De gevluchte Oumar (22) heeft ernstige PTSS, maar moet terug naar Guinee

We brachten een bezoek aan de opvang voor ongedocumenteerden met zware psychische problemen. In deel 1: Oumar (22) uit Guinee verloor beide ouders en werd met de dood bedreigd. “In de nacht krijg ik flashbacks en weet ik niet meer waar ik ben.”

“Als ik alleen ben, dan gebeurt het. Dan komen de nare gedachten en herinneringen van vroeger naar boven”, vertelt de 22-jarige Oumar* die vier jaar geleden terechtkwam in de Medische Opvang Ongedocumenteerden (MOO). “Soms word ik midden in de nacht wakker en weet ik niet meer waar ik ben. Dan denk ik dat er mensen in mijn kamer staan om me te pakken.”

Het MOO werd tien jaar geleden opgericht in Amsterdam-West omdat de hulp aan ongedocumenteerde personen (nieuwkomers zonder geldige verblijfsvergunning) met zware psychische problematiek niet toereikend was. In plaats van ze op straat te laten leven met stoornissen als schizofrenie, posttraumatische stress en chronische depressie, krijgen ze hier onderdak, medische hulp en juridische begeleiding bij hun asielprocedure.

Oumar’s vader wordt doodgeschoten als hij zeven is, zijn moeder wordt met ebola in het ziekenhuis opgenomen op zijn veertiende.

Vluchten door de Sahara

Over het ontstaan van zijn trauma’s spreekt Oumar het liefst alleen met zijn therapeut, maar de levensloop in zijn juridisch dossier laat weinig aan de verbeelding over. Hij groeit op in een familie die behoort tot de Pular, een etnische groep die regelmatig in conflict komt met de Malinka’s, een andere groepering die de militaire en politieke macht in het land heeft. Oumar’s vader wordt doodgeschoten als hij zeven is, zijn moeder wordt met ebola in het ziekenhuis opgenomen op zijn veertiende.

In de periode dat zijn moeder ziek wordt, speelt hij voetbal met zijn buurjongen. Iets dat zijn ouders hem altijd hebben afgeraden, want de jongen behoort tot de Malinka’s en zijn vader is militair. Tijdens het spel valt de buurjongen met zijn hoofd op een steen, een paar dagen later overlijdt hij aan zijn verwondingen. De vader van de buurjongen legt de schuld bij Oumar en staat niet veel later met een geweer voor de deur om wraak te nemen. Oumar slaat op de vlucht met zijn broertje, zonder papieren, zonder plan.

Zijn vlucht loopt dwars door de Sahara via Mali, Algerije en Marokko naar Spanje. Zijn broertje raakt hij onderweg kwijt, zijn moeder is inmiddels overleden. In Mali wordt hij ernstig mishandeld door mensenhandelaren. Op de Middellandse Zee zinkt de boot waarin hij zit en verdrinken medepassagiers, Oumar wordt ternauwernood gered door het Spaanse Rode Kruis. Na een tocht van twee jaar arriveert hij in Nederland om asiel aan te vragen, hij is dan zestien jaar.

"Ik durfde niet open te zijn over hoe ik me voelde en alles wat ik heb meegemaakt."

13 miljoen inwoners, 5 psychiaters

“Tijdens mijn eerste gesprekken met de IND wist ik niet goed wat ik moest zeggen”, vertelt Oumar, die in de loop der jaren vloeiend Nederlands heeft leren spreken. “Ik had last van angstaanvallen en sliep soms hele nachten niet, ik vond het moeilijk om degene die het gesprek leidde te vertrouwen. Ik durfde niet open te zijn over hoe ik me voelde en alles wat ik heb meegemaakt.” 

Zijn eerste asielaanvraag wordt afgewezen: volgens de IND heeft Oumar niet voldoende bewezen dat hij bij terugkomst in Guinee gevaar loopt op vergelding of geweld. Ook een uitstel van vertrek om medische redenen (een zogeheten Artikel 64-procedure) wordt niet toegekend. Hoewel Oumar is gediagnosticeerd met meervoudig trauma en afhankelijk is van medicatie, stelt de IND dat hij ook in zijn land van herkomst kan worden behandeld.

Ter verduidelijking: uit de laatste wetenschappelijke studie naar de geestelijke gezondheidszorg in Guinee blijkt dat er een groot gebrek is aan psychomedicatie en dat het land met dertien miljoen inwoners vijf erkende psychiaters telt.

"Het lijkt alsof ik me geen Nederlander mag voelen zolang de IND zegt: ‘Dit is jouw land niet.”

Vast

Sinds Oumar door het MOO wordt opgevangen, gaat het langzaam iets beter. “Ik heb een intensieve traumabehandeling gekregen bij Centrum ‘45, daar verbleef ik dan doordeweeks en in de weekenden was ik hier. Ik heb geleerd dat mijn klachten nooit zullen verdwijnen, maar ik weet nu beter hoe ik ermee kan omgaan.” 

Krijgt hij last van een dissociatie of angstaanval, dan belt Oumar met een maatschappelijk hulpverlener of medebewoner. “Of ik kijk een YouTube-video, dat helpt om niet te worden opgeslokt door nare beelden en gedachten.” Af en toe zakt hij zo diep weg dat er niet tegenop te kijken of praten valt.

Binnenkort start hij met behulp van een juridische begeleider en advocaat een nieuwe asielprocedure. “Daar denk ik heel veel aan, ik weet niet hoe het zal gaan lopen. Het moeilijkste vind ik dat ik tot er meer duidelijk wordt nergens aan kan beginnen. Ik zou graag willen studeren of werken, maar dat mag ik niet. Ik zit vast.”

In de afgelopen zes jaar heeft Oumar zich veel doelen gesteld. “Ik wilde graag huisarts worden, of leraar. Maar die dromen vervliegen steeds, weg, de lucht in. Als ik nu een verblijfsvergunning zou krijgen, dan hoop ik automonteur te worden.” 

Hij zegt dat hij zich steeds meer thuis voelt in Nederland. “Ik heb vrienden gemaakt en de Nederlandse manier van denken overgenomen. Maar het lijkt alsof ik me geen Nederlander mag voelen zolang de IND zegt: ‘Dit is jouw land niet.”

---

*Oumar is een gefingeerde naam. Zijn volledige naam is bekend bij de redactie.

• Deel