Waarom we niet bang moeten zijn om ouder te worden

Er zitten genoeg voordelen aan ouder worden. We spraken hierover met een universitair docent Filosofie van levensloop en levenskunst en een jonge vrouw die al op haar achttiende grijs begon te worden en haar coupe volledig heeft omarmd.

“Wow, kom eens,” zei ze half hysterisch. Ik lag met een vriendin aan een zwembad. Het was geweldig weer, ik had net twee ijskoude drankjes gehaald en we waren in opperbeste stemming: niks aan de hand. Wat verbaasd kwam ik omhoog. Gepruts op mijn hoofd. “Moet je kijken!” Tot mijn afgrijzen hield ze niet één, maar twee lange, grijze haren omhoog. Gedaan was het met mijn goede humeur.

Het is inmiddels alweer zo’n twee jaar geleden, en nog steeds schrik ik (nu 24) als ik grijze haren vind. Ik koppel ze aan ouderdom, en daar wil ik om de een of andere reden niks mee te maken hebben. Maar waarom vind ik het eigenlijk zo vervelend om geconfronteerd te worden met iets waar iedereen vroeg of laat mee te maken krijgt?  Er kleven namelijk ook heel veel voordelen aan het ouder worden. Filosoof Hanne Laceulle (45) deed onderzoek naar de beeldvorming rondom ouder worden en pleit voor een andere kijk. Tijd voor een gesprek.

Fitte pensionado’s op de fiets

Volgens Hanne wordt er op twee manieren naar ouderdom gekeken. Aan de ene kant heb je het ‘vervalperspectief’, waarbij ouder worden simpelweg wordt geïnterpreteerd als een proces van aftakeling. Aan de andere kant heb je het ‘trotseerperspectief’, dat goed ouder worden gelijkstelt aan zo lang mogelijk jong en fit blijven. “Dat zie je bijvoorbeeld terug in reclames met fitte pensionado’s op de fiets, en reclames voor antirimpelcrème”, zegt Hanne. “En viagra.” 

Maar die waarden die bij de jeugd horen, zoals fitheid en productiviteit, zijn niet de enige die belangrijk zijn in het leven. “Die perspectieven laten niet zien dat ouder worden ook een waarde in zichzelf heeft”, legt ze uit. “Ouder worden kan veel winst opleveren in je ontwikkeling, je wijsheid en vaak ook je creativiteit.”

Een groot monster

Om deze reden pleit Hanne voor meer nadruk op ‘zelfverwerkelijking’, een filosofisch concept dat gaat over de vraag hoe je als mens je potentie gedurende je levensloop op de beste manier kan verwerkelijken. “Dus eigenlijk hoe je kan worden wie je bent”, legt Hanne uit. “Dat gaat dus niet alleen over fit zijn, maar ook over geestelijke ontwikkeling.” Je veroudert dus niet alleen lichamelijk, maar er is óók een proces van persoonlijke groei.

“Die persoonlijke groei kan ook omvatten dat je leert om je op een bepaalde manier tot de onvermijdelijke kwetsbaarheid van het leven te verhouden”, zegt ze. Als je die angst voor ouder worden namelijk wegduwt, wordt hij juist groter. “Dan wordt het een heel groot monster.” Als je de angst leert ‘te vriend te houden’, zoals Hanne het zegt, krimpt hij daarentegen juist.

Oké, maar hoe doe je dat dan? “Allereerst zouden we er meer over moeten praten”, zegt de filosoof. Daarnaast legt ze uit een groot voorstander te zijn van initiatieven die mensen van verschillende generaties samenbrengen. “Bijvoorbeeld het idee waarbij studenten in seniorencomplexen komen te wonen. Een paar van mijn studenten deden dat en die beseften toen dat die ouderen ook ‘gewoon’ buren zijn.” Meer zichtbaarheid van de inspirerende voorbeelden van goed ouder worden in de media zou tot slot ook een groot verschil maken.

Achttien en grijs

De woorden van Hanne hebben me zeker aan het nadenken gezet. Toch voelt het nog wat abstract en daarom besluit ik Charley Mayer (31) te bellen. Ik kwam een podcast tegen waarin ze erg open is over het feit dat ze volledig grijs is, en besloten heeft haar haar niet langer te verven. Misschien kan zij mij als ‘ervaringsdeskundige’ nog wat meer geruststellen.

“Toen ik eenentwintig was, begon ik voor het eerst mijn haar te verven”, begint Charley haar verhaal. “Er was geen haar op mijn hoofd die overwoog om het niet te verven, haha. Dat was gewoon geen optie.” Een ware ‘trotseerder’ dus, gaat er door mijn hoofd.

Omdat het bakken met geld kostte, en ook veel tijd, besloot Charley op haar zevenentwintigste te stoppen met verven. “Ik heb toen wel anderhalf jaar met zo’n grijze landingsbaan op mijn hoofd rondgelopen,” vertelt ze. “Daar was ik in het begin echt heel zelfbewust over. Ik dacht altijd dat mensen naar me keken, omdat ze me gek eruit vonden zien.”

“Eigenlijk is dat wel een gekke contradictie”, gaat ze nadenkend verder, “want ik identificeer me niet zozeer met ‘jong’ of ‘schoonheid’, maar juist meer met mijn vaardigheden, kwaliteiten en bewustzijn.” Dat er veel meer is dan lichamelijke ontwikkeling en veroudering hoef je Charley blijkbaar niet meer te vertellen. “Dat komt ook wel omdat ik een lange wenperiode heb gehad”, legt ze uit.

Rouwperiode

Charley is dan ook iemand die juist uit kan kijken naar de voordelen die het ouder worden met zich meebrengt, zoals meer rust en meer acceptatie. “Dat klinkt een beetje alsof ik uitkijk naar de dood”, zegt ze lachend. “Maar ik merk dat ik naarmate ik ouder word meer tevreden ben met wat ik heb. De nadruk ligt minder op ‘ik wil dit hebben’, en ‘ik wil per se het volgende doel bereiken’.”

“Ouder worden brengt gewoon rust en andere ontwikkelingsmogelijkheden. Je leert meer over je rol in de maatschappij, wat voor waarde je kan zijn voor anderen en voor jezelf”, zegt Charley. Als je zo bang bent om oud te worden of om er oud uit te zien, dan houd je dus ook die ontwikkeling tegen. “Het is ook een soort rouw, want het is een periode in je leven die voorbijgaat.”

Door de gesprekken met Hanne en Charley begin ik best zin te krijgen in dat ouder worden. Toen ik vanochtend in de spiegel keek, heb ik wel stiekem nog een paar van die grijze verschrikkingen – want zo zie ik ze blijkbaar nog wel – uit mijn hoofd getrokken. Het is een proces. Gek eigenlijk dat we in de jaren dat we er fysiek het beste uitzien, ons het meest druk maken over ons uiterlijk. Of zoals Hanne de Ierse toneelschrijver George Bernard Shaw citeert: “Youth is wasted on the young."

• Deel