Terug naar Brandpunt+
We zijn de godganse dag onze reputatie aan het managen, zegt deze filosofe
Oef, wat moet je in vredesnaam invullen op je LinkedIn? Wat zullen de mensen wel niet over je dénken? Een gesprek met filosoof Gloria Origgi over onze drang onder controle te krijgen hoe we overkomen, waarom sommige mensen liever hun gezin uitmoorden dan te leven met reputatieschade en die vreselijk pretentieuze tatoeage op mijn onderarm.
Even met de eigen billen bloot: ik heb een pretentieuze tatoeage. Of ja, ik heb er een draai aan gegeven die door anderen als snobistisch kan worden gezien. Op mijn onderarm staat namelijk een halve literaire zin in een aanstellerig lettertype. Afhankelijk van wie het vraagt, geef ik een van twee betekenissen als uitleg. De eerste gebruik ik vooral als ik bijvoorbeeld op een festival ben: 'het is een levendige beschrijving van een romance in een ‘b-side’ die je vást niet kent (ja wel, het is van best wel mainstream indie-blokhutband Bon Iver).' De tweede uitleg is voor wanneer ik me in literaire of academische kringen begeef: 'het gaat over het thema van gelijkheid in een kortverhaal van de Ierse schrijver James Joyce, die van moeilijk dikke boeken als Ulysses,' eventueel met een bescheiden toevoeging als “maar dat laatste heb ik niet gelezen, hoor, haha.”
Enfin, ik ben een beetje een pretentieuze kwast dus, vatbaar voor de meningen van derden.
“Je gebruikt een exemplarisch voorbeeld van de signaleringstheorie,” zegt de praatgrage Italiaanse filosoof en professor Gloria Origgi (51 jaar), die me meteen van boven tot onder bekijkt via Skype – we praten over haar boek Reputation: What It Is and Why It Matters. “Je probeert met verschillende signalen je reputatie bij anderen te regisseren. Maar dat lukt je niet altijd, let maar op.”
(Voordat ik haar sprak, googlede ik Gloria even. Haar signalen zijn zorgvuldig verspreid: zij etaleert onder andere op haar website dat ze ooit gastcolleges gaf op Columbia University, in verschillende boards heeft gezeten en dat ze ook fictie schrijft. En natuurlijk zie ik overal dat ze al haar kennis in een boek heeft gegoten – dat slechts een paar (wel goede) recensies heeft gekregen, wat misschien betekent dat het ook niet goed is verkocht. Dit alles geeft mij wel vertrouwen dat zij hier liters meer over weet dan ik – maar in mijn achterhoofd ijsbeert ook stilletjes het idee dat ze een boek te verkopen heeft.)
Het effect dat je wil hebben op anderen is een van de meest intieme motivaties van je handelingen. Je wilt geliefd en gewaardeerd worden, herkend en erkend
Volgens de professor wordt je reputatie namelijk bewust, en nog vaker onbewust, gevormd door het spoor aan informatie dat je achterlaat in de sociale wereld – maar weer hervormd, geïnterpreteerd en misschien zelfs gemanipuleerd wordt door de lens van anderen. En juist daarom zijn we niet zo goed in het voorspellen wat zoiets als een tatoeage kan overbrengen. We herkennen onszelf soms niet in het beeld dat anderen van ons creëren. “Wij praten nu bijvoorbeeld over Skype, Pete, jij ziet mij dingen zeggen, die jij weer verspreidt via jouw medium. Ik heb geen totale macht over wat er gebeurt met wat ik vertel en dat maakt me kwetsbaar.”
En hoewel ongeveer driekwart in mijn eigen sociale kringen een permanent plakplaatje ergens op het lichaam heeft staan, word ik me bewust van het idee dat ik, oud-literatuurstudent en hartstochtelijke muziekliefhebber, soms toch mijn mouw omlaag stroop – bij sollicitatiegesprekken bijvoorbeeld. Ben ik zo’n slaaf van dat vage idee genaamd reputatie? “Het effect dat je wil hebben op anderen is een van de meest intieme motivaties van je handelingen. Je wilt geliefd en gewaardeerd worden, herkend en erkend. En weten hoe je anderen op een goedkeurende manier over jezelf kunt laten praten is een nuttige sociale eigenschap.”
Alle dingen die je zegt klinken allemaal nogal… menselijk, vertel ik Gloria, maar ik bedoel eigenlijk: logisch. “Ja, is het menselijk om je vrouw en kleine kinderen uit te moorden om je eigen reputatie beschermen? Misschien wel.” Ze verwijst naar het voorbeeld waarmee ze haar boek opent: de moordenaar bleek niet echt de beroemde dokter te zijn, maar al tien jaar tijdens werktijden gewoon in zijn auto te zitten wachten tot het tijd was om naar huis te gaan. Toen de beste man geldproblemen kreeg, zag hij als oplossing niet het toegeven van zijn jarenlange leugen en daarmee het exploderen van zijn beroemde-doktersreputatie, maar het elimineren van degenen die zijn leugens slikten als koek.
“Hoe kan het toegeven nog moeilijker zijn dan het moorden van zijn kinderen? Dat klinkt irrationeel, niet-menselijk, het druist tegen de biologie in. Maar de behoefte om gezien te worden in een positief licht is juist diep menselijk; andere dieren doen dit niet.”
