Volgens deze hoogleraar dreigt de onderwereld de boel over te nemen in Brabant

Brute liquidaties, burgemeesters die roepen dat ze het gevecht tegen de onderwereld dreigen te verliezen en justitie die nauwelijks een vuist kan maken: de georganiseerde criminaliteit heeft bizarre vormen aangenomen in Noord-Brabant. De provincie geldt inmiddels als de wietschuur van Europa. Hoe heeft het zo ver kunnen komen?

Hij gooide eerder samen met journalist Jan Tromp een knuppel in het hoenderhok met het boek De achterkant van Nederland. De conclusies van het boek waren niet mals. Criminelen krijgen steeds meer vat op de samenleving. Vooral in Brabant is er een hele paralelle samenleving ontstaan, waar vele miljarden in omgaan. Als de politiek niet ingrijpt ‘gaat het faliekant mis’ volgens Tops.

Meneer Tops, waarom heeft vooral in Brabant die georganiseerde criminaliteit zo’n vat gekregen op het lokale bestuur?

"Laat ik voorop stellen dat het zeker niet om een specifiek Brabants probleem gaat. Want als je kijkt naar de enorme bedragen die er gemoeid gaan met de drugshandel, dan speelt het probleem ook in de rest van Nederland. Hoewel Brabant wel een specifieke geschiedenis heeft als het gaat om synthetische drugs."

Wat zijn specifiek culturele en historische aspecten die in Brabant spelen waardoor de drugshandel zo heeft kunnen floreren?

"Zowel in Limburg en Brabant was van oudsher de smokkelcultuur nogal sterk. Toen daar door de komst van de EU geen geld meer mee te verdienen viel, zijn ze naar andere lucratieve zaken gaan zoeken. Toen kwam men al snel uit bij drugs. Eerst amfetamine en XTC, later hennep.Cultureel speelt in Brabant van oudsher wel een soort wantrouwen tegen de overheid. Of zoals de Brabantse publicist Gerard van Rooijakkers het zo mooi zegt, ‘een Brabander naait zijn eigen naad'. Mensen- die toch al aan de rand van de samenleving zaten- zijn voor zichzelf gaan zorgen. En hebben er niet altijd een boodschap aan dat iets niet mag. Maar of dat alleen in Brabant voorkomt vraag ik me af."

Burgemeester Boelhouwer -van het Gilze en Rijen- gaf eerder in een interview aan dat hij de strijd tegen de georganiseerde criminaliteit aan het verliezen is. Geldt dit voor meer plekken in Brabant, dat criminelen de overhand beginnen te krijgen?

"In sommige plaatsen is dit zeker aan de orde. De vraag is dan echt of de overheid nog voldoende gezag heeft en normaal kan opereren. Als die criminele netwerken de rijen sluiten wordt het lastig. Er is zoveel geld in de drugshandel te verdienen, de aantrekkingskracht is echt enorm. Een sociaal werker vertelde mij dat hij jongeren wel een stageplek kan aanbieden in een supermarkt, maar dat jongeren een veelvoud kunnen verdienen als ze het criminele circuit ingaan. En dan krijgen ze die scooter er ook nog eens gratis bij."

Die schaduwsamenleving-je hoort allerlei bedragen voorbij komen-om hoeveel miljard gaat het nou eigenlijk?

"Ik ga mij niet vastpinnen op bedragen. 2,5 miljard euro –wat af en toe rondzoemt in de media- lijkt mij aan de lage kant. Het gaat echt om enorme bedragen. Miljarden."

Kan Brabant deze strijd wel winnen?

"Het wordt ongetwijfeld een lastige strijd. Eentje die zeker niet in twee jaar tijd gewonnen zal zijn. Maar er is wel veel veranderd in de bewustwording. Het is inmiddels wel duidelijk geworden door alle publicaties dat het om een enorm probleem gaat. En het gezag van de overheid staat hier echt op het spel.
Ook de rol van burgers is heel belangrijk bij deze strijd. De tijd van wegkijken is echt voorbij. Als je als hoteleigenaar een enorm bedrag krijgt om een feest te organiseren, kun je ook wel wat extra vragen stellen. In plaats van dat geld-cash uitbetaald dus waarschijnlijk crimineel- gewoon in je zak steken. Of als autoverhuurbedrijf kun je ook wel wat extra vragen stellen als je onraad ruikt. Maar dat gaat wel al een stuk beter dan voorheen."

Bent u nog wel trots op het feit dat u een Brabander bent?

"Jazeker. Ik ben hier geboren en getogen. Ik hou van de ontspannen manier van leven. Maar we moeten wel leren om af en toe wat harder te zijn."

• Deel