‘De wereld is gek geworden’: zitten jongens écht massaal in een identiteitscrisis?

De populariteit van reactionaire influencers als Andrew Tate roept een belangrijke vraag op: waarom weten zoveel jongens niet hoe ze hun leven moeten invullen als volwassen man?

“Dat een man voor zijn familie zorgt en het maximale uit zichzelf haalt.” Met die woorden sprak de 19-jarige cryptohandelaar Joep Gerla vorige week vol zelfvertrouwen toen hem in talkshow Nadia werd gevraagd welke ideeën van online goeroe Andrew Tate hem inspireren.

Ondanks verdenkingen van verkrachting en vrouwenhandel blijft de befaamde Brits-Amerikaanse influencer zieltjes winnen onder met name jonge jongens, ook in Nederland. Net als andere invloedrijke ‘denkers’ zoals de Canadese psycholoog Jordan Peterson (die laatst nog een vol Ahoy trok), verkondigt Tate een alarmerende boodschap: in de moderne westerse wereld verkeren jonge mannen massaal in een identiteitscrisis. Een boodschap die altijd wordt gevolgd door het aanreiken van een helpende hand: volg mijn cursus, lees mijn boek of bekijk mijn vlogs, en ik leer je een echte man te worden.

Zoals al doorschemert in de uitspraak van Tate-fan Joep, is dat manbeeld behoorlijk conservatief en volgens critici zelfs gevaarlijk, misogyn en toxisch: een ‘echte’ man heeft controle over zijn sterke lijf, zijn hoge inkomsten, zijn vele bezittingen én de vrouw(en) in zijn leven. Heeft hij een gezin, dan vervult hij de rol van kostwinner (‘provider’) en beschermer (‘protector’).

Hoe problematisch dat ideaalbeeld volgens velen ook is, de populariteit van reactionaire influencers als Tate roept een belangrijke vraag op: groeit er werkelijk een generatie jongens op die niet meer weet hoe ze het leven moeten invullen als volwassen man? En als dat zo is, wat maakt het archaïsche en hypermasculiene manbeeld van Tate dan zo verleidelijk?

"Een deel van de jongens is meebewogen, maar er is ook een deel dat het spoor bijster is geraakt"

Schuivende aardplaten

Lauk Woltring houdt zich met zijn adviesbureau Werken met Jongens en het platform Jongens in Balans al tientallen jaren bezig met de maatschappelijke positie van jongens en de uitdagingen die zij ervaren. Hij ziet dat een deel van hen inderdaad worstelt met zijn identiteit en de verwachtingen die daarmee samenhangen. “Sinds eind vorige eeuw is het verhaal dat jongens lang werd voorgehouden niet meer vanzelfsprekend”, vertelt de jongens-expert. “Volgens dat verhaal krijg je als man een goede baan, kun je zelfstandig een huis betalen en ben je ook nog eens verzekerd van een relatie.”

Woltring: “In de afgelopen decennia is de wereld flink veranderd: meiden hebben een stap voorwaarts gemaakt, er is veel meer gendergelijkheid gekomen. Een deel van de jongens heeft dat omarmd en is meebewogen, maar er is ook een deel dat het spoor bijster is geraakt. Zij vragen zich af: wat heb ik nog te bieden? En wat wordt er dan wél van mij verwacht?”

Als directeur van de organisatie Emancipator en auteur van het boek Wat voor man wil jij zijn?, helpt Jens van Tricht jonge mannen bij het vinden van een antwoord op dat soort vragen. In cursussen en trainingen probeert Van Tricht hen ‘te bevrijden uit traditionele mannelijkheden’, aldus de website van zijn organisatie. Ook Van Tricht merkt dat veel jongens in de war raken van botsende ideeën over mannelijkheid.

“De samenleving waarin jongens op dit moment opgroeien, kun je zien als twee over elkaar schuivende aardplaten”, licht hij toe. “Er is een ouderwetse, patriarchale plaat waarin stereotype ideeën over mannelijkheid domineren: de man als cis-gender hetero die van nature competitief, concurrerend, consumerend en geprivilegieerd is en in relatie tot vrouwen de dienst uitmaakt.”

Van Tricht: “En dan is er een sociaal rechtvaardige plaat die uitgaat van gelijkwaardigheid. Op die plaat worden veel van de vermeende aangeboren verschillen tussen man en vrouw ontkracht en is er ruimte om een eigen, individuele invulling te geven aan mannelijkheid. Sommige jongens voelen zich daardoor verscheurd: tegelijkertijd wordt van hen verwacht dat ze zich volgens de waarden van de sociaal rechtvaardige plaat gedragen, én dat ze zich conformeren aan het patriarchale manbeeld."

"Op school wordt bijvoorbeeld van ze verwacht dat ze respectvol met meisjes omgaan, maar op straat of in de kleedkamer van een sportvereniging worden ze door andere jongens afgestraft als ze ‘te soft’ over meisjes spreken.”

