Oud-corpslid: “Terwijl de jongens porno moesten kijken, werden de meiden geslutshamed”

Geweld, seksisme en intimidatie: incident na incident laat zien dat er een cultuurverandering nodig is bij Nederlandse studentencorpora. Maar daarvoor moet eerst het angstvallige zwijgen worden doorbroken.

Als ‘Daphne’ (die liever niet met haar echte naam in dit artikel verschijnt) als 18-jarige student in spe de ontgroening van het Delftsch Studenten Corps doorloopt in 2012, ondergaat ze de ontgroeningsrituelen zonder er veel bij na te denken. “Pas toen ik twee jaar geleden terugdacht aan één specifiek moment, realiseerde ik me hoe bizar het eigenlijk is wat er toen gebeurde.”

Voordat Delftse aspirant-leden zich inschrijven bij een studentenvereniging, kunnen ze zich op de verschillende verenigingen oriënteren tijdens de ‘ontvangstweek’. “De verenigingen werven dan hun nieuwe leden”, licht Daphne toe. “Er worden feestjes georganiseerd en je kunt logeren in een studentenhuis.” Wat Daphne niet wist, is dat ze in die week al goed in de gaten werd gehouden door de ouderejaars.

“Dat bleek een week of twee later toen we tijdens de ontgroening van het corps als meiden apart werden genomen. Nadat we vies werden gemaakt met ei, meel en melk, moesten we ingedikt gaan zitten”, blikt ze terug. “In een rijtje op de grond met buik tegen rug. Vervolgens werden er meiden uitgepikt om op het podium te gaan staan. Daar werden ze door ouderejaars geslutshamed als ze tijdens de ontvangstweek met iemand hadden geslapen of gezoend. Wie zich zoals hen zou gedragen, zou een slechte naam krijgen in heel Delft. Zelfs een vriendin die alleen maar in haar bh in een bubbelbad had gezeten, moest eraan geloven.” Een van de meiden zou nog jarenlang ‘het matras’ worden genoemd, herinnert Daphne zich.

Later hoorde Daphne dat de jongens op hetzelfde moment verplicht werden om samen porno te kijken. “Ik ben er zelf niet bij geweest, dus ik weet het niet zeker. Maar naar het schijnt moesten ze daarbij ook ingedikt zitten zodat de jongen voor je kon voelen of je een stijve kreeg. Ook een vorm van shaming, zeg maar.”

Oud-leden en 'knorren' spreken hun afschuw uit en roepen op tot cultuurverandering. Toch blijven de excessen bestaan

Brandwonden en comazuipen

Wie de vele nieuwsberichten over studentencorpora terugleest, weet dat Daphne en haar jaargenoten lang niet niet de enigen zijn die een vorm van fysiek, verbaal of seksueel grensoverschrijdend gedrag hebben meegemaakt. Vrijwel ieder jaar komt bij tenminste één van de verenigingen een misstand naar buiten, vaak tijdens de ontgroeningsperiode of de daarop volgende dispuut-toetreding. Zo overleed in 1997 een nieuw lid van Vindicat in Groningen nadat hij werd verplicht een grote hoeveelheid jenever te drinken, raakte een jongen bij Albertus Magnus, ook in Groningen, in 2005 anderhalve dag in coma na het gedwongen drinken van zes liter water en hield een ‘feut’ bij diezelfde vereniging in 2010 brandwonden over aan het in brand steken van zijn sinterklaaspak.

Recent kwam naar buiten dat tijdens de ontgroening van 2021 bij het Delftsch Studenten Corps het haar van een nieuw vrouwelijk lid in brand was gevlogen. In een speech die onlangs werd gefilmd tijdens een bijeenkomst van het Amsterdams studentencorps werden vrouwen ‘sperma-emmers’ genoemd wier ‘nek gebroken moet worden om er een lul in te kunnen steken’. Op iedere misstand volgt dezelfde reactie: het bestuur van de vereniging verontschuldigt zich en kondigt een intern onderzoek aan, de lokale hogeschool of universiteit legt een sanctie op, oud-leden en ‘knorren’ (niet-leden) spreken hun afschuw uit en roepen op tot cultuurverandering. Toch blijven de excessen bestaan.

Waar gaat het mis?

Volgens prof. dr. Rob Mudde, vice-rector magnificus bij de TU Delft, kunnen de vele misstanden deels worden verklaard door “de bootcamp-elementen” die bij ontgroeningen worden toegepast. “Nieuwe leden fysiek en mentaal uitdagen is een manier om een groep snel te verenigen en bevriend te laten raken”, weet de vice-rector, die ook zelf ooit lid was bij een studentenvereniging. “Maar incidenten liggen altijd op de loer, zeker wanneer de veiligheidsprotocollen niet op orde zijn.” Als voorbeeld van zo’n gebrekkige protocol noemt Mudde het drinken van alcohol door de ouderejaars die de ontgroening organiseren.

Wat we volgens de vice-rector magnificus ook niet mogen vergeten, is hoe jong de gemiddelde leeftijd binnen een vereniging is. “We hebben het hier over bestuurders van 21, 22 jaar die de verantwoordelijkheid dragen van een vereniging met honderden leden”, benadrukt hij. “En anders dan vroeger, lopen er nu geen zogenaamde tiendejaars meer rond. Studenten studeren sneller af, daardoor is de dempende werking van oudere leden met wat meer wijsheid en levenservaring nagenoeg verdwenen. Zij waren toch vaak degenen die zeiden: ‘Doe dat maar even niet.”

