Waarom mannen hun bek moeten opentrekken over grensoverschrijdend gedrag

Vandaag op Internationale Vrouwendag: zelfs na die ene BOOS-aflevering blijft praten over #metoo-gedrag voor mannen nog steeds zo’n gevoelig onderwerp. Dit is wat je kunt doen.

Je hebt het niet kunnen missen: op 20 januari 2022 bracht Tim Hofman met zijn programma BOOS ernstige verhalen van seksueel grensoverschrijdend gedrag bij zangcompetitie The Voice naar buiten. Ineens werd er in de media volop gepraat over machtsstructuren, scheve verhoudingen, het belang van en gebrek aan onafhankelijke vertrouwenspersonen en, one more time voor the people in the back, dat de verantwoordelijkheid in deze situaties niet bij de slachtoffers ligt. Het was aanleiding voor meer dan dertig Nederlandse zangeressen, waaronder Aafke Romeijn en Linde Schöne, om een open brief aan de media te sturen waarin ze schreven dat bijna elke vrouwelijke artiest tegen dit soort grensoverschrijdend gedrag aanloopt. Ook ver buiten The Voice. 

Met zoveel vrouwen die zich uitspraken richtte ik me tot de mannen in de muziekindustrie. Een aantal was direct bereid mijn vragen te beantwoorden, een aantal niet, maar iedereen die ik sprak benadrukte hoe een gevoelig en zwaarbeladen onderwerp het is. Het was voor sommigen de reden om zich terug te trekken, anderen hadden iets meer tijd nodig of wilden er nog even over bellen. In eerste instantie was ik blij dat het zo serieus werd genomen. Toch bekroop me het gevoel dat ik ze gerust moest stellen dat ik hun woorden niet ‘verkeerd’ zou interpreteren. Het bracht me op de vraag: Waarom is praten over grensoverschrijdend gedrag tegen vrouwen zo een gevoelig onderwerp voor mannen? 

Seksuele intimidatie is gender-gerelateerd

De zangeressen schrijven in hun brief: “Het doet pijn. We zijn heel goed geworden in weglachen en wegstoppen. Dat moet wel, anders overleef je niet in dit wereldje waar je op veel momenten de enige vrouw in de kamer bent.”

Hoe kunnen we verwachten dat vrouwen aangeven wanneer ze zich onveilig voelen en slachtoffers hun verhaal doen, wanneer hun mannelijke collega’s op eieren lopen zodra het over grensoverschrijdend gedrag gaat?

Ik vroeg het Dr. Ivana Vranjes, universitair docent en onderzoeker aan Tilburg University. Ze deed onder meer onderzoek naar ‘network silence’ rondom seksueel grensoverschrijdend gedrag.

“Seksuele intimidatie is een fenomeen dat sterk gender-gerelateerd is”, zegt Vranjes. De cijfers benadrukken dit. Elk bedrijf is verplicht om te zorgen voor een gezonde werkomgeving. Toch heeft 60 procent van de vrouwen en 20 procent van de mannen te maken met seksuele intimidatie op de werkvloer, aldus het MKB.

Vranjes vervolgt: “Mensen identificeren zich in sterke maten met hun gender. Een aanklacht van seksuele intimidatie kan daarom voor mannen voelen als een aanval, zelfs als ze er verder niks mee te maken hebben. De meeste mannen zijn geen daders. Helaas is het voor sommige mannen moeilijk om de ervaringen van vrouwen of andere mannen te erkennen omdat ze het zelf niet meemaken. Ook bestaat er een hardnekkige mythe dat veel aanklachten van seksuele intimidatie vals zijn. Onderzoek toont echter het omgekeerde aan: valse aanklachten zijn zeldzaam en het is veel waarschijnlijker dat een slachtoffer nooit durft rapporteren.”

