Een lijntje of pil om even alles te vergeten? ‘Zelfdokteren met drugs werkt juist averechts’

Drugs en de ravescene zijn voor veel jongeren onlosmakelijk met elkaar verbonden. De extase van de muziek, de verbondenheid met de groep – het wordt regelmatig versterkt door een pilletje hier en daar. Dat terwijl raves óók een plek zijn waar jongeren heengaan om hun problemen te vergeten. Is het voor deze jongeren wel slim om zich in deze wereld vol drugs onder te dompelen? En wat gebeurt er als de lijn tussen recreatief en therapeutisch gebruik vervaagt?

Tekst: Giulia Checchi
Beeld: Getty Images

In de rokersruimte van een festival speelt Tygo (24) met een flesje met een gekleurd lampje erin. Hij kijkt naar een vervormde versie van zichzelf in een lachspiegel. Als hem wordt gevraagd hoe lang hij al wakker is, denkt hij even na. “36 uur… of misschien wel 37.” Een vriend kijkt hem lachend aan en begint te zingen. “Daar moet op gedronken worden, hi, ha ho!”

In de serie Raven is Leven volgt Brandpunt+ vier fanatieke, jonge ravers. Voor Seven (20), Cecilia (22), Job (22) en Tygo (24) is de ravescene niet alleen een plek voor tijdelijk plezier. Het is een tweede thuis geworden. Ze worden er met open armen ontvangen en volledig geaccepteerd voor wie ze zijn. Alle vier kampen ze met mentale issues, maar op de dansvloer gaan ze helemaal op in het moment en lijken zorgen uit het ‘echte leven’ tijdelijk niet meer te bestaan.

Drugscultuur

Drugs zijn tegenwoordig ingebakken in de ravecultuur. Zo blijkt in Raven is Leven vooral het gebruik van XTC/MDMA en 3MMC populair. “En daar moeten we niet zo krampachtig over doen”, vindt Mark van Bergen, schrijver, docent en onderzoeker op het gebied van dancecultuur op Fontys ACE en Tilburg University. "Voor veel mensen hoort het erbij. Het staat niet helemaal centraal, maar het is wel een belangrijke component van hun beleving. Ik wil drugs zeker niet promoten, maar het gebruik mag verder uit de taboesfeer en mag gerelativeerd worden.”

"Drugs horen er voor veel partygangers nu eenmaal bij”, zegt Mark. “Net zoals alcohol een onderdeel is van de kroegcultuur. Kijk om je heen in een kroeg en iedereen zit aan de alcohol.”

Therapeutisch gebruik

In Raven is Leven worden alcohol en drugs regelmatig gebruikt door de vier hoofdpersonen, die kampen met verschillende mentale problemen. Hun gebruikspatronen gaan verder dan één gezellig biertje in de kroeg of ééns per jaar een kwartje op een festival. Maar is dat wel zo verstandig van ze?

“Als je harm reduction tips voor drugs opzoekt, is tip één altijd: “gebruik dit middel niet als je je niet goed voelt of een psychische stoornis hebt’”, vertelt Ruben van Beek, psycholoog en onderzoeker op het gebied van middelengebruik en uitgaan bij Trimbos. “Dat is omdat het een risicofactor is voor bijvoorbeeld psychoses of nieuw trauma. Je speelt echt een beetje met vuur als je het wél doet.”

Hoewel de therapeutische potentie van bepaalde drugs steeds meer wordt onderzocht, is er een groot verschil tussen gecontroleerd gebruik in een klinische setting en het slikken van een pil op een festival. 

“Het probleem is dat mensen nu een beetje gaan ‘zelfdokteren’”, vertelt Ruben. “Dan denken ze: ‘oh, dit middel werkt hiervoor, ik denk dat ik ook wel een trauma heb, dus ik ga dit nu gebruiken.’”

 "Maar zo werkt het niet”, benadrukt hij. "Wat we in het Uitgaansonderzoek zagen, is dat therapeutisch gebruikers, die dus ‘zelfdokteren’, achteraf regelmatig meer klachten ervaarden dan ervoor.”

Therapie met drugs

Dat er mogelijk therapeutische voordelen zijn bij bepaalde drugs, betekent dan ook niet gelijk dat drugs gebruiken verstandig is als je kampt met psychische issues.

"Middelen als paddo's, MDMA/XTC en ketamine worden allemaal onderzocht voor inzet bij psychiatrische stoornissen”, vertelt Ruben. “Maar dan zit dat gebruik echt ingebed in de therapie.”

