‘Zodra de camera’s uitgaan, gebruikt de politie geweld tegen ons’. Jonge klimaatactivisten slaan alarm

Tot bloedens toe geslagen door de politie, een knie in je nek en je medicijnen die afgepakt worden: drie activisten van Extinction Rebellion delen hun ervaringen met politieagenten tijdens klimaatprotesten.

Aanstaande zaterdag 11 maart is het weer zover: Extinction Rebellion (XR) verwacht duizenden demonstranten bij een blokkade van de A12 in Den Haag. Daar zullen ook waarnemers van Amnesty International bij zijn. Bij het vorige protest in januari trad de politie hardhandig op tegen vreedzame demonstranten, laat de mensenrechtenorganisatie in een mail weten.

Zo duwden politieagenten hun vingers in de neuzen van activisten, gebruikten ze de pijnlijke bokkenpoot greep waarbij de arm naar achter wordt geduwd en de hand de andere kant op en communiceerden ze niet goed naar de activisten waarom ze gearresteerd werden, wat wel verplicht is. Ook werden zes activisten de ochtend vóór het protest gearresteerd, iets wat leidde tot veel ophef bij mensenrechtenorganisaties en een deel van de Tweede Kamer.

Maar juist als de camera’s uit staan en als er geen waarnemers of journalisten in de buurt zijn, gaan er politieagenten over de schreef, vertellen drie activisten van XR ons.

Alicha van der Aa (25), fractie- en commissielid van de Bossche Groenen 

“Na een protest vorig jaar maart bij het ministerie van Economische Zaken in Den Haag werden we een arrestantenbus ingeduwd. Een van de activisten riep uit woede dat hij pijn had. Toen stormden er zes politiemannen de bus in en begonnen hem te slaan, ook op zijn gezicht. Tot bloedens toe. Die jongen gaf zich helemaal over, want als hij zich meer zou verzetten zou het alleen maar erger worden. Uit instinct sprong ik ertussen en werd ik hard weggeduwd tegen een paal om vervolgens zelf ook een paar klappen te krijgen.”

“Een ander voorval was na het blokkeren van een kolentrein. Bij de arrestatie werden mijn medicijnen afgepakt. Toen ik om de medicatie vroeg bij het politiestation – en ik moet die altijd op tijd innemen – kreeg ik het niet omdat ik me niet wilde identificeren. Ook mocht ik mijn advocaat niet bellen. Maar je mag dat niet verbieden, of iemand nou een ID laat zien of niet.”

“We dienen altijd klachten in via het advocatenbureau dat XR bijstaat, Jebbink Soeteman Advocaten. Maar bij gebrek aan fatsoenlijk beeldmateriaal is het vaak ons woord tegen dat van de politie. De plek waar je de klacht indient is bij de politie zelf, wat sowieso heel scheef is.”

Richard Boomsma (26), software engineer 

“Mijn ervaringen met de politie waren altijd wel redelijk. Als je niet tegenstribbelt gebeurt er niets, hoop je. We gebruiken metalen pijpen waar we onze armen in zetten, zogenaamde lock-ons, om onszelf vast te maken aan gebouwen. Wij kunnen onszelf wel loswrikken, maar de politie niet. Die mogen ook niet zomaar gaan trekken. Maar als de camera’s uit staan, gaan ze geweld gebruiken.”

“Dat merkte ik tijdens de laatste A12-blokkade. Ik had mezelf vastgemaakt aan een paal met andere activisten, onze armen en benen in elkaar geklemd. De agenten wilden mijn bodycam uitzetten, wat helemaal niet mag. Toen begonnen ze met drie man aan me te trekken. Eentje stopte zijn vingers hardhandig in m’n neus.”

“Maar pas op het politiebureau werd het erg. We waren met meer dan honderd man en de politie gaf ons geen eten, ondanks dat we zeven uur in arrest zaten. Eén voor één riepen ze ons naar binnen om een foto te maken. Dit deden ze zonder uitleg en zonder onze rechten voor te lezen, dus ik weigerde. Toen werd ik naar de grond gedrukt, kreeg ik een knie in m’n gezicht, werd er aan m’n haren getrokken en mijn armen werden opzij gedrukt zodat ik mezelf niet kon beschermen. Ik kon niet ademen, niet tegenstribbelen, alleen schreeuwen. Ze sleepten me naar buiten. Ik heb die dag niet geslapen en had last van paniekaanvallen. Het komt uiteindelijk wel goed, maar hierdoor stop ik voorlopig met actievoeren.”

Erik* (26), student Duurzame Energie Technologie

“Bij bijna elke actie waar ik aan meedeed is er wel een vorm van politiegeweld geweest. Een gedeelte is fysiek in de vorm van slaan. Of ze willen je denigreren.”

