Terug naar Brandpunt+
Dit is waarom een online 'schandpaal' soms nodig is
- Artikel
- 14 jan 2021
- 7 minuten leestijd
Steeds vaker zie je ze voorbijkomen op social media: call-outaccounts. Je kunt het vergelijken met hetgeen dat de ‘digitale schandpaal’ wordt genoemd, maar deze profielen zijn speciaal gemaakt om mensen aan te spreken op wangedrag.
Als je op een call-outaccount belandt, gebeurt dat vaak met naam en toenaam. Zo heb je de Amerikaanse Diet Prada (2,4 miljoen volgers) die grensoverschrijdend gedrag in de modewereld aantoont. Onlangs deelde Diet Prada verschillende verhalen van modellen die beweren dat ze seksueel zijn misbruikt door de wereldberoemde ontwerper Alexander Wang. Het nieuws deed als een lopend vuurtje de ronde en naast dat mensen massaal lieten weten nooit meer iets van hem te kopen, werd het nieuws ook opgepakt door de media.
Er zijn voorstanders van call-outaccounts, maar er zijn ook tegenstanders. Kristy Hess en Lisa Waller, twee Australische communicatiewetenschappers gespecialiseerd in de impact van de media, stellen dat de ‘digitale schandpaal’ moet worden gezien als een heropleving van de klassieke schandstraffen die in Nederland officieel werden afgeschaft in 1870. Volgens de twee vrouwen bestaat er namelijk nog steeds een verlangen om mensen die grenzen overschrijden publiekelijk aan te pakken.
Zorgen voor gerechtigheid
Broodje Kaas Met Sambal (BKMS) is zo’n call-outaccount. Het doel van de beheerder is niet teruggaan naar de schandstraffen van 1870, maar sociaal bewustzijn creëren rondom het racisme probleem jegens Aziaten in Nederland. “Het is frustrerend om te zien hoe het racismeprobleem tegen Aziaten in Nederland wordt genormaliseerd en gebagatelliseerd”, vertelt de beheerder die graag anoniem wil blijven.
Exposing Abusers In Belgium (EAIB) is eenzelfde soort account dat zich richt op seksueel misbruik. De beheerder is hier zelf slachtoffer van geworden en vindt het belangrijk om verhalen van andere slachtoffers te delen en mensen te waarschuwen. “Call-outaccounts zijn een manier van gerechtigheid krijgen zonder de politie erbij te betrekken en het helpt slachtoffers emotioneel genezen. Mensen vragen zich weleens af waarom je naar een call-outaccount gaat in plaats van naar de politie, maar vaak is het zo dat er na een verkrachting niet genoeg bewijs is of dat slachtoffers niet worden geloofd”, vertelt het gezicht achter het Belgische call-outaccount. Ook zij wil graag anoniem blijven “Ik wil een veilige plekken creëren voor slachtoffers. Door anoniem te blijven hoop ik dat iedereen zich comfortabel genoeg voelt om met mij te praten.”
Vrijheid van meningsuiting
De overeenkomst tussen de twee call-outaccounts is dat ze gerechtigheid willen en een probleem aankaarten. GZ-psycholoog en social mediadeskundige Najla Edriouch vertelt dat mensen van nature groepsdieren zijn: “Je overlevingskans was van oudsher het grootste wanneer je in een groep leefde. Je moest weten wie je groepsleden waren en of je hen kon vertrouwen. De maatschappij is veel sneller veranderd dan de mens.”
Veel van ons leven is verplaatst naar social media. Wat we vijftig jaar geleden op straat zouden bespreken, doen we dat nu vaak online. Najla: “Daarbij komt kijken dat zaken via sociale media sneller worden opgepakt. Call-outaccounts gaan vaak over seksueel misbruik of racisme. In ons rechtssysteem duurt het langer om zoiets uit te zoeken en op internet heb je de macht om iemand direct te ‘straffen’. Maar natuurlijk hebben we onze regel- en wetgeving niet voor niks.”
Marcel Becker, universitair hoofddocent ethiek en filosofie op de Radboud Universiteit heeft hier ook iets over te zeggen. Volgens hem is vrijheid van meningsuiting de reden dat mensen zo’n account beginnen: “Vrijheid van meningsuiting is een grondrecht, dus mensen voelen zich juridisch gedekt en gesteund om zo’n account te beginnen. Je moet jezelf alleen afvragen of naming en shaming helpt bij een probleem blootleggen. Het kan natuurlijk wel dat mensen kritisch naar zichzelf gaan kijken als ze op zo’n account belanden.”
