent van de kinderen geboren in 2009 evenveel door hun moeder als hun vader verzorgd werden. Voor de invoering van de nieuwe verlofregeling was dat maar 35 procent.
En dat is niet alleen superfijn voor ouders, maar ook nog eens heel goed voor kinderen. Een IJslands rapport uit 2012 laat zien dat het nieuwe beleid niet alleen heeft geleid tot meer gelijkheid van mannen en vrouwen op de werkvloer, maar ook tot een hechtere relatie tussen vaders en hun kinderen.
Allemaal prachtig, maar de állerbelangrijkste les die IJsland ons kan leren is, dat vaderschapsverlof niet-overdraagbaar moet zijn. Het principe van take it or leave it: óf de vader neemt het verlof op, óf het vervalt. Zodra het verlof over te dragen is naar de moeder, streeft het zijn doel voorbij: het doet (bijna) niets voor emancipatie en gelijkere verdeling van zorgtaken.
Toekomstplannen
In het begin was het papavriendelijke beleid in IJsland een succes. Toen de nieuwe regeling ingevoerd werd, verdriedubbelde het aantal vaders dat verlof opnam. Wat erop neer kwam dat in 2008 ongeveer 90 procent van de vaders in IJsland minstens drie maanden met hun koters thuis bleven. Dat veranderde met de crisis, omdat veel gezinnen niet rond konden komen van 80 procent van het inkomen van beide ouders. Dus zakte het aantal vaders dat verlof opnam. Onacceptabel, vinden verschillende IJslandse politici. Daarom zijn er op dit moment plannen om het inkomen tijdens verlof te verhogen. En er is zelfs een wetsvoorstel in de maak dat nog verder gaat: hierin krijgen ouders ieder vijf maanden verlof plús een extra twee maanden om te verdelen.
In IJsland mogen kersverse papa’s binnenkort misschien wel vijf maanden vaderschapsverlof opnemen, maar hier in Nederland moeten we het doen met vijf dagen. Gelukkig is er hoop als je de verkiezingsprogramma’s van dit jaar doorleest: GroenLinks, D66 en CDA pleiten voor een uitgebreider vaderschapsverlof, variërend van twee tot drie maanden. Als wij ze één tip mogen geven: ga eens een kijkje nemen in IJsland.
Dit stukje was natuurlijk hartstikke heteronormatief: papa en mama krijgen een baby. Tegenwoordig krijgen twee papa’s of twee mama’s (of een andere creatieve combinatie) natuurlijk ook baby’s. In IJsland is ook dat eerlijk verdeeld; beide ouders verlof. Hierbij maakt het dus niets uit of die ouders twee mannen of twee vrouwen zijn.
Foto: Sveinn Joelsson/CC/Flickr
