Terug naar Brandpunt+
Ten strijde! met de lhbti-gemeenschap in Libanon
- Ten strijde!
- 26 jul 2018
- 5 minuten leestijd
In vervelend veel landen is vervelend veel voor verbetering vatbaar. Gelukkig zetten jonge, lokale activisten zich onvermoeibaar in voor de goede zaak. In de serie 'Ten strijde!' spreken we een aantal van hen. Ditmaal: Genwa, die vecht voor de fors onderdrukte lhbti-gemeenschap in Libanon. “Ik heb Libanon zien veranderen van een land dat homo’s niet aanvalt, maar tolereert.”
Eerder dit jaar kreeg de Libanese activist Genwa Samhat (31) een dodenlijst uit Bagdad in handen: 46 namen van homo’s, lesbiennes en transgenders, allemaal het doelwit van een groep religieuze extremisten. Genwa ondernam onmiddellijk actie: ze trommelde activisten uit haar netwerk op, die in samenwerking met een plaatselijke NGO zoveel mogelijk homo’s en lesbiennes hielpen te ontsnappen uit Bagdad. Genwa heeft hierdoor 21 van de 46 mensen kunnen redden.
Het was niet eens het hoogtepunt van Genwa als directeur van Helem, vernoemd naar het Arabische woord voor droom, en de oudste non-profit organisatie in Libanon. Helem strijdt voor gelijke rechten voor lhbti’ers in de regio. Het hoogtepunt kwam namelijk afgelopen week.
Genwa en haar groep van inmiddels duizend vrijwilligers streden namelijk al jaren voor één doel: het omverwerpen van artikel 534. Deze Libanese wet stelt dat het illegaal is om ‘onnatuurlijke’ seks te hebben – een indirecte manier om homo’s en lesbiennes tot een jaar in de lik te gooien, kortom. En bovendien een wet die homodiscriminatie in de hand werkt, met als gevolg een sociaal stigma op vooral transvrouwen en lhbti-vluchtelingen dat zorgt voor mishandeling, uitsluiting en verbanning, werkloosheid en zelfs moord.
Dat is niet meer van deze tijd, zeiden ook honderd politici tijdens de gemeenteraadsverkiezingen afgelopen mei. Lagere rechtbanken spraken opgepakte homo’s onder artikel 534 al vrij, maar afgelopen week deed ook een hogere rechtbank dat voor het eerst. Volgens de rechter is artikel 534 ouderwets en niet representatief voor de sociale veranderingen die gaande zijn, en zijn homoseksuele relaties geen misdrijf. Genwa reageert daarover via Skype: “Het geeft aan dat de mensenrechtenbeweging grote stappen heeft gemaakt. Dit heeft echt grote gevolgen op sociaal en wettelijk vlak.”
Het matter-of-fact-antwoord typeert Genwa. Wanneer ik haar spreek oogt ze recht door zee: alsof ze ooit zo begonnen is en daarna nooit meer is gestopt. Vier jaar geleden kwam Genwa terecht bij Helem. Ooit een kleine ondergrondse beweging, waarin de activisten elkaar amper durfden te contacteren. Inmiddels een professionele organisatie met meer dan duizend vrijwilligers, die het nodige gedaan krijgen.
Zo creëerden Helem en vrienden een safe space middenin de stad, waar lokale lhbti’ers in nood kunnen verblijven met lotgenoten. Genwa en Helem zorgden ervoor dat ze opgepakte mensen onder artikel 534 mochten bezoeken in detentiecentra, zodat ze mishandelingen en overtredingen konden documenteren en stoppen. Ook overtuigden Helem verschillende plekken en cafés door de stad om lhbti-vriendelijk te worden.
In een buurthuis, in het hart van Beirut, krijgen lhbti’ers psychologische en rechterlijke hulp, maar nog belangrijker: Helem creëert ook activisten. Genwa: “Mensen die naar ons toekomen, kunnen bij één van de Helem-teams werken, maar ook hun eigen acties bedenken. We geven trainingen en sessies die ze helpt om strategieën te bedenken. Het gaat hier om empowerment.”
Genwa’s eigen weg naar empowerment begon al op jonge leeftijd, toen ze zich actief inzette voor gemarginaliseerde groepen in Beirut, waar Genwa woont sinds ze uit thuisstad Tyre moest vluchten tijdens de oorlog met Israël in zomer 2006.
Wat was het moment dat je dacht: ik hoor een activist te zijn?
“Dat gebeurde toen ik zestien werd. Ik voelde niet de privileges die mannen hebben in mijn land, of die van bepaalde sociale klassen, of van niet-queer mensen. Al deze observaties deden me realiseren dat iets moest veranderen, en de enige manier omdat te doen is actie ondernemen.”
En wat is jouw persoonlijke drive?
“Wat betreft lhbt’ers, het is nog een gevoelig onderwerp in Libanon, dus mensen willen niet gestigmatiseerd worden wanneer ze laten blijken dat ze voor lhbt-rechten zijn.”
Ik probeer nog, maar Genwa antwoordt nooit meer dan nodig, en nooit persoonlijk, altijd als gezicht van Helem. Een professioneel masker – pas als ik haar vraag of ze weleens aan opgeven heeft gedacht, laat ze even haar schouders zakken. “Soms denk ik inderdaad weleens: ik heb een pauze nodig. Vooral wanneer je mensen probeert te beschermen, dat kan heel heftig zijn. Je kunt emotioneel vermoeid raken door het onrecht waarmee je wordt geconfronteerd.”
Hoe merk je dat het werk dat je doet, behalve met het recente nieuws over Artikel 534, ook echt effect heeft?
“We kunnen het meten met het aantal positieve vonnissen in de laatste jaren, het aantal safe spaces en het aantal overeenkomsten dat we kunnen sluiten om de gemeenschap te beschermen, enzovoort. Ik heb Libanon zien veranderen van een land dat homo’s niet aanvalt, maar tolereert. We zijn er nog niet, maar we maken stappen.”
Ik feliciteer Genwa nogmaals en heb het nog even met haar over de afgelopen Beirut Pride, die in mei 2018 abrupt werd gestopt. Oprichter Hadi Damien werd opgepakt en pas vrijgelaten toen hij een overeenkomst tekende: hij moest de rest van de Pride annuleren. Helem: “Ik begrijp dat hij dat ondertekende, en wij als Helem steunen hem ook daarin – maar...”
Ik zie haar ogen even twinkelen, dan vervolgt ze weer zakelijk: “...Hadi Damien is een eventplanner, laten we dat niet verwarren met wat wij doen bij Helem. Wij worden het hele jaar door bedreigd, beschuldigd en onderworpen aan aanvallen – en dát is waar activisme om gaat: dat het blijft schuren.”