“Je hebt dan een uitgebreide screening gehad”, voegt hij toe. “En je hebt misschien eerst andere therapievormen aangeboden gekregen.” Dat het in een professionele therapiesetting voor verlichting van klachten kan zorgen, wil dus niet zeggen dat zelf drugs gebruiken dezelfde effecten heeft.

 “Je zit dan uiteindelijk nog steeds met een therapeut in een kamer. Daar wordt gewerkt aan omgaan met je gevoelens en het integreren van een oplossing. Dat is echt anders dan op een feest gaan staan, iets nemen, je goed voelen, en dan denken dat als je naar huis gaat, je iets opgelost hebt.”

‘Zelfdokteren’ met drugs kan volgens Ruben juist averechts werken. Mensen die dit proberen, kunnen in een neerwaartse spiraal terechtkomen. Zéker als ze al mentale problemen hebben. "Als je je niet goed voelt, kan een tijdelijke verlichting van de klachten fijn zijn.” zegt hij. "Maar permanente verdoving van je gevoelens is echt een risicofactor voor verslaving.”

Verslaafd

In Raven is Leven vertelt Cecilia (22) openlijk over haar vroegere 3MMC-verslaving. Ze verbleef tijdelijk in een kliniek. Nu gebruikt ze het middel nog af en toe, maar ze zegt ook vaak genoeg néé.

“Als je net verslaafd bent geweest, wordt het aangeraden om de dingen die jou triggeren om te gaan gebruiken, voor een langere periode te vermijden”, zegt Ruben. “Maar het kan natuurlijk ook heel empowering voelen als je er wél heen gaat, niet gebruikt en daar geen moeite mee hebt. Dan heb je het voor je gevoel overwonnen.”

Jongeren die zich in een sociale setting zoals een rave bevinden, lopen een verhoogd risico op overmatig gebruik. Sociale druk kan het moeilijk maken om nee te zeggen, vooral als iedereen om je heen wél gebruikt. Voor mensen met een verslavingsverleden kan dat lastig zijn. 

“Maar dat hangt ook af van de groep waarmee je gaat”, zegt Ruben. “Als je met een groep gaat die alleen maar drinkt en jij drinkt ook een biertje en niemand is bezig met iets anders gebruiken, dan is het veel makkelijker. Als iedereen aan de 3MMC zit, dan is het veel lastiger om nee te zeggen.”

“Als je jong bent zijn gedragspatronen minder diep ingesleten in je hersenen, dus afkicken van een verslaving is over het algemeen makkelijker op je twintigste dan als je veertig bent”, voegt hij toe. Maar het is belangrijk om te onthouden dat makkelijker iets anders is dan makkelijk. “Want met name hardnekkige verslavingen beginnen juist op jonge leeftijd."

 “Mensen die verslaafd zijn denken aanvankelijk vaak dat ze niet verslaafd zijn”, stelt hij. “En dat ze morgen kunnen stoppen. Dan blijkt dat, wanneer ze het proberen, toch niet zo makkelijk te zijn.”

Hoe dan wel?

De laatste jaren is er steeds meer aandacht voor harm reduction-strategieën, zoals voorlichting en het testen van drugs op festivals. “En dat is een goede zaak”, vindt Mark. “Er ontstaat eindelijk meer openheid over.” 

Organisatoren van raves begrijpen steeds beter dat het volledig verbieden van drugs onrealistisch is. "Je weet dat het gebeurt, je weet dat je het niet van je terrein af kunt houden”, zegt Mark. “Dan kun je het maar beter in zo goed mogelijke banen leiden door er goed over te communiceren en bijvoorbeeld de mogelijkheid te bieden om te testen.”

Drugs laten testen op festivals kan op dit moment niet in Nederland. Wél is het mogelijk om drugs gratis en anoniem te laten bij het DIMS (Drugs Informatie en Monitoring Systeem). Dat is een landelijk netwerk van testlocaties met als doel inzicht te krijgen in de markt van illegale drugs.

Voorlichting en het testen van drugs kunnen dus risico’s beperken. Toch ligt de verantwoordelijkheid uiteindelijk bij de gebruikers zelf. Raves bieden een plek om even te ontsnappen, en een gevoel van vrijheid. Maar: met die vrijheid komt ook de verantwoordelijkheid om veilige keuzes te maken.

Vanaf 30 september verschijnt elke maandag om 16:00 een aflevering van Raven is Leven op het YouTube-kanaal van NPO3. Mis het niet!

• Deel