Terug naar Brandpunt+
We weten straks alles over het effect van psychedelica op je depressie
- Artikel
- 24 aug 2021
- 9 minuten leestijd
Later dit jaar weten we voor het eerst in zestig jaar (!) meer over de werking van psychedelica in de behandeling van depressies. Spoiler alert: de professionele begeleiding in het grootse internationale onderzoek biedt hoop dat trippen op psilocybine inderdaad kan helpen.
Voordat de Brit Evan Lewis-Healy (27) dit jaar deelnam aan een begeleide truffelceremonie in de bossen van de Utrechtse Heuvelrug, had hij weleens kleine hoeveelheden gedroogde paddo’s gegeten. “Dat deed ik dan op een festival”, vertelt hij in een videogesprek vanuit zijn thuisstad Brighton. Het was meestal een portie van drieënhalve gram, hoogstens, de minimale dosis waarmee je een psychedelische trip kunt maken. Dus het plan om tijdens een georganiseerde groepssessie 33 gram truffels te nuttigen, dat was wel even andere koek.
Evan was daar niet voor de lol. Als neurowetenschapper en voormalig research-assistent in psychedelisch onderzoek was hij goed op de hoogte van de laatste ontwikkelingen. De publieke triprapporten, allerhande recente studieresultaten, research uit de jaren ‘60 en anekdotische verslagen overtuigden hem van de therapeutische potentie van een begeleide trip. Evan: “Ik zou zo’n egoverbrijzelende dosis om die reden ook nooit alleen doen. Het was de aanwezigheid van getrainde therapeuten die ervoor zorgde dat ik vooraf wist dat ik álles kon beleven, het goede en het slechte.”
Nieuwste studie over begeleid trippen
Toch bewijzen alle verzamelde resultaten tot op de dag van vandaag nog niet onomstotelijk dat psychedelica een voordeel kunnen hebben voor mensen met een depressie. Pas later dit jaar weten wetenschappers daar voor het eerst in zestig jaar meer over, wanneer de grootste nieuwe studie hiernaar op een einde loopt. Dit onderzoek is verspreid over 24 medische centra over de hele wereld, waaronder het Universitair Medisch Centrum Utrecht (UMCU), Leids Universitair Medisch Centrum (LUMC) en Universitair Medisch Centrum Groningen (UMCG).
Aan de studie deden meer dan 200 zorgvuldig geselecteerde deelnemers met therapieresistente depressies mee. Zij werden de afgelopen drie jaar via een blinde loting in drie verschillende categorieën geplaatst; een groep kreeg in één sessie 1 milligram pure psilocybine (de werkende stof in magische truffels en sommige paddo’s), een tweede groep een middelgrote dosis van 10 mg en een derde kreeg 25 mg, de hoge dosis. Ook de therapeuten wisten niet wie welke dosis ontving. Want dubbelblind onderzoek is de gouden standaard in geneeskunde om te weten of iets echt werkt en niet wordt veroorzaakt door een placebo-effect.
Alle ogen zijn op de studie gericht, want de behoefte aan kennis en doorslaggevende antwoorden is, ook bij niet-klinisch zieke mensen, groot. Uit cijfers van de gezondheidsenquête van het CBS dit jaar blijkt dat het risico op angststoornissen of depressies onder jongeren is toegenomen. In 2020 gaven ruim twee keer zoveel jongeren van 12 tot 18 aan met een (niet-gediagnosticeerde) depressie te kampen ten opzichte van 2014. De leeftijdscategorie 16 tot 20 jaar heeft van alle leeftijdscategorieën het meest last van depressieve klachten en het risico op een angststoornis of depressie was onder mensen tussen de 18 en 35 jaar in 2020 anderhalf keer hoger dan in 2012.
Bad trips
Het is één van de redenen dat Evan besloot in mei het heft in eigen handen te nemen en op psilocybine-retreat te gaan. Hij had zoals elk jaar last gehad van een winterdepressie die, doordat hij de laatste tweeënhalf jaar in Nederland woonde, zwaarder werd door heimwee naar vrienden en familie in thuisland Engeland.
Omringd door Nederlanders, Polen, Roemenen en Luxemburgers, die de pandemie hadden getrotseerd om naar Utrecht af te reizen, begon Evan zittend op een matras, met blinddoek in de aanslag aan zijn trip. Toen iemand dichtbij hem kort na inname van de magische truffels onrustig werd, wakkerde dat hetzelfde in hem aan. “Ik deed mijn blinddoek af en zag alles draaien. Ik wilde om hulp vragen, maar durfde het op de een of andere manier niet.”
Eén van de aanwezige therapeuten kreeg hem in het vizier. “Ze zei niets, maar ging bij me zitten en hield mijn voeten tegen de grond. Dat was precies wat ik nodig had. Ik had namelijk geen besef van waar ik was, of enig idee van waar ik begon en waar het matras waar ik op lag eindigde. Ze hielp me aarden en dat gaf mij de moed om weer terug en dieper in de trip te gaan. Toen deed ik mijn blinddoek weer om.”