Autodidact

De mannen die ik wel sprak over dit onderwerp gaven stuk voor stuk aan geschokt en verafschuwd te zijn van de verhalen over The Voice. Veel vertelden ook bezig te zijn met wat hun rol hierin is – persoonlijk en professioneel. Dat er amper protocollen bestaan is niet zo gek als je bedenkt dat grote poppodia als de Melkweg in Amsterdam zijn begonnen als vrijwilligersbolwerk. En MOJO, een van de grootste concertorganisatoren van Nederland die artiesten als Anouk en S10 op het roster heeft en festivals als WooHah! en Lowlands organiseert, beschrijft op de eigen website trots te zijn begonnen in een zolderkamer in Delft. Als autodidact kan je het in de muziekindustrie ver schoppen.

De andere kant van de medaille is echter dat diezelfde autodidacten vaak ineens ook leidinggevenden moeten zijn. De capaciteit om trainingen te volgen of een onafhankelijk vertrouwenspersoon in te schakelen is er in de meeste gevallen niet en hoe noodzakelijk voelt dat als je bedrijf uit een handjevol mensen bestaat? 

Hoe dan wel?

Ja, het is een gevoelig onderwerp en voor iedereen die ooit slachtoffer is geweest van grensoverschrijdend gedrag is het een zwaarbeladen onderwerp. Voorzichtigheid is geboden, maar vraag je wel af wiens gevoeligheid je beschermt door er niet (open) over te praten. Hoe kan je als man en muziekprofessional dan wel een bijdrage leveren aan het bespreekbaar maken en tegengaan van seksueel grensoverschrijdend gedrag?

We vroegen Dr. Vranjes naar praktische tips voor organisaties en professionals. 

Spreek mannen aan

Laat het opmerken en melden van grensoverschrijdend gedrag niet alleen aan de slachtoffers over. Neem vrouwen serieus als ze zeggen zich onveilig of onprettig te voelen en spreek mannen aan. Als je iets ziet, hoort of vermoedt kan ook jij melding doen van ongewenst gedrag. Vranjes: “Het is belangrijk dat we klachten van seksuele intimidatie serieus nemen. Het is daarbij ook belangrijk dat mannen elkaar op hun gedrag aanspreken. Als vrouwen dit probleem aankaarten worden ze te vaak als fanatieke feministes bestempeld. Daarom heeft deze beweging nood aan meer mannelijke bondgenoten die dit probleem erkennen en prioriteren.” Er bestaat een onafhankelijk meldpunt voor ongewenste omgangsvormen in de Nederlandse culturele en creatieve sector; die vind je hier. 

Zorg voor diversiteit op de werkvloer

Diversiteit op de werkvloer doet veel goed. Landelijk kennisinstituut Movisie schrijft dat de meeste leidinggevenden ondertussen wel inzien dat diversiteit binnen een team tot betere resultaten leidt. Vranjes: “We weten uit onderzoek dat er meer seksuele intimidatie plaatsvindt in organisaties of domeinen die door mannen worden gedomineerd. Vrouwen hebben in deze organisaties vaak een zwakkere positie. Dit geldt ook voor mannen die niet passen binnen het stereotype beeld van hoe een man zich hoort te gedragen. Organisaties met een gezonde werkomgeving waar mannen en vrouwen samenwerken leiden voor zowel mannen en vrouwen tot positieve uitkomsten als een beter welbevinden, hogere productiviteit en meer winstgevendheid.” 

Volg trainingen

De zangeressen doen in hun brief een oproep voor trainingen aan mannen binnen de muziekindustrie. In een artikel van MKB vertelt de voorzitter van Landelijk Vereniging van Vertrouwenspersonen hoe belangrijk zulke trainingen zijn, omdat het onderwerp nog veel te weinig prioriteit heeft bij managers. Pas als er sprake is van ernstige problematiek lijkt men wakker te worden. Vranjes: “Bystander-trainingen zijn heel effectief. Hier ligt de focus niet op wat jij als persoon allemaal niet mág doen, maar op wat je kán doen.”

• Deel