Je reputatie beheersen klinkt als de Heilige Graal voor bijvoorbeeld politici en Hollywoodsterren, maar ook bijvoorbeeld wijnverkopers en dokteren. Het goede nieuws is: het wordt makkelijker in deze tijden van internet en sociale media, beweert Gloria. “Of ja, wacht, kleine kanttekening: het is naast makkelijker ook moeilijker geworden. Makkelijker omdat je in je eentje de regie hebt, maar moeilijker omdat we meer tentoongesteld dan ooit zijn, ook voor misvattingen.”
Helemaal beheersen kun je het niet, maar Gloria geeft in haar boek een paar simpele tips. “Reputaties zijn plakkerig. Er zijn grenzen aan wat mensen over je zullen aannemen.”
Oké, hoe gebruik je dat in je voordeel? Ik noem het voorbeeld van Harvey Weinstein, wiens reputatie door zijn eigen acties uit het verleden de handtastelijke strot om is gedraaid. De beste man wordt in restaurants in het gezicht geslagen door onbekenden en zijn naam wordt uit filmcredits verwijderd. Niet dat ik de reputatie van Harvey op wil poetsen, maar: daar kom je toch niet van terug?
“In deze discussie zie je wat voor een sociale kracht reputatie heeft. Mannen die ooit werden gezien als verleider en macho, hebben nu een negatieve reputatie, en slachtoffers geven de schaamte die ze ooit voelden door aan hun aanvallers. Maar reputaties zijn niet onsterfelijk, of onbuigbaar. Wat ik Weinstein zou aanraden is: investeer in iets totaal anders, de held worden van de bijenbescherming of zo; in ieder geval iets wat niks met vrouwen te maken heeft. Leid de mensen af. Zeg niet ‘Ik ben geen verkrachter’, want dan ben je nog steeds over verkrachting aan het praten.”
Zijn reputatie beïnvloedt ook die van de mensen om hem heen: regisseur Quentin Tarantino, die met Weinstein aan verschillende films werkte, moest ook met de billen bloot. Blijkbaar loopt zoiets als reputatie uit als inktvlekken op servetten, iets wat Gloria de ‘heuristiek van nabijheid’ noemt. In het geval van Tarantino pakt dat negatief uit, maar je kunt het ook op een constructievere manier gebruiken, als een kortere weg naar een betere reputatie.
“Stel je voor dat je Brad Pitt tegenkomt in de trein naar Amsterdam, een selfie met hem neemt en die op sociale media zet. Dat je naast Brad staat, zegt in essentie niks over jou en Brad of over jullie relatie, maar toch heeft het een impact op jouw reputatie. Nog een voorbeeld: ik weet dat ik beter overkom als ik zeg dat ik voor MicroMega schrijf, een hoogstaand cultureel magazine, maar wanneer ik een interview aanvraag, dan noem ik vaker het moederbedrijf van dit magazine, La Repubblica L’Espresso, omdat iedereen hier in Italië die naam kent. En met jouw tattoo probeer je misschien een beetje van die James Joyce of het idee van moeilijke literatuur op jou over te brengen. Als je je bewust bent van hoe mensen jouw reputatie kunnen lezen, dan kun je het makkelijker beheersen.”
Wat ik Weinstein zou aanraden is: investeer in iets totaal anders, de held worden van de bijenbescherming of zo; in ieder geval iets wat niks met vrouwen te maken heeft
Reputatiemanagement is ook van belang voor het stemgedrag van mensen. Uitslagen als Brexit en de verkiezing van Trump kwamen onverwachts, omdat de mensen die vóór stemden daar niet altijd open over waren – bang dat ze werden gezien als xenofobe nationalist, rechtstreeks uit een basket of deplorables gekropen. “Je wilt laten zien dat je een persoon met een bepaalde voorkeur bent, dus je komt niet uit voor je meest intieme voorkeur als die je reputatie kan aantasten. Bij Brexit heerste bijvoorbeeld de gedachte dat we pro-Europa moeten zijn, omdat we anders worden uitgesloten door onze bondgenoten. Maar dat was duidelijk niet de voorkeur van de meerderheid, zo bleek achteraf.”
We hebben het nog even over cultuurverschillen. Mijn Aziatische ouders vinden gezichtsverlies het ergste wat bestaat, iets wat Gloria herkent uit haar Zuid-Italiaanse opvoeding. “Italië heeft een cultuur van onore, eer: wat mensen zeggen over jou is nog belangrijker dan wie je bent. Mensen zien het als een ouderwets iets, eer, omdat we in het individualistische westen veel meer bezig zijn met onszelf.”
Voordat we ophangen, bedankt Gloria me beleefd voor het gesprek en vraagt me een beetje lacherig of ik haar in een goed daglicht wil zetten. Ik denk aan mijn eigen tatoeage en alle associaties die het met zich meebrengt. We hebben allemaal een kleed van reputatie over ons en kunnen het proberen te manipuleren en vorm te geven, maar het effect op anderen is altijd een beetje onzeker. Of ik pretentieus overkom, ligt ver buiten mijn eigen bereik. Wees dus een beetje lief voor me, waarde lezers.
De tatoeage van onze Pete Wu, geïllustreerd door Isabelle Veltman. Wat vinden jullie: kan-ie d'r mee door?
