Terug naar Brandpunt+
Zo kom je over liefdesverdriet heen volgens de wetenschap
De meeste mensen denken dat tijd alle wonden heelt en luisterende vrienden helpen je pijn te verzachten. Maar… dat is niet genoeg, zegt de Amerikaanse psycholoog Guy Winch. In zijn nieuwste boek How to Fix a Broken Heart zet hij een paar cruciale fouten op een rij, die we maken tijdens het lijmen van ons kapotte koekoeksklokje.
Mijn gedrag bij een gebroken hart is al gauw: waarom zou ik dit stukje vel naast mijn nagel nog van mijn vinger trekken nu hij niet meer in mijn leven is? Ik laat ‘m lekker hangen! En ik kan geen (goede) redenen meer bedenken om niet om half vijf ’s ochtends dit zakje naturel chips in mijn kom melk te doen nu hij niet meer aan me denkt. Douchen: waarom, als hij toch nooit meer aan mijn oksels zal ruiken? Ik dool avonden lang langs grachten, vergeet maandenlang dat ik nog een leven had voordat dat ik hem kende.
Hoe ik weer uit dit tranendal kruip? Ik dacht dat de tijd mijn hartenwonden likte en luisterende vrienden mij hielpen de minnepijn tot een minimum terug te brengen. Maar dat is niet genoeg, vertelt de Amerikaanse psycholoog Guy Winch me aan de telefoon. Hoeveel tijd nodig is om een gebroken hart te fiksen, hangt af van de stappen die je zelf onderneemt. Je kunt nog zoveel sociale steun krijgen, het hangt ervan af hoe jij die steun gebruikt. Volgens Guy’s nieuwste boek How to Fix a Broken Heart maak ik een paar cruciale denkfouten tijdens het lijmen van mijn kapotte koekoeksklokje.
Hoeveel compassie we voelen voor iemand die liefdesverdriet heeft, wordt niet bepaald door de grootte van diens lijden, maar door hoe verdrietig we denken dat hij of zij hoort te zijn
Daar is om te beginnen een maatschappelijke oorzaak voor: hoewel ik en de rest van de wereld precies weten hoe het voelt wanneer de toch al rottende tomaat tussen onze ribben tot moes wordt geknepen, kijken we neer op het liefdesverdriet van een ander. We zijn in onze westerse maatschappij gewend om hartzeer te bagatelliseren, vertelt Guy. Wanneer je bijvoorbeeld een familielid verliest, wrijven je naasten maandenlang over je rug en geven werkgevers je vrij, maar dezelfde mensen mompelen na twee van je urendurende zwelgsessies over een relatie die uit is al gauw iets van ‘meer haringen in de zee, vriend, het Hollandse Nieuwe-seizoen is weer begonnen’ (mijn vrienden, dan).
En dat geldt niet alleen voor liefdesverdriet, zegt Guy. In zijn vorige boek Eerste Hulp Bij Emoties legt Guy al uit dat mensen te vaak denigrerend over alle mentale wonden doen. “In veel culturen worden gevoelens genegeerd. Vroeger focusten we ons inderdaad meer op behoeften die te maken hebben met overleven, zoals voedsel en het vinden van onderdak. Er is tegenwoordig meer ruimte voor emoties, maar we zitten nog steeds in die oude gedachtegang dat emoties minder belangrijk zijn dan ‘echte’ levensbehoeften.”
Hoeveel compassie we voelen voor iemand die liefdesverdriet heeft, wordt daarom niet bepaald door de grootte van diens lijden, maar door hoe verdrietig we denken dat hij of zij hoort te zijn. Erg, hè?
Het gevolg: ik durf er niet zo open over te zijn als ik wil, schaam me misschien wel voor mijn arme doedelzakje, dat na een paar maanden nog steeds wat vals klinkt. Wat het makkelijker zou maken volgens Winch: als wij met z’n allen een gebroken hart als kwaal wat serieuzer nemen. In How to Fix a Broken Heart doet hij eerste stappen in die richting – maar geeft hij ook praktische tips. Daarover later meer.
Eerst moet duidelijk zijn dat een gebroken hart echt een medische kwaal is. Zo blijkt uit onderzoeken dat het dezelfde delen van de hersenen activeert als fysieke pijn, en dat het je immuunsysteem kan aantasten. Guy noemt een patiënt van hem, die door het extreem hoge aantal stresshormonen dat zijn liefdesverdriet veroorzaakte een hartaanval kreeg. Ook zorgt de stervende zwaan in je borstkas voor aanzienlijke beperkingen in je brein: onderzoekers maten bij mensen die dachten hun beminde te verliezen een aanzienlijk lager IQ.
