Vaderschap is een werkwoord: deze pedagoog leert vaders om kwetsbaar te zijn

Hij had een eigen moeizame relatie met zijn pa. Vaders leren volgens Abdellah Mehraz te weinig hoe ze hun emoties kunnen uiten. Dat probeert hij nu als pedagoog zijn patiënten te leren. Maar hoe moet je iets leren wat jou nooit geleerd is?

Door Suheyla Yalcin

De rol van vaders in de opvoeding wordt nog in de publieke opinie altijd minder belangrijk geacht dan de rol van moeders. Dat is een misvatting die voor kind én vader nadelig uitpakt.

Deze achterhaalde normatieve genderrollen worden ook binnen de pedagogiek te weinig bevraagd, terwijl bewezen is dat ieder gezinslid er baat bij heeft als de vader actief betrokken is bij de opvoeding. Het modaal van een twee-ouderhuishouden is geen voorwaarde voor een probleemloze opvoeding, maar een niet betrokken doch fysiek aanwezige ouder vormt wel een voedingsbodem voor moeilijkheden. Dat merkte ook Abdellah Mehraz, die na een moeizame relatie met zijn eigen vader besloot pedagoog te worden. 

Abdellah’s eigen ervaring leerde hem dat een groot deel van het probleem zich berust op kwetsbaarheid. Vaders leren volgens hem te weinig hoe ze hun emoties kunnen uiten. Maar hoe moet je iets leren wat jou nooit geleerd is? Voor Abdellah en zijn vader kwam de oplossing later dan hij wenste. Daarom zet hij zich nu in voor de optimalisering van de band tussen vader en kind. 

“Zeg je tegen je kinderen: Ik hou van jou?”

“Zeker.”

Als Abdellah deze vraag stelt aan een van de vaders die hij een workshop opvoeden geeft, twijfelt deze geen seconde. De man volgt de training al een tijd en is inmiddels gewend om zich kwetsbaar op te stellen. Die vaardigheid neemt hij mee naar huis. Ook bij zijn kinderen durft hij nu deze kant van zichzelf nu te tonen. Hij doet er een schepje bovenop: “Ik knuffel mijn vrouw nu waar de kinderen bij zijn”, zegt hij met grote ogen. De groep vaders, allemaal begin of midden veertig, lacht een beetje ongemakkelijk. De vader zelf straalt van trots. 

Het is een greep uit een normale lesdag van de opvoedcursus die de pedagoog ontwikkelt heeft. Abdellah richtte na zijn studie de organisatie Trias Pedagogica op, een expertisebureau op het gebied van vaderschap, opvoeden en interculturele pedagogiek. 

De beste bedoelingen

Als jong kind was Abdellah opstandig en dat zorgde ervoor dat zijn vader besloot hem tijdens een zomervakantie achter te laten bij familie in Marokko; een opvoedingsmethode die volgens hem tot op de dag van vandaag voorkomt. Voor zijn eigen ouders geldt wat voor de meeste ouders geldt: ze doen het met de beste bedoelingen. De sociale en economische positie die zij binnen de samenleving innamen, versterkte de oplossing waarvoor zij destijds kozen.

Abdellah: “Je moet je voorstellen dat mijn ouders erg hard werkten en de Nederlandse taal nog niet goed beheersten. Ze hadden weinig grip op wat er gebeurde en door hun positie in de maatschappij wisten ze ook niet waar ze naartoe moesten voor hulp. Ik was geen gemakkelijk kind, mijn ouders hadden steeds minder invloed op mij en waren bang dat ik het verkeerde pad op zou gaan.” 

Je ouders proberen te begrijpen

De eerste jaren zonder zijn ouders ervaarde hij als een cultuurshock. “Ik kende Marokko alleen van de vakanties en tijdens die periodes was het voor mij echt een paradijs. Ik speelde altijd buiten met de buurtkinderen. In tegenstelling tot Nederland waren er in Marokko bijna geen regels. Het was warm en we leefden echt buiten. Toen ik hoorde dat ik zou blijven, was ik in eerste instantie niet verdrietig. Ik kwam eigenlijk in een soort grote speeltuin terecht.” 

Na een aantal weken werd het wel steeds moeilijker voor Abdellah. “Ik kende de cultuur, de manier van leven, niet voldoende. De taal was ik niet volledig machtig en er was een groot verschil tussen mij en de jongens van mijn leeftijd. Zij waren veel ruiger dan dat ik was. Het lukte me niet om helemaal te gronden in Marokko. Ik leerde in die periode wel wat moed betekent, en dat heeft me later in mijn leven veel gebracht.”

Op zijn eenentwintigste keert Abdellah terug naar Nederland, waar een moeilijke periode begint. “Eenmaal terug in Nederland was niet makkelijk om mijn weg te vinden. Het was het begin van een lastige tijd waarin ik mijn ouders probeerde te begrijpen.”

Leren praten is de volgende stap

Wat hij deed om de band met zijn eigen ouders te herstellen: leren praten. Ook herenigde Abdellah zich met een aantal oude vrienden. Daar zag hij dat veel van zijn jeugdvrienden problemen hadden met hun vaders. Sommigen van hen waren inderdaad het slechte pad opgegaan. “Ik hoorde van hen bijvoorbeeld dat ze soms niet thuis mochten slapen, omdat hun vader boos op ze was. Ik zag een soort gapend gat tussen ouder en kind. Veel miscommunicatie en onbegrip over en weer. Omdat ik jarenlang bezig was inzicht te krijgen in mijn ouders en hun overtuigingen dacht ik: Ik moet iets met die kennis. Ik ken dit probleem zo goed, ik wil helpen”.