“Dat zag ik tijdens de bezetting van een bouwterrein van de Wageningen Universiteit. Toen kwam een speciale politie-eenheid ons verwijderen. Een mede-activist is hardhandig met zijn hoofd tegen het dak aan gewerkt toen hij z’n hoofd omhoog deed en zei dat zijn sleutel in zijn borst prikte.”

“Bij hetzelfde protest hadden studenten zich met lock-ons vastgemaakt bovenop een hijskraan. Toen een student niet actief wilde meewerken aan de arrestatie werd hij geslagen tot hij zijn lock-on zelf maar losmaakte. Je kan ‘m als politie ook gewoon doorsnijden en geen geweld gebruiken. Daarna deden ze een zak over zijn hoofd, stopten hem in een abseil-tuigje en lieten hem naar beneden zakken terwijl ze denigrerende dingen riepen. De boodschap was duidelijk: we willen dat je het niet fijn vindt. Ze zijn echt niet allemaal zo, maar er zitten een boel rotte appels tussen die genieten van de autoriteit.”

“Geweld moet laatste redmiddel zijn”

De politie laat in een mail weten dat ze de bovenstaande cases nog niet heeft kunnen achterhalen: "Op jaarbasis registreren we om en nabij de miljoen incidenten. Het is zoeken naar een speld in een hooiberg." Ook staat in de mail dat de politie weet dat politiegeweld heftig is. "Daarom zijn wij terughoudend met het inzetten van geweld. Politiemensen zijn professionals die getraind zijn op het gebruik van geweld en verantwoorden dat achteraf altijd. De samenleving moet op ons vakmanschap kunnen vertrouwen. Daar hoort bij dat de politie professioneel, zorgvuldig en terughoudend omgaat met haar geweldsmonopolie."

Een geweldsmonopolie, dus. Dat betekent dat de politie het recht heeft om geweld in te zetten, ook bij protesten.“ Maar dan moet dat wel echt een laatste redmiddel zijn”, zegt Berend Roorda, specialist demonstratierecht over de telefoon. “Als het gaat om vreedzame demonstranten mag je niet zomaar geweld gebruiken. Daartegenover staat dat ook activisten zich aan de wet moeten houden.”

Door kolentreinen en snelwegen te blokkeren en zich vast te ketenen zoeken activisten wel de randen op van wat toegestaan is. Ze weten dat ze hiermee een reactie van de politie uitlokken. Dat ziet ook Roorda. “Het is een bewuste keuze van XR. Maar dat praat een eventuele geweldsescalatie natuurlijk niet goed. Belangrijk is het dat agenten getraind worden om niet te escaleren.”

De laatste jaren is de politie ook beschuldigd van oneerlijke behandelingen bij protesten. Zo dumpten boeren vorig jaar asbest op de snelweg en staken ze bermen in brand. Maar de acties van boeren leidden tot een veel zachter politieoptreden dan bij klimaatactivisten, klinkt het vanuit de klimaathoek. 

“Die indruk krijg ik ook”, zegt Roorda. “Maar dat heeft ook praktische redenen. De politie maakt altijd een afweging: hoe groot is de kans op escalatie van geweld als we ingrijpen? Die kans is groter bij boerenprotesten dan bij een vreedzame groep als XR. Natuurlijk blijft het belangrijk dat de autoriteiten een sterk signaal afgeven, ook naar boeren. Je ziet dat achteraf veel boeren boetes hebben gekregen of zijn vervolgd.”

Wat te doen bij politiegeweld?

Cijfers over politiegeweld bij demonstraties zijn er nauwelijks, geven ze bij Amnesty International aan. Wel zeggen ze dat de politie jaarlijks ‘vele’ klachten krijgt over geweldstoepassing. Dien je een klacht in, dan komt er eerst een bemiddelingsgesprek tussen jou en de politie. Komt er geen oplossing, dan wordt de klacht beoordeeld door een adviescommissie die bestaat uit burgers en is aangesteld door de korpschef. Lukt het dan nóg niet om een oplossing te vinden, dan gaat de klacht naar de Nationale Ombudsman: een onpartijdige instantie voor overheidsklachten.

Heb je zelf te maken gehad met politiegeweld bij een klimaatprotest en was dat in jouw ogen onterecht? Dan raden ze bij Amnesty aan om dit bij Extinction Rebellion te melden. “We hebben van XR begrepen dat zij klachten verzamelen en mensen ondersteunen bij het indienen van een klacht. Wij zullen die afhandeling proberen te volgen.”

* Naam is bekend bij de redactie

• Deel