Uit je comfortzone stappen maakt écht gelukkiger, zegt de wetenschap

Een volle trein instappen, een ander land doorkruisen, nieuwe mensen ontmoeten en ons overgeven aan het onbekende: we zijn het na ruim anderhalf jaar massaal verleerd. Met deze tips ga je ieder avontuur weer lachend tegemoet.

Toen ik deze zomer de trein naar Parijs nam, een stad die ik nota bene goed ken, gebeurde er iets vreemds: ik kreeg plotseling reisstress. Had ik het logeeradres goed opgeslagen, wist ik zeker dat de TGV zou rijden en hoe lang was mijn coronatestbewijs ook alweer geldig? Daar waar ik niet al te lang geleden nog spontaan en vrij argeloos in een willekeurige trein, auto of vliegtuig (sorry, aarde) zou springen, bekroop me nu het gevoel dat ik aan een wel héél spannend en onbekend avontuur was begonnen. Waarom moest ik Nederland eigenlijk zo nodig uit?

Psychologen zien het over de hele wereld gebeuren: nu er langzaam weer meer mogelijk wordt qua reizen, evenementen en (groeps)activiteiten, blijkt een groot deel van de bevolking huiverig om van die herwonnen vrijheid gebruik te maken. ‘Terugkeerangst’ wordt dat genoemd. Het is een innerlijke spanning die niet zozeer voortkomt uit zorg voor een coronabesmetting, maar omdat iemand het simpelweg niet meer gewend is uit de vertrouwde cocon van zijn huis te stappen. Een volle trein ingaan, een ander land doorkruisen, nieuwe mensen ontmoeten en ons overgeven aan het onbekende: we zijn het na ruim anderhalf jaar massaal verleerd.

De mate waarin iemand openstaat voor verandering wordt in de psychologie gezien als belangrijke voorspeller voor iemands levensgeluk.

Laat de neofiel in je los

En dat is jammer. Echt heel jammer, want uit onderzoek blijkt dat het opdoen van nieuwe ervaringen cruciaal is voor ons mentale welzijn. De mate waarin iemand openstaat voor (tijdelijke) verandering en het breken met routines wordt in de psychologie zelfs gezien als belangrijke voorspeller voor iemands levensgeluk. Sommige wetenschappers zien die openheid, ook wel neofilie genoemd, als een van de meest wezenlijke persoonlijkheidskenmerken in een mens. 

Het goede nieuws is: openheid voor nieuwe dingen kan tot op zekere hoogte worden gestimuleerd, ook als je van nature niet zo neofiel bent aangelegd of als je neofilie net als bij mij tot een ongekend dieptepunt is gedaald tijdens corona. 

Het minder goede nieuws is dat neofilie alleen bijdraagt aan meer levensgeluk als het in goede banen wordt geleid. Te impulsief handelen en obsessief op zoek gaan naar nieuwe prikkels werkt juist averechts en leidt tot meer innerlijke onrust en mentale klachten. Het is niet voor niets dat een hoge mate van neofilie ook een bekend verschijnsel is onder drugs- en gokverslaafden.

Lastig, zo’n balans. Gelukkig gaf de Amerikaanse sociaal wetenschapper en columnist voor The Atlantic Arthur C. Brooks laatst handige tips voor een gezond neofiel bestaan. Speciaal voor degenen die net als ik hun terugkeerangst willen overwinnen zonder daarbij door te schieten, zet ik ze hier op een rijtje, met hier en daar een aanvulling uit eigen ervaring.

Schijt je (misschien wel letterlijk) in je broek tijdens het bungeejumpen, dan deel je die ervaring liever met een goede vriend dan met je tinderdate.

Tips!

1). Maak een longlist van dingen die je nog nooit hebt gedaan omdat ze je te spannend, te raar of juist te saai lijken. Nog nooit gebungeejumpt omdat je hoogtevrees hebt? Schrijf het op. Ga je altijd uit eten bij hetzelfde eetcafé omdat ze je biefstukje daar zo lekker bakken? Noteer ‘vegetarisch restaurant’. Heb je een hekel aan punkrock? Afijn, je weet wat je te doen staat.

Loop vervolgens door je longlist en maak een selectie van concrete activiteiten die je kan ondernemen, zoals ‘lunch bij restaurant X’ of ‘met ferry naar Hull (VK) voor punkconcert van onbekende band’. Het hoeven natuurlijk niet per se grote of dure ondernemingen te zijn: een historisch kostuumdrama kijken op Netflix terwijl je zweert bij actie en comedy is ook nieuw. Hou voor ogen dat nieuwsgierigheid hierbij altijd vóór comfort en gemak gaat.

Brooks adviseert om wekelijks één geselecteerde activiteit te ondernemen, maar dat lijkt me een beetje ambitieus. Met eens per maand kom je volgens mij ook al een heel eind.

2). Begin niet meteen met wat je het spannendst of meest weerzinwekkend vindt, maar bouw het rustig op. Het is natuurlijk niet de bedoeling dat het ondernemen van een activiteit je een zenuwinzinking bezorgt. Heb je last van vliegangst? Dan is het uitproberen van een nieuw gerecht in je eigen keuken wellicht een betere start dan het boeken van een culinaire trip in Mexico.

Om toe te werken naar de meest spannende activiteiten op je lijstje, kan het helpen om confrontatietherapie (ook bekend als exposure therapy) op jezelf toe te passen. Loop eerst eens een rondje door Schiphol voordat je definitief die vlucht boekt waar je zo tegenop ziet. En geeft het idee van wildkamperen in Zweden je spontaan buikpijn? Probeer dan eerst eens een nachtje uit op een natuurcamping in de buurt.

Ook verstandig: vraag iemand die je vertrouwt mee naar een activiteit die je erg spannend vindt. Schijt je (misschien wel letterlijk) in je broek tijdens het bungeejumpen, dan deel je die ervaring liever met een goede vriend dan met je tinderdate.

3). Niet alles dat nieuw is leidt tot meer levensgeluk. Het is misschien verleidelijk te denken dat het kopen van de nieuwste iPhone of sneakers uit de laatste collectie van je favo merk je net zo gelukkig maken, maar zo werkt het niet. Volgens Brooks zijn materiële producten quick fixes die niet kunnen tippen aan de mentale genoegdoening van een ervaring of activiteit.

Ernst-Jan Pfauth van De Correspondent schreef daar al eens een stuk over met de alleszeggende titel ‘Waarom je beter ervaringen cadeau kunt geven dan spullen’.

4). Hou je impulsen in bedwang. Heb je de neofiel in je eenmaal (her)ontdekt, dan zou het zomaar eens kunnen dat zich al die tijd een ware thrillseeker in je schuilhield. Dat is mooi, maar zoals ik al schreef: impulsief gedrag en obsessief zoeken naar nieuwe prikkels maken je géén gelukkiger mens. Brooks adviseert daarom altijd voldoende bedenktijd te nemen voordat je een nieuwe activiteit toezegt. Blijf jezelf de vraag stellen: wat zou deze stap uit mijn veilige cocon me kunnen geven, en wat kost het me bijvoorbeeld aan tijd, geld en energie?

Het afvinken van mijn eigen lijstje is inmiddels begonnen, en ik kan je zeggen: dat smaakt naar meer. Wie weet zie ik je op de top van de Mont Blanc.

• Deel