Het duurde nog een tijd voordat Abdellah de juiste manier vond om van zijn geleefde ervaring zijn werk te maken. Het is een soort ‘geluk bij een ongeluk’-verhaal, vertelt hij. Door de jaren die Abdellah in Marokko spendeerde, bleef zijn Nederlandse taalbeheersing staken. Aanvankelijk wilde hij een opleiding volgen als jurist, maar zijn docent adviseerde hem een propedeuse te halen binnen een opleiding pedagogiek, omdat hij bang was dat Abdellah’s taalbeheersing onvoldoende was om de juridische vaktermen te beheersen. Hij begon de opleiding dus met de gedachte het tijdelijk te doen. Niets bleek minder waar: “Ik vond het geweldig”. 

De opleiding bood jou eigenlijk een soort troost voor wat je in je kindertijd gemist had?

“Ja, dat kun je wel zo stellen. Ik begreep ook niet dat er zo weinig mannen waren die de opleiding volgde. Ik kende toch genoeg mensen die problemen hadden met hun vaders. Het fascineerde mij enorm en ik vond het geweldig om zoveel over de relatie tussen vader en kind te leren.”

Jij geeft cursussen aan vaders over opvoeding. Eigenlijk leer jij hen hoe zij hun liefdestaal naar hun kinderen kunnen communiceren. Hoe begin je hiermee?

“Ik begin met het delen van mijn eigen verhaal. De eerste keer dat ik de cursus gaf, wist ik niet goed hoe ik het moest aanpakken. Ik dacht alleen maar: deze mannen zijn net zo oud als mijn vader. Waarom zouden ze in hemelsnaam iets aannemen van zo’n jonge snotaap als ik?”

“Toen realiseerde ik me dat ik ze moest raken. Ik stelde me kwetsbaar op, vertelde openlijk wat ik gemist had in mijn eigen opvoeding, en linkte dat ook aan mijn jeugdige opstandigheid. Ik vroeg ze naar hun eigen rol in de problemen binnen het gezin. Ik vertel ze dan: Het is als vader makkelijk om je kinderen de schuld te geven, maar welk aandeel heb jij hierin? Die manier van binding en het opbouwen van vertrouwen met mijn cursisten pas ik tot op de dag van vandaag toe. Ze waarderen het enorm dat ik eerst mijn eigen kwetsbaarheid toon.”

Waarom kies richt je je bewust op de rol van vaders?

“Tijdens mijn opleiding pedagogiek kwam ik erachter dat er weinig nadruk wordt gelegd op de rol van vaders. Dat verbaasde me echt. Juist omdat het voor mij zo’n belangrijke factor van gemis is geweest. Daar wordt in de pedagogiek nog te weinig bij stil gestaan, ik zie vaders en kinderen met de rug tegen de muur staan als er problemen zijn. De hulpverlening is daar nog te weinig op ingespeeld.”

Hoe komen de vaders bij Trias Pedagogica terecht?

“Wij zijn heel erg lokaal gevestigd, we bevinden ons in buurthuizen en diverse maatschappelijke instituten. Ons team bestaat uit hulpverleners die actief mensen op zoeken in die lokale ruimten. In sommige wijken van Utrecht en Amsterdam zijn we een begrip, de mensen kennen ons goed.” 

Welke veranderingen zie je bij mensen die de cursus gevolgd hebben?

“Het is wel grappig, soms kom ik vaders tegen en eigenlijk zie ik altijd positieve veranderingen. Een vader vertelde bijvoorbeeld dat hij van zichzelf niet wist dat hij graag kookte, dat deed hij voorheen nooit. Ik zie dat de cursus echt heeft bijgedragen aan de herdefiniëring van die genderrol. Hij dacht gewoon dat het zo hoorde, dat hij geen taken deed in huis. ‘Ik kan beter koken dan mijn vrouw’, zei hij ook nog. Dat vind ik wel mooi omdat de structuur binnen zo’n gezin dan veranderd. De partners begrijpen elkaar beter waardoor de algehele communicatie in het gezin bevordert.”

Hoe is het nu tussen je vader en jou? Is hij trots op je?

“Trots is hij zeker. Dat zegt hij nog steeds niet met zoveel woorden, maar hij laat me wel zien dat het zo is. Hij vindt het lastig om over vroeger te praten, daar wordt hij verdrietig van. Daardoor weet ik dat hij echt geen andere mogelijkheid zag.”

Hoe ziet de ideale vader er voor jou uit? 

“Iemand die een goede partner en een goede vader kan zijn, die adequaat kan communiceren met zijn partner en zijn kinderen en goed afstemt met hen. Ik vind het belangrijk dat iemand ook taken op zich neemt binnenshuis. Kinderen leren veel van het zien van een gelijke rolverdeling tussen partners. Vader-zijn is echt een werkwoord.”

Inmiddels heb jij zelf ook kinderen, een zoon van negen en een dochter van zeven. Ben je de vader geworden die je zelf wenste?

“Ja, ik denk het wel. Ik ben in ieder geval de vader geworden die ik mezelf wenste – alleen zou ik nu aan mijn eigen kinderen moeten vragen welk cijfer zij mij zouden geven, haha.”

• Deel