Zó maken Nederlandse politici met hun kleding een politiek statement

Overal is over nagedacht: van de kleur stropdas tot het opstropen van mouwen. We lopen samen met imagodeskundige Zabeth van Veen de outfits van een paar van onze eigen politici na.

Dagen als Prinsjesdag zijn de perfecte gelegenheid om via looks en kleding een politiek statement te maken. Zo droeg Carla Dik-Faber (CU) in 2015 een jurk van oude treinstoelbekleding om aandacht te vragen voor gerecycled materiaal en duurzaam openbaar vervoer. Esther Ouwehand (PvdD) droeg in 2018 een jurk met 1200 kruisjes die stonden voor de 1200 dieren die per minuut worden geslacht in Nederland. Maar niet alleen tijdens Prinsjesdag worden er statements gemaakt met kleding, dat gebeurt ook tijdens debatten in de Tweede Kamer.

Het is niet altijd zo geweest dat Kamerleden hun eigen outfits mogen uitkiezen. Voor de Tweede Wereldoorlog was ieder Kamerlid verplicht om een ambtskostuum te dragen. Na de Tweede Wereldoorlog raakte het ambtskostuum in onbruik en mochten politici in eigen kleding naar de Kamer.

Het blauwe pak

Vaak zien we politici verschijnen in een blauw pak. Waarom juist die kleur? “Blauw geeft onbewust een gevoel van betrouwbaarheid. Daarom dragen ook piloten en de marine vaak deze kleur”, legt imago-deskundige Zabeth van Veen uit. Uit onderzoek van de California State University blijkt dat in westerse landen contrast in kleding erg belangrijk is. Zo straalt een donkerblauw pak met een wit overhemd autoriteit uit. In andere landen gelden er weer hele andere regels op het gebied van kleur. 

Er zijn verschillende tinten blauw, maar sinds 2017 zien we vaak een pak in Napolitaans blauw. Zabeth: “Deze tint is vernieuwend, verfrissend en jong. Je straalt dan niet alleen betrouwbaarheid uit, maar ook jeugdigheid.” Overigens is het ook zo dat veel kleuren voor mannen geen optie zijn. Er geldt namelijk een etiquette dat mannen geen zwart pak mogen dragen. “Dat is voor obers, begrafenisondernemers of de maffia. Voor vrouwen geldt deze regel overigens niet, want dit is bedacht voordat vrouwen in zakelijke beroepen werkten.”

Andere kleuren zijn vaak ook geen optie: “Groen is voor boswachters, bruin straalt weinig energie uit en beige staat vrij weinig mensen”, somt Zabeth op. “Door die laatste kleur val je vaak ook nog eens weg op de achtergrond. Dan blijven eigenlijk alleen de kleuren blauw en grijs over. Grijs is een kleur die meer conservatief is, dus sommige politici kiezen daar bewust niet voor.”

Stropdassen

Niet alleen over het pak, maar ook over de stropdas wordt nagedacht. Is het je bijvoorbeeld weleens opgevallen dat Mark Rutte (VVD) nooit een rode stropdas draagt, maar Geert Wilders (PVV) en Pieter Heerma (CDA) wel? “Rood is de kleur van de PvdA, maar het is ook een kleur die aandacht vraagt. Wil je dat de ogen op jou zijn gericht? Dan kies je voor rood.” Volgens Zabeth is het namelijk zo dat je onbewust als eerste kijkt naar degene met een rode stropdas. “Uit onderzoek is ook naar voren gekomen dat 80 procent van de mensen een persoon met een donkerblauw pak, een wit overhemd en een rode stropdas de meeste daadkrachtige en effectieve leider vindt.” 

“Rutte kiest vaak voor een blauwe das. Dat komt vriendelijk en toegankelijker over. Het is een ongeschreven regel dat je bijvoorbeeld geen rode stropdas draagt als een andere regeringsleider op bezoek komt.” Een grijze of donkere das wordt vaak gedragen tijdens het brengen van slecht nieuws. Net als met het blauwe pak, speel je met de blauwe stropdas in veel gevallen op safe.

Kleding als marketingstool

Als we inzoomen op de persoonlijke kledingkeuzes van politici, komen we al snel uit bij het setje dat Mark Rutte al jaren draagt als hij het volk ontmoet. Arjen Lubach maakte hier al eens item over. Als Rutte op campagne gaat, draagt hij vrijwel altijd een licht overhemd, een hoodie en een blauwe gewatteerde jas. “Rutte ziet er een beetje uit als de gemiddelde student. Als hij er enorm modieus uit zou zien dan denken mensen ook gelijk: hoezo heeft hij daar tijd voor. Eigenlijk kun je het nooit goed doen.”