Nu Daphne terugblikt op haar tijd bij het corps in Delft, ziet ze ook in dat het vele drinken tot normvervaging kan leiden. “Ik denk dat sommige ouderejaars best wat wrok koesteren over wat zij zelf hebben meegemaakt tijdens hun ontgroening. Als zij dan eenmaal de orders uitdelen en er is alcohol in het spel… dan gebeuren er dingen die nuchter waarschijnlijk niet waren gebeurd.”

"Dat kan de indruk wekken dat je toch wel wegkomt met grensoverschrijdend gedrag"

Toch is het te makkelijk om alle misstanden af te schuiven op leeftijd en alcohol, vindt oud-lid van het Leidse corps Minerva ‘Sophie’ (29), die haar echte naam ook geheim wil houden. Van 2011 tot 2016 was ze actief lid. “Misstanden vinden ook plaats door de beslotenheid van een vereniging”, licht ze toe. “Het zijn als het ware kleine eilandjes waar leden het gevoel kunnen hebben superieur te zijn tegenover nieuwelingen en knorren. Niet voor niets staat ‘knor’ voor ‘kent niet onze regels.” Doordat alles wat er binnen een vereniging gebeurt achter gesloten deuren blijft, is er volgens Sophie weinig sociale controle. “Dat kan de indruk wekken dat je toch wel wegkomt met grensoverschrijdend gedrag.”

Die beslotenheid wordt bij sommige corpora zelfs bewust in stand gehouden door nieuwe leden een ‘zwijgcontract’ te laten tekenen. Ook Daphne zette ooit haar krabbel onder zo’n document. “Maar ik denk niet dat mensen om die reden niet naar buiten treden over misstanden. Wat ze weerhoudt is eerder het groepsgevoel, de loyaliteit aan de vereniging en de angst om te worden verstoten. En bij seksuele grensoverschrijding is er altijd de angst dat de kant van de dader wordt geloofd, al geldt dat ook buiten studentenverenigingen.”

Wat moet er anders?

De noodzaak om met de zwijgcultuur te breken en de zwijgplicht af te schaffen, is volgens vice-rector magnificus Mudde klip en klaar. Daarnaast vindt hij dat er bij verenigingen die herhaaldelijk over de scheef gaan extern toezicht moet komen tijdens de ontgroeningsperiode. “Dat kan een staflid zijn van de universiteit. Waar het om gaat is dat het vertrouwen wordt teruggewonnen. Gaat het een paar jaar goed, dan vertrekken we weer.”

Maar, voegt hij meteen toe, die externe controle kan als universiteit niet zomaar worden afgedwongen. “Een studentenvereniging is een zelfstandige stichting. Net als studieverenigingen krijgen ze op bepaalde punten steun, waaronder financieel, maar formeel kunnen we ze niks verplichten of verbieden.” Toen Mudde in een overleg met het Delftsch Studenten Corps afgelopen jaar aandrong op een externe toezichthouder, werd die maatregel door het bestuur dan ook niet geaccepteerd.

Een voet tussen de deur krijgen mag dan lastig zijn, een onderwijsinstelling kan een studentenvereniging wel sancties opleggen. Zo draaide de Universiteit van Amsterdam vorig jaar al de geldkraan dicht voor het Amsterdams Studenten Corps (A.S.C.). Toen naar buiten kwam dat nieuwe leden van een aantal disputen (clubjes binnen de vereniging met leden uit meerdere jaargangen) gewond raakten tijdens de dispuut-ontgroening, trok de universiteit de beurzen aan bestuursleden in en werden de onderlinge banden verbroken. “Daardoor kon het A.S.C. dit jaar ook geen nieuwe leden werven tijdens de introductieweek van de universiteit”, laat woordvoerder Yasha Lange weten.

“Ontneem je ze hun drank, dan blijft er geen studentenvereniging meer over”

Zo ver is de TU Delft niet gegaan nadat de universiteit vorig jaar een klacht binnenkreeg over het voorval met de brandende haren. Als straf mocht het Delftse studentencorps dit jaar niet bij de opening van het nieuwe academische jaar en de verjaardag van de universiteit aanwezig zijn. “De verenigingen hebben veel geld, het is maar de vraag of het intrekken van beurzen voldoende hard aankomt”, zegt vice-rector magnificus Mudde daarover. “We wilden aan alle leden een signaal afgeven: op deze manier zijn jullie even niet welkom.” Volgens woordvoerder Lange geven financiële sancties echter óók een belangrijk signaal af. “Daarmee zeggen wij als universiteit: tenzij er iets verandert, willen we op geen enkele manier verbonden zijn.”

Daphne verwacht dat het niet uitgenodigd zijn bij de opening van het academische jaar weinig indruk zal maken. “Dan werken financiële sancties toch beter. Functies in het bestuur en commissies zijn gewild en echt niet ieder lid heeft ouders die alles financieel kunnen dekken.”

En mochten bovengenoemde sancties allemaal geen baat hebben, dan is er tot slot nóg een maatregel die genomen kan worden. Niet door onderwijsinstellingen, maar door de gemeente: het intrekken van de horecavergunning van een sociëteit. Daarmee verliest een vereniging het recht om feestjes te organiseren en alcohol te schenken. “Voor studenten zou dat toch wel het allerergste zijn”, zegt Sophie. “Ontneem je ze hun drank, dan blijft er geen studentenvereniging meer over.”

De namen van de oud-leden zijn bij de redactie bekend.

• Deel