"Zeker sinds de Metoo-beweging hebben veel jongens het idee dat er in hen mogelijk een dader schuilt"

Emancipatie als vrouwenzaak

Dat een deel van de jongens moeite heeft met het omarmen van het progressieve, minder vastgeroeste manbeeld, komt volgens Woltring doordat het streven naar gendergelijkheid te lang als ‘vrouwenzaak’ is benaderd. “Sinds de tweede feministische golf is er veel aandacht uitgegaan naar het belang en de voordelen van gelijkheid voor meisjes en vrouwen. Maar dat die er óók zijn voor jongens en mannen wordt nog te vaak genegeerd.”

Dat het dragen van een verantwoordelijkheid als kostwinner heus niet altijd een pretje is, zou volgens Woltring bijvoorbeeld meer mogen worden benadrukt. “Die verantwoordelijkheid kan juist erg stressvol zijn, het is fijn als je zo’n last met je partner kunt delen.”

Een ander punt waarop de emancipatiebeweging volgens Woltring is tekortgeschoten, gaat over seksuele omgangsvormen tussen mannen en vrouwen. “Wordt er door mannen onderling over seksualiteit gesproken, dan gaat het vaak om scoren en presteren. Tegelijkertijd wordt jongens geleerd dat hun seksuele behoeften bedreigend zijn. Zeker sinds de Metoo-beweging hebben veel jongens het idee dat er in hen mogelijk een dader schuilt. Dat seks ook iets leuks is, iets waar ze plezier aan kunnen beleven én plezier mee kunnen geven, daarover worden ze nog te weinig voorgelicht.”

Zelfvertrouwen herwinnen

In die wirwar van overtuigingen over welke positie een man in de samenleving zou moeten innemen en hoe hij zich dient te gedragen, bieden influencers als Andrew Tate een welkom kant-en-klaar pakket, ziet Jens van Tricht. “Ze geven een simpele oplossing voor complexe problemen. Zet je stap A, B en C, dan behoud je de controle over je geld, je gezondheid en je status. Maar de realiteit is dat niemand altijd ‘in control’ kan zijn. Er wordt jongens een sprookje voorgehouden, een versimpeling van de werkelijkheid.”

Wat de populariteit van reactionaire influencers volgens Woltring ook verklaart, is dat ze inspelen op een gevoel van verlies. “Er wordt ze verteld dat de progressieve en feministische bewegingen ervoor hebben gezorgd dat jongens een groot deel van hun kansen en sociale status hebben moeten inleveren. Zie je als jongen de meisjes in je klas beter presteren en tonen ze ook nog eens geen interesse in jou, dan is het verleidelijk om in die achteruitgang te geloven. Dan ga je zoeken naar manieren om je zelfvertrouwen te herwinnen.”

Sla je de uitspraken van Andrew Tate erop na, dan valt inderdaad op dat hij de progressieve man als verliezer presenteert. En dat het manbeeld dat híj zijn volgers voorschotelt historisch gezien de norm, en dus het meest ‘natuurlijk’ zou zijn. Zo zei hij in een gesprek met de Britse tv-host Piers Morgen eind vorig jaar: ‘Veel van wat ik zeg over mannelijkheid en hoe mensen zich in de wereld moeten gedragen, was twintig jaar geleden nog compleet normaal en geaccepteerd. Ik denk dat de wereld gek is geworden.’

"Kijk je diep in hun hart, dan zijn veel mannen vooral ontzettend eenzaam"

Veteraan met Ferrari

Willen we Nederlandse jongens door deze verwarrende tijd loodsen zónder ze over te leveren aan de vrouwonvriendelijke, egocentrische en materialistische invloeden van Tate & co., dan is er werk aan de winkel, vindt Woltring. “Laat ze in contact komen met volwassen mannen die het ogenschijnlijk hebben gemaakt en laat deze succesvolle manneneen eerlijk verhaal vertellen”, adviseert hij. “Ik heb ooit een groep jongens voorgesteld aan een stoere veteraan met een Ferrari in zijn garage. Hij vertelde hen eerlijk wat de keuzes in zijn leven hem hebben gekost: hij heeft gezondheidsproblemen en ziet zijn kinderen niet meer. Die jongens waren een en al oor.”

Wat Jens van Tricht betreft wordt het tijd dat veel meer volwassen mannen proactief het gesprek met jongens aangaan over hoe jongens zich tot man hopen te ontwikkelen. “Thuis, maar ook op scholen, bij sportverenigingen, in religieuze gemeenschappen, met jongerenwerkers, noem maar op. In dat gesprek moet er openheid zijn voor ieder antwoord. Het gaat erom dat jongens weten: er valt iets te kiezen, er is niet één beeld waaraan een man moet voldoen.” 

Volgens de mannen-emancipator moeten jongens zich bovendien bewuster worden van de keerzijde van het conservatieve manbeeld dat Andrew Tate propageert. “Mannen die zorg mijden, nooit om hulp vragen en denken dat ze alles zelf op moeten lossen, lopen in praktijk een groter risico op mentale problemen, verslaving en dakloosheid.” In de jaren dat Van Tricht trainingen en cursussen geeft, is hij van één ding overtuigd geraakt: “Kijk je diep in hun hart, dan zijn veel mannen vooral ontzettend eenzaam.”

Beeld in header: Oliver Ragfelt via Unsplash.

• Deel