Djamba (19) vluchtte voor geweld uit Congo, nu moet hij terug. “Soms val ik flauw van de stress”

We brachten een bezoek aan de opvang voor ongedocumenteerden met zware psychische problemen. In deel 3: Djamba (19) uit Congo vluchtte voor bedreiging en geweld. “Ik zou graag modeontwerper willen worden, maar er wordt me gezegd dat hier geen toekomst is voor mij.”

Wanneer hem wordt gevraagd of hij zich het moment kan herinneren dat hij arriveerde in Nederland, schiet Djamba* voor het eerst in ons gesprek vol. Hij begint zwaar te ademen en neemt met trillende handen een slok water. Veertien jaar was hij toen hij in Congo alles achterliet en met zijn broertje aankwam op Schiphol. Sindsdien heeft hij zijn ouders niet meer gesproken. “Ik zou graag willen weten hoe het met ze gaat, maar er is geen spoor van ze te bekennen.”

Sinds kort verblijft Djamba in de Medische Opvang Ongedocumenteerden (MOO) in Amsterdam-West. Het MOO werd tien jaar geleden opgericht omdat de hulp aan ongedocumenteerde personen (nieuwkomers zonder geldige verblijfsvergunning) met zware psychische problematiek niet toereikend was. In plaats van ze op straat te laten leven met stoornissen als schizofrenie, posttraumatische stress en chronische depressie, krijgen ze hier onderdak, medische hulp en juridische begeleiding bij hun asielprocedure. 

"Waarom ze ons ook wilden pakken, begrijp ik nog steeds niet."

Littekens 

Djamba is gediagnosticeerd met PTSS als gevolg van de bedreiging en het fysieke geweld waar hij als jonge tiener mee te maken kreeg. Met veel adempauzes neemt hij ons mee naar zijn verleden.

“Ons gezin leidde een goed leven in de hoofdstad Kinshasa, als kind ging ik naar school en was ik gelukkig. Dat veranderde plotseling toen mijn vader werd verdacht van fraude. Hij had een belangrijke bestuurlijke functie en was verantwoordelijk voor het verstrekken van medicatie aan regio’s waar op dat moment veel doden vielen door ebola.”

“Volgens mijn vader was zijn verdenking onterecht en politiek gemotiveerd, maar op een dag werd hij gearresteerd. Daarna werd de rest van ons gezin uit ons huis gezet door militairen, al onze bezittingen werden van ons afgepakt. Ik werd geslagen en er werd met een mes in mijn armen en benen gesneden, de littekens zijn nog steeds te zien op mijn huid. Waarom ze ons ook wilden pakken, begrijp ik nog steeds niet.”

Met zijn moeder, broertje en zusjes vluchtte hij eerst naar buurland Rwanda, maar volgens Djamba waren ze hun leven ook daar niet zeker. “De militairen bleven naar ons zoeken en bedreigden ons. Mijn moeder besloot dat we ons als gezin het beste konden opsplitsen: mijn broertje en ik werden op het vliegtuig naar Nederland gezet, de rest bleef daar. Wat er daarna met mijn moeder en zusjes is gebeurd, weet ik niet. Het is me niet gelukt om nog contact met ze te krijgen. In Congo staat mijn moeder geregistreerd als vermist.”

“Ik weet dat ik niet veilig ben in Congo, maar kan ook niet werken aan mijn toekomst hier."

Op straat belanden 

Eenmaal in Nederland krijgt Djamba een pleeggezin toegewezen. Als minderjarige mag hij Nederlandse les en een MBO-opleiding volgen. Maar zijn verblijfsaanvraag wordt door de IND afgewezen. “Ze vertelden me dat Congo een groot land is en als ik bang ben dat mij iets wordt aangedaan, ik in een andere stad dan Kinshasa kan gaan wonen. Maar als mijn moeder vermist is, wat zal er dan met míj gebeuren?”

Word je in Nederland achttien jaar als ongedocumenteerde, dan verlies je het recht om bij een pleeggezin te verblijven of een opleiding te volgen. Ook Djamba moet als hij volwassen wordt het gezin verlaten waarmee hij vertrouwd is geraakt. “Ik was even bang dat ik op straat zou belanden, maar uiteindelijk vonden we een kamer. Het was er alleen niet schoon, en er was geen internet of een wasmachine.” Langzaam zakt hij dieper in de put, op den duur wordt hij doorverwezen naar het MOO. 

Het moeilijkst vindt Djamba de eindeloze limbo waarin hij zich begeeft. “Ik weet dat ik niet veilig ben in Congo, maar kan ook niet werken aan mijn toekomst hier. Die onzekerheid geeft heel veel stress, ik ben er al een paar keer door flauwgevallen.”

"Het leven dat je gewend bent kan zomaar verdwijnen."

Eigen kledingmerk

Nu Djamba in het MOO verblijft, krijgt hij een dagbesteding aangeboden en staat er een medisch team voor hem klaar. Als hij na een herhaalde asielaanvraag toch een verblijfsvergunning zou krijgen, dan hoopt hij door te studeren en modeontwerper te worden. 

“Ik had lang de droom om advocaat te worden, maar door mijn mentale gesteldheid lukt het me niet meer om me lang op theorie te concentreren. Met mijn handen bezig zijn gaat me beter af, en ik vind het leuk om mijn eigen kleding te maken.” Met zijn naaimachine maakt hij al broeken en t-shirts. “De stoffen haal ik op de markt en op YouTube leer ik hoe ik er kledingstukken van maak. Wie weet begin ik ooit wel mijn eigen merk.”

Aan de Nederlanders die dit lezen, wil Djamba nog iets kwijt. “Je weet nooit wat er morgen gebeurt, het leven dat je gewend bent kan zomaar verdwijnen. Dus wees gelukkig met wat je nu hebt.”

*Djamba is een gefingeerde naam. Zijn volledige naam is bekend bij de redactie.

• Deel