In een studie uit 2014 vergeleken onderzoekers MRI scans van deelnemers onder de invloed van psilocybine (b) en nuchter (a). De versimpelde visualisatie van die twee scans ziet er zo uit en laat zien dat het brein onder de invloed van psilocybine tijdelijk nieuwe en andere verbindingspatronen maakt dan ‘normaal’. Deze ontdekking wordt gezien als een doorbraak in het onderzoek naar psilocybine als hulpmiddel in het behandelen van depressies. Mensen met een depressie belanden namelijk vaak in een negatieve gedachtenspiraal waar ze moeilijk uitkomen.
Hulp bij heling
Het is een scenario dat William Wilson, therapeut en mede-oprichter van het Essence Institute in Lage Vuursche waar Evan tripte, herkent. “We hebben in de tweeënhalf jaar dat we bestaan ruim tweehonderd deelnemers gehad en er zijn absoluut mensen geweest die serieus angstig werden”, vertelt hij telefonisch. “Maar er is er geen één in de donkerte van hun trip blijven hangen, dankzij de aanwezige begeleiding. Wanneer mensen recreatief trippen en slecht gaan, komen ze er meestal pas uit als de drugs zijn uitgewerkt. Maar dan heeft er geen heling plaatsgevonden van het donkere, zware of angstige waar iemand doorheen ging. In een begeleide trip blijkt dat je mensen kunt bereiken en ze daar doorheen kan helpen, zodat ze dat ook echt kunnen verteren.”
Het blijkt één van de cruciale rollen van begeleiders. Onderzoekscoördinator van de studie aan het LUMC, Floor van der Does, bevestigt dat ook deelnemers van de studie aan het begin van een trip regelmatig angsten ervaren waar ze doorheen geholpen moeten worden door de begeleidende therapeut. “Doe je dat niet, dan kan het een hele vervelende ervaring worden. Terwijl die momenten juist mooie uitkomsten kunnen hebben.”
Metten Somers, psychiater en hoofdonderzoeker in de PTRD-studie aan het UMCU, vult aan: “Een psychedelische sessie kan op zich spannend en ontregelend zijn. De 'ego-dissolutie' waarover in veel literatuur wordt gesproken, dat moment waarop die ik-grenzen oplossen en je één wordt met je omgeving, is potentieel onderdeel van het verbeteren van je gemoedstoestand, maar het is ook een belangrijke reden voor angst. Hoe prettiger, relaxter én veiliger iemand zich voelt, hoe kleiner de kans is op een negatieve ervaring. De begeleiding helpt daarbij.”
“Maar”, voegt Hans van Wechem, psychiater en begeleider van particuliere psychedelische sessies bij Field Trip Health in Amsterdam, toe, “je moet niet vergeten dat er een verschil is tussen therapeutische begeleiding binnen studies naar symptoomreductie van een ziektebeeld versus de zoektocht naar verlichting van klachten of de ontdekking van meer existentiële thema’s met behulp van psychedelica. Een andere insteek geeft een sessie automatisch een volledig ander karakter”.
De invloed van ‘set’ en ‘setting’
Waar en met wie je bent (de ‘setting’) en je mindset (de ’set’) zijn om deze redenen al sinds de geboorte van psychedelisch onderzoek in de jaren zestig vastgesteld als de twee belangrijkste factoren van invloed op het verloop van een trip. Vanwege het belang ervan vinden de medische sessies in de PTRD-studie bijvoorbeeld niet plaats in een kille ziekenhuiskamer, maar in een ruimte met een knusse sfeer, met planten, warme lampen, kunst en een tafel met boeken. Deelnemers dragen de blinddoek, ter stimulatie om naar binnen te ‘kijken’, en ze luisteren naar een zorgvuldig samengestelde afspeellijst.
Het leidende advies om psychedelica nooit zonder de aanwezigheid van een nuchtere partner te nemen, blijkt dus zo gek nog niet. Michael Pollan, wetenschapsjournalist en schrijver van het boek How To Change Your Mind: What the New Science of Psychedelics Teaches Us About Consciousness, Dying, Addiction, Depression, and Transcendence uit 2018 en zijn nieuwste, This Is Our Mind on Plants (2021), grijpt voor handvaten voor de toekomst van psychedelica terug op de kennis die nog verder teruggaat dan de jaren zestig van de twintigste eeuw.
“We kunnen veel leren van de relatie van inheemse volkeren met geestverruimende middelen en hun tradities daarmee”, vertelt hij in de podcast Armchair Expert. Al duizenden jaren zijn psilocybine-houdende paddo’s en magische truffels onderdeel van culturen over de hele wereld. In die setting worden de middelen slechts gebruikt in gerichte ceremonies, in de aanwezigheid van ouderen of een ervaren begeleider en met een intentie om iemand, een trauma of een probleem te helen of op te lossen. “In de regel worden deze ceremonies alleen georganiseerd wanneer het echt nodig is.”
“Met antidepressiva ga je ook niet zomaar op eigen houtje aan de slag. Zo kijk ik met de kennis van nu ook naar psychedelica”, concludeert Metten Somers. “In ons werk leggen we patiënten altijd uit wat een medicijn is en doet en wat de bijwerkingen zijn. We testen in ons onderzoek in vervolggesprekken of iemand het allemaal goed heeft begrepen en zogenoemd geïnformeerde toestemming kán geven. Het blijkt dat mensen daar heel goed toe in staat zijn wanneer ze goed zijn voorgelicht.”