Een ander veelbesproken kledingstuk zijn de schoenen van Hugo de Jonge (CDA). Als je vóór de coronapandemie aan Hugo de Jonge dacht, zagen veel mensen zijn kleurrijke schoenen voor zich. “Als je wilt opvallen, moet je onderscheid maken in je kleding en dat is voor mannelijke politici lastiger dan bij vrouwen. Hugo de Jonge valt bijvoorbeeld op door zijn schoenen en Geert Wilders met zijn kapsel.”

Een goede marketingstool, maar toch vindt Zabeth dat De Jonge zijn schoenen misschien moet ruilen voor een ander exemplaar. “Je zit bovenop een serieus onderwerp en ik vind jolige schoenen daar niet bij passen. Ik las eens een interview met De Jonge waarin hij vertelde dat hij vrolijk wordt van zijn schoenen. Daar zit ook iets in, maar het kan afleiden van de inhoud. Je aandacht gaat direct daarnaartoe en dat is misschien niet wat je wilt.” 

Coltrui en opgestroopte mouwen

Iets anders dat we de laatste tijd steeds meer bij politici zien, is het dragen van een coltrui in combinatie met een colbert. Dit zagen we onder anderen bij Farid Azarkan (DENK) en Jesse Klaver (GL). “Het is natuurlijk winter, maar een coltrui straalt ook intellect uit. Denk bijvoorbeeld aan Steve Jobs. Het past bij GroenLinks en Klaver kan het goed hebben.”

Naast het colbert zagen we bij Klaver al eens eerder een wit overhemd met opgerolde mouwen. Een goede keuze volgens Zabeth. “Je mouwen opstropen is heel slim, het betekent dat je aan het werk gaat. Bush gaf eens na orkaan Katrina een toespraak met opgestroopte mouwen. Dat is goed voor het beeld. Het komt over alsof je niet bang bent om aan het werk te gaan, ook al weten we dat Bush na zijn toespraak weer terug de taxi inging.”

De sneakers van Kaag

Tot slot moeten we het ook hebben over de kleding van vrouwen in de Tweede Kamer. Zabeth is ervan overtuigd dat vrouwen meer zouden moeten verdienen dan mannen als je kijkt naar de kleding die aangeschaft moet worden. “Mannen hebben een paar pakken en overhemden en dan is het goed. Er wordt veel kritischer gekeken naar vrouwen. Als een vrouw vijf keer dezelfde outfit in twee weken tijd aandoet of als hun haren niet goed zitten dan wordt daar veel heftiger op gereageerd.”

Een ontwikkeling die we vaak zien bij zowel de mannen als de vrouwen is het dragen van sneakers. Zo wordt Sigrid Kaag (D66) vaak gespot met een hip exemplaar. “Met sneakers kom je krachtig en stabiel over. Dit soort schoenen zijn van nu en zitten veel comfortabeler dan hakken. Ik zie dat Kaag heel dicht bij zichzelf blijft op het gebied van kleding, maar ze past zich goed aan op de situatie.”

Opvallende kleuren

Iets anders dat opvalt, is dat vrouwen vaak kleurrijke kleding dragen. Kijk maar naar Lilianne Ploumen (PvdA), Esther Ouwehand, Corrie van Brenk (50Plus) of Lilian Marijnissen (SP). “Op die manier kun je opvallen, maar politici moeten wel oppassen met felle kleuren. Opvallende kleuren staan heel goed bij Lilianne Ploumen, maar bij Lilian Marijnissen zou het zomaar kunnen zijn dat de kleuren met haar weglopen bij wijze van spreken. Dat heeft er te maken met welk kleurtype je bent. Dat werkt allemaal heel technisch.”

Het kan natuurlijk ook gebeuren dat een politicus een verkeerde indruk maakt met zijn kleding. Zo maakte kamervoorzitter Khadija Arib eens een opmerking over het t-shirt van politicus Peter Kwint (SP). Zabeth: “Deze kleedstijl past wellicht bij de SP, maar niet in de Tweede Kamer.” Een kledingfout overkwam ook Rutte. Tijdens de Heidag kleedde hij zichzelf iets te casual. “Rutte droeg toen een sport-t-shirt, terwijl een t-shirt de laagste status heeft. Dat moet je als minister-president niet willen.”

Met het oog op de aankomende verkiezingen is het goed om te weten dat iemands kleding je onbewust kan beïnvloeden. “Ben er alert op en ben jezelf ervan bewust. De kleding van politici hebben invloed over wat je over hen denkt. Of je dat nou wilt of niet.”

• Deel