Liefdeszieke mensen, met ondraaglijke pijn, moeten blijven werken en functioneren in een maatschappij die dat van hen verwacht. Wat helpt is begrijpen wat er met lichaam en ons brein gebeurt tijdens liefdesverdriet helpt ons sneller te genezen, zegt Guy. De oplossing, zegt hij, is dat we onszelf blijven herinneren aan dat hoe we de wereld op zulke moment zien (als een nutteloze groene bol in een nutteloos sterrenstelsel in een nutteloos bestaan) het resultaat is van emotionele pijn.
Ook goed om te weten: de romantische liefde activeert dezelfde hersendelen als drugs bij een verslaafde. Dus wanneer je niet meer dezelfde lovedrug toegestopt krijgt omdat je gedumpt bent, gedraag je je als een junkie: je begint je extreem te focussen op het verkrijgen van datgene wat je niet meer krijgen kan. Hierdoor kun je je nergens anders meer op concentreren, niet meer goed slapen, je hebt geen trek meer en krijgt last van angstaanvallen, raakt sneller geïrriteerd, krijgt huilbuilen, wordt soms agressief, etc. etc.
Wat ik zelf doe: eindeloos de momenten met die Ander in mijn hoofd afspelen, op zoek naar een oplossing, een gouden formule, een minuscuul foutje, een laatste houvast. Ik borstel nachtenlang oude herinneringen; probeer ze te ontwarren, te ontklitten, en haal zo met elk beeld en elke scène mijn fix van datgene wat ik niet kan loslaten. Uit onderzoek blijkt dat dit – net als met harddrugs en andere verslavingen – na jaren nog getriggerd kan worden: dat ik tijdens stressvolle perioden bijvoorbeeld toch weer op zoek ga naar die ene pseudo-connectie door een nachtje te cyberstalken.
De oplossing is volgens Guy, hoe cru en moeilijk dan ook, dat ik die verdomde hartenbreker ontvriend, blokkeer en/of ontvolg, én het liefst ook zijn vrienden en familieleden. Stop met verschillende stemmetjes hun voicemail in te spreken, stop met vrienden worden met hun vrienden, stop met het winkelen voor een dure verrekijker, stop met langs hun huizen te fietsen, stop met door hun raam mee te kijken naar het nieuwste seizoen van Temptation Island, stop, stop, stop.
Stop met degene die je porseleinen piñata aan diggelen heeft geslagen te idealiseren – daarmee maak je hem of haar belangrijker dan diegene daadwerkelijk was
Dan: maak het mensen om je heen makkelijker om je te helpen. De klassieke fout die we maken: we creëren mysteries en complottheorieën rondom waarom die relatie is uitgegaan, of waarom de ander niet meer van ons houdt. Dat zorgt er volgens Guy voor dat anderen aan jouw kant van het verhaal beginnen te twijfelen (“Natuurlijk kijkt hij geen Temptation Island met zijn nieuwe lief, hoe kóm je daarbij?”), en eerder geneigd zijn die van de ander te geloven. Dat moeten we natuurlijk niet hebben.
Ook test je met al die zwelg- en praatsessies met je vrienden over waarom het is uitgegaan zonder dat je nieuwe inzichten krijgt, hoe geduldig die vrienden zijn. Oké, het overanalyseren is misschien de eerste dagen erg fijn, maar ergens zou je er toch op moeten letten dat je je vrienden niet verstikt met je hartzeer, waarschuwt Guy.
Na een liefdesbreuk dacht ik erover om nooit meer naar Cat Power te luisteren – haar liedjes hadden me altijd geroerd, maar deden me nu voor altijd aan hem denken. Maar dat is niet goed voor je herstel, zegt Winch. De oplossing: claim die dingen terug van hem, dat koffietentje, de grachten, de liedjes, door ze onder andere nieuwe omstandigheden te bezoeken, te gebruiken of te luisteren.
Hetzelfde geldt voor het vasthouden aan dingen en handelingen die je doen denken aan je ex-geliefde: een t-shirt, een deodorant of hoe hij altijd naturel chips in melk doopte, bijvoorbeeld. Dit klinkt ook niet als een verrassing, maar patiënten van Winch merkten flink veel verbetering nadat ze deze rondspokende objecten hadden weggegooid.
Ik vraag Guy wat al die honderden patiënten van hem het allermoeilijkste vonden. “Het punt waarop je die ander daadwerkelijk laat gaan,” antwoordt hij meteen. “Het lichaam geneest vanzelf na een wond, maar voor mentale pijn moeten we onszelf blijven leren dat we weg moeten blijven.”
De ultieme oplossing: laat alle hoop varen. En dat kan nu eenmaal alleen cold turkey. Wanneer het leven je rotte tomaten schenkt, maak er dan tomatenketchup van.
Ik zeg Guy gedag, hang op, doe mijn schoenen en mijn kleding uit en draai de kraan open. Terwijl de leegte van de douche zich vult met stralen water, kijk ik naar het losse velletje naast mijn vingernagel. Kijk, daar gaat-ie. Ik trek ‘m los.