Dit is wat de beheerder van Broodje Kaas Met Sambal hoopt te bereiken: dat mensen gaan nadenken over hun fouten. In sommige gevallen gebeurt dit ook en er is daarom volgens de beheerder een verschil tussen call-outaccounts en cancel culture. De beheerder: “Het is met elkaar verbonden, maar het is niet hetzelfde. Ik spreek me uit over zaken waarvan ik vind dat het aangekaart moet worden en hoop dat er een positieve verandering komt voor zowel het slachtoffer als de persoon of instantie die wordt aangesproken.”
Mailtje naar de werkgever
Wanneer iemand publiekelijk op het matje wordt geroepen door een call-outaccount, dan kan dat best wat teweegbrengen. Je ziet vaak dat volgers van zo’n account massaal een mailtje sturen naar de werkgever van de desbetreffende ‘dader’. BKMS voelt zich daar niet verantwoordelijk voor. “Ik zie soms heftige reacties voorbijkomen, maar dat betekent niet dat ik daarachter sta of verantwoordelijk voor ben. Soms belanden er mensen op mijn account die veel invloed hebben. Denk aan een psycholoog of een fiscaal advocaat. Deze mensen moeten zich houden aan beroepscodes, dus in mijn optiek is het dan logisch dat werkgevers op zijn minst op de hoogte moeten worden gesteld van de schadelijke uitingen die worden gedaan door hun werknemers.”
Overigens vindt de beheerder ook dat je zelf de gevolgen moet dragen als je ervoor kiest om racistische opmerkingen of handelingen publiek te maken: “BKMS repost enkel wat die mensen zelf eerder hebben gepost of gedaan. Ik wil absoluut geen levens kapot maken, maar acties hebben gevolgen en daar moet verantwoordelijkheid voor worden genomen.”
Slachtofferrol
Bij het account van BKMS is er altijd bewijs dat iemand iets racistisch heeft gezegd of gedaan, maar bij het account van Exposing Abusers In Belgium is dat natuurlijk anders. Toch gelooft de beheerder van EAIB ten alle tijden de slachtoffers die een berichtje sturen. “Ik geloof altijd slachtoffers en ik ga niemand verdedigen die waarschijnlijk een abuser is. Mensen maken zich vaak druk om valse beschuldigingen, maar eigenlijk gebeurt dit zelden.”
Zelf merkt de beheerder van BKMS dat mensen vaak in de slachtofferrol duiken en call-outaccounts de schuld geven van negativiteit die ze ontvangen. “Dat is vergelijkbaar met dat als jij besluit om iets te stelen, je wordt betrapt en dit wordt gemeld bij de politie. Vervolgens geef je diegene die jou heeft betrapt de schuld voor jouw strafblad, terwijl jij er in de eerste plaats zelf voor koos om iets te stelen. Wat ik wil zeggen: je hebt zelf racistische opmerkingen gemaakt en ik deel letterlijk alleen jouw woorden en acties en geef hier kritiek op.”
Oude berichten
Najla vindt het goed dat mensen worden aangesproken op grensoverschrijdend gedrag, maar er kunnen volgens haar ook nadelen zitten als je dit doet via een call-outaccount.
“Een deel van de verhalen zullen kloppen, maar je kunt ook een verzonnen verhaal online zetten om het tegen iemand te gebruiken. Onze rechtsgang is natuurlijk niet voor niets. Je ziet ook weleens dat mensen onder vuur staan door uitspraken die ze tien jaar geleden deden. Dat vind ik moeilijk, want sociale normen en de publieke opinie veranderen. Kijk maar naar de zwartepietendiscussie, veel mensen staan daar nu heel anders in dan tien jaar geleden.”
BKMS plaatst daarom bijna nooit berichten over dingen die jaren geleden zijn gebeurd. “Het is belangrijk om te kijken naar de nasleep en op basis hiervan te onderbouwen waarom je iets wel of niet plaatst.”
Call-outaccounts zijn populair, maar of het iets blijvends is, weet hoofddocent ethiek en filosofie Marcel niet. “Digitale tools zijn nieuw voor ons en we moeten daaraan wennen. In de loop van de tijd gaan we ook de nadelen beseffen. Denk bijvoorbeeld aan privacy, daar waren veel mensen tien jaar geleden totaal niet mee bezig. Call-outaccounts zullen voor sommigen een gunstig effect hebben, maar het kan ook een keerzijde hebben. Misschien dat we er over een aantal jaar heel anders over denken.”
